Η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή έχει αυξήσει δραματικά τον κίνδυνο εμφάνισης έντονων καυσώνων, σύμφωνα με νέα έκθεση του διεθνούς δικτύου World Weather Attribution. Ειδικότερα, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι ο κίνδυνος για ακραία κύματα ζέστης, παρόμοια με εκείνα που συνέβαλαν στις φονικές πυρκαγιές του φετινού Αυγούστου στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, έχει πολλαπλασιαστεί κατά σαράντα φορές εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Κατά τη διάρκεια του Αυγούστου, η Ιβηρική χερσόνησος βρέθηκε στο έλεος πρωτοφανών υψηλών θερμοκρασιών, με τον υδράργυρο να ξεπερνά τους 40°C σε πολλές περιοχές. Οι ακραίες αυτές συνθήκες προκάλεσαν εκτεταμένες πυρκαγιές, κυρίως στη βόρεια Πορτογαλία και στη δυτική και βορειοδυτική Ισπανία, οδηγώντας σε τουλάχιστον τέσσερις θανάτους σε κάθε χώρα. Χιλιάδες κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ενώ τεράστιες εκτάσεις βλάστησης παραδόθηκαν στις φλόγες.
Η συμβολή της κλιματικής αλλαγής στην εμφάνιση πυρκαγιών
Οι ειδικοί τονίζουν ότι η κλιματική αλλαγή, που προκαλείται κυρίως από την εκτεταμένη χρήση ορυκτών καυσίμων, έχει κάνει τις μετεωρολογικές συνθήκες που ευνοούν τις πυρκαγιές όχι μόνο συχνότερες, αλλά και σημαντικά εντονότερες – αυξάνοντας τη συχνότητα κατά σαράντα φορές και την ένταση κατά 30%. Όπως δήλωσε ο ερευνητής στο Imperial College του Λονδίνου, Θίο Κίπινγκ, «Αν δεν υπήρχε η ανθρωπογενής αύξηση της θερμοκρασίας, μετεωρολογικές συνθήκες που ευνοούν τόσο τις πυρκαγιές δεν θα καταγράφονταν παρά μια φορά κάθε 500 χρόνια, αντί για μια φορά κάθε 15 όπως συμβαίνει σήμερα».
Οι επίμονες περίοδοι υψηλών θερμοκρασιών επιταχύνουν τη ξήρανση της βλάστησης, ιδιαιτέρως ευνοώντας την εκδήλωση πολύ πιο ισχυρών πυρκαγιών. Αυτές οι πυρκαγιές είναι σε θέση να προκαλέσουν «δικό τους άνεμο, οδηγώντας σε αύξηση του ύψους των φλογών, εκρήξεις και δεκάδες νέες εστίες λόγω της διασποράς καύτρων», όπως επισημαίνει ο ίδιος ερευνητής.
Εγκατάλειψη της υπαίθρου και αυξημένος κίνδυνος
Ένας επιπλέον παράγοντας που επιδεινώνει το φαινόμενο είναι η εκτεταμένη εγκατάλειψη των αγροτικών περιοχών. Σύμφωνα με τη σύμβουλο του Κέντρου για το Κλίμα του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου, Μάγια Βάλμπεργκ, «η παρακμή της παραδοσιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας μειώνει τον φυσικό έλεγχο της βλάστησης, με αποτέλεσμα παλιότερα καλλιεργούμενες εκτάσεις να γίνονται πιο εύφλεκτες».
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, στην Ισπανία έχουν ήδη καεί πάνω από 3.800.000 στρέμματα μέσα στο 2024, αριθμός-ρεκόρ από το ευρωπαϊκό σύστημα πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS), το οποίο συγκεντρώνει δεδομένα από το 2006. Στην Πορτογαλία, οι απώλειες υπολογίζονται στα 2.800.000 στρέμματα εξαιτίας των φετινών πυρκαγιών.
Καταγραφή ακραίων φαινομένων και επιπτώσεις στη δημόσια υγεία
Το φετινό κύμα ζέστης που έπληξε την Ισπανία επί 16 ημέρες τον Αύγουστο χαρακτηρίστηκε ως «το εντονότερο που έχει καταγραφτεί ποτέ», με τις μέσες θερμοκρασίες να είναι 4,6 βαθμούς υψηλότερες από τα αντίστοιχα ιστορικά δεδομένα, σύμφωνα με την ισπανική μετεωρολογική υπηρεσία AEMET. Από το 1975, η Ισπανία έχει καταγράψει συνολικά 77 κύματα ζέστης, έξι από τα οποία ξεπέρασαν κατά τέσσερις ή περισσότερους βαθμούς τον μέσο όρο. Από αυτά, πέντε σημειώθηκαν από το 2019 και μετά.
Οι ακραίες θερμοκρασίες αφήνουν όμως και βαθύ αποτύπωμα στη δημόσια υγεία. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Υγείας Κάρλος III, πάνω από 1.100 θάνατοι στην Ισπανία συνδέονται πιθανότατα με το κύμα καύσωνα του Αυγούστου, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για άμεσες και αποτελεσματικές πολιτικές αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης.
