Ο Σπύρος Λούης, ο Τιτανικός και το δάγκωμα της μαϊμούς

Μπορεί κάποιος να έχει ως πρότυπο τον μυθικό Μαχάονα –τον πρώτο χειρουργό και γιο του Ασκληπιού –και να συμπορεύεται όλη του τη ζωή με τα λόγια του Φάουστ; Να έχει ως παιδί γνωρίσει τον θρυλικό αρχαιολόγο Χρήστο Τσούντα, να έχει βρεθεί στο πλευρό της Μαίρης την ώρα που ξεψυχούσε για χάρη του ατελέσφορου έρωτά της για τον Μιχάλη Μιμίκο, να βρέθηκε στα ίδια αμφιθέατρα με τις πρώτες γυναίκες που τόλμησαν να περάσουν το κατώφλι της Ιατρικής Σχολής (αδελφές Παναγιωτάτου), να έχει συζητήσει με την Πηνελόπη Δέλτα, να έχει παράσχει τις ιατρικές του υπηρεσίες στον βασιλιά Αλέξανδρο που πέθανε τελικά από το δάγκωμα μιας μαϊμούς και να αφήνει την τελευταία του πνοή επειδή αρνήθηκε να εμπιστευτεί τις σουλφαμίνες;

Ενας μυθιστορηματικός ή κινηματογραφικός ήρωας πιθανόν. Στον χρόνο που διαρκεί ο μέσος ανθρώπινος βίος όμως όλα τα παραπάνω φαντάζουν πολλά και ίσως υπερβολικά. Κι ειδικά όταν δεν κάνουμε λόγο για ένα πρόσωπο που έχει γεννηθεί και ανατραφεί στα σαλόνια της αριστοκρατικής Αθήνας του 19ου αι., αλλά έχει ανδρωθεί σε ένα χωριό της μεσσηνιακής Μάνης, τον Κάμπο Αβίας. Ισως αυτή η συσσώρευση τόσο πολλών εμπειριών, που θα ζήλευε πιθανόν ένας ευφάνταστος συγγραφέας να αποτέλεσε και το κίνητρο για την Καρολίνα Μέρμηγκα τολμήσει να χωρέσει τη ζωή του Κωνσταντίνου Μ., του παππού της, σε ένα βιβλίο.

Από τις πρώτες σελίδες –κι ύστερα από ένα γρήγορο αναγνωριστικό ξεφύλλισμα –είναι ξεκάθαρο ότι η συγγραφέας δεν πρόκειται να βυθίσει τον αναγνώστη σε μια βιογραφία ντυμένη με ιστορικά γεγονότα. Δεν θα τον καταπιέσει να παρακολουθήσει τη γραμμική πορεία των πραγμάτων. Οργανώνοντας το υλικό της σε μικρά κεφάλαια που θυμίζουν σελίδες ημερολογίου, αφήνει το περιθώριο στον αναγνώστη να πιαστεί ευκολότερα στα δίχτυα του πολύ πλούσιου υλικού της. Να γοητευτεί από όλα εκείνα τα ιστορικά γεγονότα που έχει διαβάσει στα σχολικά βιβλία, ιδωμένα όμως μέσα από τη ματιά της, η οποία δεν είναι παρά εκείνη του κατά το δυνατό αντικειμενικού βιογράφου του Κωνσταντίνου Μέρμηγκα.

Ο πρωταγωνιστής

Ποιος είναι λοιπόν ο πρωταγωνιστής των 576 σελίδων του βιβλίου – ντοκιμαντέρ που πολύ γρήγορα βρέθηκε στην κορυφή της λίστας με τα ευπώλητα; Ενα αγόρι που μελετά με πάθος κι έχει στόχους από μαθητής. Παραφυλάει με υπομονή για να βρει ευκαιρία να μιλήσει με τον Χρήστο Τσούντα –τον ανασκαφέα του τάφου στο Βαφειό με τα χρυσά κύπελλα –που κάνει έρευνες στη γενέτειρα του ήρωα. Ενας φοιτητής αφοσιωμένος με πάθος στις σπουδές του, επιλέγοντας να γνωρίσει τον έρωτα, χωρίς τις εμπλοκές και τους περισπασμούς που ενδέχεται να έχει μια σχέση, μέσω της χήρας σπιτονοικοκυράς του. Ενας άνδρας της εποχής του που θα κρύψει καλά μέσα του τον θαυμασμό για τις δύο αδελφές από την Κεφαλονιά που αψήφησαν τον χλευασμό των συμφοιτητών τους και τόλμησαν να μπουν στα αμφιθέατρα της Ιατρικής. Ενας επιστήμονας που θα βρεθεί πλάι στον πρώτο ολυμπιονίκη μαραθωνοδρόμο Σπύρο Λούη για να τον φροντίσει μετά το πέρας της κούρσας. Ενας ακέραιος χαρακτήρας που θα αρνηθεί το πολιτικό ρουσφέτι που αφορά μετάθεση κρατουμένου και θα βρεθεί με δυσμενή μετάθεση από το Ναύπλιο στον Βόλο. Ενας άνδρας που δεν μένει μακριά από τις έντονες πολιτικές εξελίξεις της εποχής του, προσπαθώντας ωστόσο να διατηρήσει τη νηφαλιότητά του και να μην παρασυρθεί σε πάθη. Ενας άνθρωπος της εποχής του που οι ικανότητές του, η φιλοδοξία και η τύχη θα αποτελέσουν αφορμές ώστε να ζήσει σπουδαία γεγονότα άλλοτε πιο κοντινά και άλλοτε πιο μακρινά από το δικό του σύμπαν: από το ναυάγιο του «Τιτανικού» ώς τη φροντίδα του βασιλιά Αλέξανδρου που πέθανε από το δάγκωμα μαϊμούς και από τη Μικρασιατική Εκστρατεία και τη μετάφραση του Φάουστ ώς τη στιγμή που πάνω στη βιασύνη του θα πληγωθεί από ένα σίδερο στο τραμ, το τραύμα του θα μολυνθεί κι εκείνος θα αποδεχτεί το τέλος χωρίς να θελήσει να πάρει φαρμακευτική αγωγή που δεν εμπιστευόταν, αλλά και χωρίς να δειλιάσει μπροστά στον θάνατο. Αλλωστε όπως κι ο ίδιος έλεγε «η αστική τάξη δεν ξέρει να πεθαίνει». Κι εκείνος μπορεί να είχε φτάσει πολύ ψηλά στην κοινωνική πυραμίδα, αλλά δεν ξέχασε ποτέ την καταγωγή του.

Η αίσθηση της μαρτυρίας

Με τη ζωντάνια που προσφέρει ο ενεστώτας, με το βάθος που μπορεί να προσφέρει η καταγραφή των (πιθανόν) ενδόμυχων σκέψεων του πρωταγωνιστή, με τη δύναμη και την πειστικότητα που προσθέτει η αίσθηση της μαρτυρίας και το βάρος του βιώματος, είναι δύσκολο κάποιος να μην αφεθεί να διατρέξει τη συνταρακτική ζωή του ήρωα που ξεδιπλώνεται παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής.