O Ανδρέας, ο Παπάζογλου, η Ράμπλινγκ

Ωραία τα αφιερώματα στο πολιτικά ταραγμένο 1968 και στην αεικίνητη Ανιές Βαρντά, ενδιαφέρουσες οι ξένες συμμετοχές στο διεθνές διαγωνιστικό. Τι γίνεται όμως με τις ελληνικές ταινίες τεκμηρίωσης που θα προβληθούν στο 20ό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης; Ποιες πτυχές της σύγχρονης Ελλάδας, ποιοι ήρωες της διπλανής πόρτας και ποιες πλευρές της πολιτικής, των τεχνών, της μνήμης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκονται στο επίκεντρό τους; Αν κρίνουμε από την ποσότητα, πολλές: έπειτα από ρεκόρ καταθέσεων, που φέτος έφτασαν τις 132, τελικά, πενήντα τρία ντοκιμαντέρ και άλλα είκοσι πέντε, μεγάλου και μικρού μήκους αντίστοιχα, θα προβληθούν στο διεθνές πρόγραμμα, στο ελληνικό πανόραμα και στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα της επετειακής διοργάνωσης του θεσμού. Ανθολογώντας αναγκαστικά, στην ενότητα «Ηρωες της διπλανής πόρτας σε αναπάντεχες ιστορίες», ξεχωρίζουν η «Επιστροφή στην κορυφή» του Στρατή Χατζηελενούδα, για έναν παραπληγικό λάτρη του πανκ που θέλει να ανέβει στην κορυφή του Ολύμπου, το «No place for a rebel» των Αριάδνης Ασημακοπούλου και Μάαρτσε Βέχνταμ, με ήρωα έναν κάτοικο της Ουγκάντα που γυρίζει στους δικούς του δεκαέξι χρόνια μετά την απαγωγή του ή η «Επιστροφή» του Μενέλαου Καραμαγγιώλη, που παρακολουθεί μια θεατρική ομάδα κρατουμένων να δίνει παραστάσεις και σε άλλες φυλακές.

ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΚΑΙ ΛΟΥΚΑΝΙΔΗΣ. Στα περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκουμε το «Μέχρι την τελευταία σταγόνα: Ο μυστικός πόλεμος του νερού στην Ευρώπη» του Γιώργου Αυγερόπουλου, για τη μάχη εταιρικών και δημοσίων συμφερόντων στο ζήτημα της ύδρευσης, αλλά και τη «Θηλιά» του Θωμά Σίδερη, για την ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία πριν και μετά το πραξικόπημα του 2016. Στις «Προσωπικότητες που έγραψαν ιστορία» συγκαταλέγονται τα «Αναζητώντας τον Ανδρέα: Πολιτική ηγεσία σε περίοδο κρίσης», των Χάρη Μυλωνά και Θοδωρή Προδρομίδη, που αναρωτιέται αν ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ένας σοσιαλιστής μεταρρυθμιστής ή ένας δημαγωγός, καθώς και το «Θρύλοι των γηπέδων: Τάκης Λουκανίδης» διά χειρός Λεωνίδα Πανονίδη με θέμα τη θυελλώδη ζωή του προσφάτως εκλιπόντος ποδοσφαιριστή.

Η «Ελλάδα του σήμερα» έχει ταινίες για την καθημερινότητα των ψαράδων γύρω από τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου («Αλιμα», των Λουκά Κουμπούρη και Νικόλα Παπαδημητρίου) ή για τις προσπάθειες αναγέννησης της Πάρνηθας μετά τη λαίλαπα του 2007 («Πάρνηθα: 10 χρόνια μετά», των Χρήστου Γιαννακόπουλου και Ιάσονα Κάντα). «Ιστορική μνήμη» σημαίνει, μεταξύ πολλών άλλων, μαγνητοφωνημένες μαρτυρίες ανθρώπων που επέζησαν του ναζιστικού εγκλήματος στους Λυγκιάδες Ιωαννίνων («Το Μπαλκόνι – Μνήμες Κατοχής», του Χρύσανθου Κωνσταντινίδη), άγνωστο αρχειακό υλικό από την καταστροφική πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης («Θεσσαλονίκη 1917: Η φωτιά που γέννησε μια πόλη», του Γρηγόρη Βαρδαρινού), αλλά και ένα ντοκιμαντέρ του Τάσου Μπιρσίμ για το ολοκαύτωμα σε οκτώ χωριά του Ρεθύμνου τον Αύγουστο του ’44 μετά την απαγωγή του γερμανού στρατηγού Κράιπε («Το Αμάρι στις φλόγες») ή ένα του Ανδρέα Χατζηπατέρα, για τον Μανώλη Γλέζο, με τίτλο «Ο τελευταίος παρτιζάνος».

Το Προσφυγικό αποτυπώνεται πια σε ταινίες όπως «Ευρώπη, το όνειρο», των Αννέτας Παπαθανασίου και Αγγελου Κοβότσου (για τη δεύτερη οδύσσεια των προσφύγων μετά την άφιξη στον επιθυμητό προορισμό), «Πεθαίνοντας για την Ευρώπη» του Νίκου Πηλού (με επίκεντρο τη δύναμη και την ελπίδα των μεταναστών), «Welcome-Καλωσόρισμα» της ακτιβίστριας Πάολας Ρεβενιώτη (για όσα έζησαν στη Λέσβο πρόσφυγες, κάτοικοι ή μέλη αυτοοργανωμένων ομάδων αλληλεγγύης), αλλά και «Η προσφυγική κρίση μέσα από τα κινητά τηλέφωνα» της Δάφνης Τόλης, με υλικό που κατέγραψαν οι ίδιοι οι μετανάστες στις τηλεφωνικές συσκευές τους.

ΜΟΥΣΙΚΟΙ. Εξίσου πλούσιο και το μουσικό μενού: ο Νίκος Μαμαγκάκης εμφανίζεται να μιλάει για τελευταία φορά στην κάμερα του Τάκη Σακελλαρίου, σκηνοθέτη του «Νίκος Μαμαγκάκης – Λόγος τελευταίος», ο Νίκος Παπάζογλου, ιχνηλατείται από το «Εγώ κι ο ίσκιος μου» των Μιχάλη Αριστείδου και Ιωάννη Γρηγορόπουλου, το έργο της Λένας Πλάτωνος μας συστήνεται εκ νέου με τη βοήθεια του «λπ» του Χρήστου Πέτρου, το «Η ιστορία της όπερας στην Ελλάδα» του Κώστα Αυγέρη καταπιάνεται με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ το «Life through fire» του Θανάση Τσαουσόπουλου παρακολουθεί την πορεία του Gus G., αλλοτινού κιθαρίστα του Οζι Οσμπορν.