Η «κρυφή πόρτα» της ζωής

Ο Αλέξης Πανσέληνος μας έχει συνηθίσει σε πολυσέλιδα μυθιστορήματα που πραγματεύονται στο φόντο τους μεγάλα θέματα, κοινωνικά, πολιτικά, ιστορικά, στο πλαίσιο πάντα της εξερεύνησης της ανθρώπινης φύσης. Ανάλογα με την έκδοση, σπάνια πέφτουν κάτω από τις 450 σελίδες, ενώ έχουν φτάσει και τις 650. Γι’ αυτό και εκδίδει σχετικά αραιά, έχοντας δημοσιεύσει από το 1982 που πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα (με τη συλλογή διηγημάτων «Ιστορίες με σκύλους») πέντε «μόνο» μυθιστορήματα.

Με αυτή την έννοια αποτελεί μάλλον έκπληξη η έκδοση, σε λίγες μέρες, ενός μικρού μυθιστορήματος, εκτεταμένης νουβέλας ίσως, των 180 σελίδων. Ομως θα μπορούσε κανείς να σημειώσει ότι αυτή η σμίκρυνση έρχεται να συμβαδίσει κατά κάποιον τρόπο με το ίδιο του το θέμα, που είναι η συρρίκνωση του χώρου ελευθερίας του καθημερινού ανθρώπου στη σημερινή συνθήκη της κρίσης, η άμυνα απέναντι σε όσα συμβαίνουν, το κατενάτσιο και ο περιορισμός μας στη μεγάλη περιοχή –για να το πούμε ποδοσφαιρικά –μπροστά στην επέλαση μιας αντίπαλης ομάδας που βομβαρδίζει την πλάτη, την κοιλιά, το κεφάλι με ισχυρά σουτ –φόρους και περικοπές –και με την ελπίδα για ξαφνική αντεπίθεση και γκολ να απομακρύνεται όλο και περισσότερο.

Οπερ μεθερμηνευόμενον θα μπορούσε να είναι η ίδια η οικονομική συγκυρία που επιβάλλει σε εκδότες και συγγραφείς να είναι λακωνικότεροι για να είναι και φτηνότεροι. Ισως πάλι, όμως, να είναι η βαθύτερη ψυχολογική πλευρά της κρίσης που το επιβάλλει. Που έχει ανάγκη ένα είδος ανταρτοπολέμου μέχρι να καταλάβει κανείς τι γίνεται και από πού του ‘ρχεται ή, για να καταφύγουμε και πάλι στα σπορ, έχει ανάγκη τη σωφροσύνη ενός μποξέρ που αντιμετωπίζει ισχυρότερους αντιπάλους και προσπαθεί να αποφεύγει τα χτυπήματα καταφέρνοντας, αν βρει ευκαιρία, και ένα δικό του.

Ολα αυτά για να πούμε ότι ο ήρωας του Αλέξη Πανσέληνου είναι ό,τι φιλειρηνικότερο υπάρχει, λέγεται Ευγένιος, όνομα και πράγμα, και έχει αυτοπεριοριστεί χωρίς να βαρυγκωμά και πολύ. Και για να πούμε, επίσης, ότι αυτό το μικρό μυθιστόρημα είναι δεν είναι τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο από μια γερή γροθιά στο στομάχι. Ο Ευγένιος, λοιπόν, ένας πρώην δημόσιος υπάλληλος με αριστοκρατικούς τρόπους και αγάπη για τη λογοτεχνία, μένει Ασκληπιού και Σμολένσκυ, στο κέντρο της Αθήνας. Ο πρόωρα πεθαμένος πατέρας του, που χάρη σε μια πολιτική φιλία τον έβαλε στο Δημόσιο, ήταν γιατρός στο ΚΑΤ και ταυτόχρονα ο άνθρωπος που τον μεγάλωσε. Η μητέρα του, που μικρή ήταν όμορφη και τσιλιμπούρδιζε, έμπλεξε με κάποιον χαρτοπαίκτη, χώρισε και έχασε και την κοινωνική της θέση και τα πολλά της χρήματα. Από την οδό Σουηδίας στο Κολωνάκι «ξέπεσε», μόνη, σε δυάρι στην Ασκληπιού. Οταν πήρε διαζύγιο, ο Ευγένιος, που έφυγε πρόωρα από το Δημόσιο για να γίνει συγγραφέας και μεταφραστής, έμεινε μαζί της. Για την ακρίβεια, σε μια πράξη εξιλέωσης, η μητέρα του αγόρασε και το διπλανό δυάρι, έριξαν τον ενδιάμεσο τοίχο και τον αντικατέστησαν με πόρτα, ώστε παρ’ όλα αυτά να έχουν την ανεξαρτησία τους. Τώρα πια που η μητέρα έχει πεθάνει και ο Ευγένιος ζει μόνος, με μια μετρημένη ζωή, λιγοστούς φίλους, πενιχρή σύνταξη, κακοπληρωμένες μεταφράσεις και απλήρωτους λογαριασμούς, αποφασίζει να ξαναχωρίσει το σπίτι και να νοικιάσει το δεύτερο δυάρι, χωρίς όμως να ξαναχτίσει τον τοίχο. Οπότε η ενδιάμεση πόρτα γίνεται η «Κρυφή πόρτα» του τίτλου του μυθιστορήματος. Η πόρτα που γίνεται ταυτόχρονα περιέργεια, πειρασμός, πόθος, μια πόρτα προς τη ζωή και προς τον όλεθρο, αλλά και πόρτα προς ένα ξεχασμένο, «κρυφό» παρελθόν. Το διαμέρισμα το νοικιάζει μια όμορφη εικοσιπεντάχρονη κοπέλα, με λίγο παράξενη ζωή, που σιγά σιγά στοιχειώνει τις νύχτες τού μέχρι τότε αυτάρκους Ευγένιου. Η συνέχεια περιέχει ανατροπές, δράματα και μυστικά και το βιβλίο ολοκληρώνεται με την αποκάλυψή τους. Κάλλιστα θα μπορούσε να υπάρχει και συνέχεια, να παρακολουθήσουμε δηλαδή την αντίδραση του Ευγένιου στα νέα δεδομένα, τη διαχείριση του δράματος, αλλά ο Αλέξης Πανσέληνος τα αφήνει αυτά στο σκοτάδι. Προτιμά να μας αφήσει με την αίσθηση της γροθιάς στο στομάχι και με την εντύπωση πως όσο και καλά αν φυλάγεσαι από τις κακοτοπιές, όταν είσαι συνεχώς σε άμυνα και φροντίζεις μόνο να παίρνεις προφυλάξεις, από κάπου θα σου έρθει, χωρίς να το περιμένεις, ένα απρόσμενο τελειωτικό χτύπημα που θα σε βγάλει νοκάουτ.