Φάνταζε αδιανόητο. Ομως πλέον η πιθανότητα να γίνει πρόεδρος της Βραζιλίας ο ακροδεξιός Ζαΐρ Μπολσονάρο στις αυριανές προεδρικές εκλογές είναι πραγματική. Τον αποκαλούν «Τραμπ της Λατινικής Αμερικής», όμως είναι πολύ χειρότερος. Ο 63χρονος πολιτικός καταφέρεται εναντίον των γυναικών και των γκέι, δεν τον ενδιαφέρουν οι αυτόχθονες φυλές και η προστασία του περιβάλλοντος, υποστηρίζει τα βασανιστήρια και τη χούντα της χώρας του την περίοδο 1964-1985 και στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας είπε πως οι πολιτικοί του αντίπαλοι θα έπρεπε να τουφεκιστούν.

Ο κίνδυνος που αποτελεί ο Μπολσονάρο για τη δημοκρατία, γράφει ο «Guardian», είναι τεράστιος. Τα εκατομμύρια των Βραζιλιάνων, ιδιαίτερα γυναικών, που διαδηλώνουν τις τελευταίες ημέρες εναντίον του με σύνθημα «Οχι αυτός» γνωρίζουν πόσα διακυβεύονται. Δεν ανησυχούν απλά. Φοβούνται. Η αλήθεια όμως είναι ότι ο Μπολσονάρο, όπως και ο αμερικανός πρόεδρος, αποτελεί σύμπτωμα πολύ έντονων προβλημάτων. Βουλευτής από το 1991, θεωρείτο μέχρι πριν από λίγα χρόνια ότι βρίσκεται στο περιθώριο της πολιτικής ζωής. Τώρα όμως κεφαλαιοποιεί τη δεινή κατάσταση της χώρας με μια λαϊκιστική καμπάνια.

Η Βραζιλία προσπαθεί να ανακάμψει από τη χειρότερη ύφεση στην ιστορία της. Η έρευνα για το τεράστιο σκάνδαλο των κυβερνήσεων του Εργατικού Κόμματος έφερε στην επιφάνεια ένα ευρύ δίκτυο διαφθοράς σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Και τα σοκαριστικά ποσοστά της εγκληματικότητας – στη Βραζιλία πέρσι σημειώθηκαν 63.880 δολοφονίες – έχει αυξήσει τη δημοφιλία όσων υπόσχονται ότι θα κυβερνήσουν με «σιδηρά γροθιά». Το γεγονός ότι δέχθηκε επίθεση με μαχαίρι είχε ευνοϊκές επιπτώσεις στην προεκλογική εκστρατεία του Μπολσονάρο, ο οποίος εμφανίζεται ως ένα αουτσάιντερ που θέλει να καθαρίσει «τον πολιτικό βόθρο» – μια φράση που δείχνει να έχει μεγάλη απήχηση μεταξύ των νεαρών ψηφοφόρων. Κι όμως ο βασικός πυλώνας υποστήριξής του είναι το κατεστημένο της Βραζιλίας: οι ένοπλες δυνάμεις, οι πλούσιοι μεγαλοακτήμονες, οι επιχειρηματίες και η Εκκλησία.

Η άνοδός του τροφοδοτήθηκε και από τα αλλεπάλληλα ατοπήματα του Εργατικού Κόμματος και την απογοήτευση του κόσμου από τη διαφθορά του αριστερού κόμματος, που οδήγησαν στην παραπομπή σε δίκη πριν από δύο χρόνια της τότε προέδρου Ντίλμα Ρούσεφ. Οι σκληρές πολιτικές λιτότητας του διαδόχου της Μισέλ Τεμέρ ενίσχυσαν τη δυσαρέσκεια απέναντι στους πολιτικούς. Κι έτσι τώρα ο Μπολσονάρο ήρθε να τα εκμεταλλευθεί όλα αυτά με λαϊκιστικές κορόνες.

Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι μπορεί να εκλεγεί ακόμα και από τον πρώτο γύρο, αύριο. Αλλοι ανησυχούν ότι εάν υπάρξει δεύτερος γύρος στις 28 Οκτωβρίου, οι υπόλοιποι υποψήφιοι δεν θα μπορέσουν να στοιχισθούν πίσω από τον πρώην δήμαρχο του Σάο Πάολο Φερνάντο Χαντάντ, υποψήφιο του Εργατικού Κόμματος. Στενός συνεργάτης του Μπολσονάρο, πρώην στρατηγός, άφησε να εννοηθεί πριν από λίγο καιρό ότι σε περίπτωση που κερδίσει ο Χαντάντ, θα υπάρξει νοθεία και έτσι οι ένοπλες δυνάμεις θα πρέπει να παρέμβουν προς όφελος του Μπολσονάρο.

Ακόμα και στην περίπτωση του καλύτερου σεναρίου – δηλαδή την αποδοχή από τους οπαδούς του ακροδεξιού υποψηφίου μιας ξεκάθαρης ήττας του – κανείς δεν θα μπορεί να πανηγυρίσει. Οι δυνάμεις που τον στηρίζουν δεν θα εξαφανισθούν ως διά μαγείας. Η ανάκαμψη της οικονομίας, η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας και της διαφθοράς είναι ουσιώδεις προκειμένου να οικοδομηθεί μια πιο υγιής πολιτική κουλτούρα. Και αυτό αποτελεί ένα τεράστιο έργο – αλλά και τη μοναδική ελπίδα για τη Βραζιλία.

Οι δημοσκοπήσεις

Προηγείται με διψήφιο ποσοστό διαφοράς

Κι όμως η υποστήριξη προς τον ακροδεξιό πολιτικό ενισχύεται τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την επίθεση εναντίον του με μαχαίρι. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις τον δείχνουν να προηγείται με διψήφιο ποσοστό διαφοράς από τον δεύτερο, όμως δεν είναι ακόμα σίγουρο ότι θα κερδίσει αρκετές ψήφους ώστε να εκλεγεί από τον πρώτο γύρο. Και μόνο όμως ότι υπάρχει αυτή η πιθανότητα είναι ανησυχητικό. Στην πιο πρόσφατη δημοσκόπηση ο Μπολσονάρο φέρεται ότι συγκεντρώνει 35%, ενώ ο κυριότερος αντίπαλός του Φερνάντο Χαντάντ του Εργατικού Κόμματος συγκεντρώνει 22%. Αυτοί θα είναι και οι διεκδικητές της προεδρίας εάν χρειασθεί δεύτερος γύρος στις 28 Οκτωβρίου.

Η πιο διχαστική προεκλογική εκστρατεία στη Βραζιλία εδώ και δεκαετίες ολοκληρώθηκε με μια τηλεοπτική συζήτηση των υποψηφίων, στην οποία όμως δεν προσήλθε ο Μπολσονάρο. Το πιο πιθανό, όπως τον κατηγόρησαν και οι αντίπαλοί του, είναι ότι απέφυγε να παραστεί ώστε να μη χρειασθεί να απαντήσει στα επίμονα ερωτήματα για τη σκληρή στάση που έχει υιοθετήσει σε πολλά ζητήματα. Εκείνος υποστήριξε ότι δεν έχει συνέλθει πλήρως από την επίθεση με μαχαίρι, την οποία δέχθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου και έτσι δεν του το επέτρεψε ο γιατρός του. Σε μια βιντεοσκοπημένη συνέντευξή του πάντως δεν παρέλειψε να επιτεθεί στον Χαντάντ, χαρακτηρίζοντάς τον «μαριονέτα» του φυλακισμένου πρώην προέδρου Λούλα ντα Σίλβα, στον οποίο απαγορεύθηκε η συμμετοχή στις εκλογές.