Θεσσαλονίκη: Ο νέος διχασμός για τα αρχαία του μετρό

Τι σημαίνει ότι οι αρχαιότητες στον σταθμό Βενιζέλου μένουν; Οτι το μετρό Θεσσαλονίκης φεύγει; Κι εκτός από το πιο σύντομο ανέκδοτο, θα αναδειχθεί και σε εκείνο που άντεξε περισσότερο στον χρόνο, καθώς η ιστορία κατασκευής του μετρά ήδη τρεις δεκαετίες;

Εβδομήντα επτά υπουργικές αποφάσεις έχουν εκδοθεί για τη διατήρηση ή την κατάχωση των 35.166 τ.μ. αρχαιοτήτων που έχουν εντοπιστεί κατά τη διάρκεια των έργων κατασκευής του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης σε μήκος 9,6 χλμ.

Εργα τα οποία ξεκίνησαν το 2006 κι έχουν φέρει στο φως 124.000 κινητά ευρήματα. Ανασκαφές που κόστισαν περί τα 90 εκατ. ευρώ και αναμένεται μέχρι την ολοκλήρωση των έργων να φτάσουν στα 125 εκατ. ευρώ, όταν η αρχική δαπάνη είχε προϋπολογιστεί σε 15 εκατ. ευρώ.

Και τώρα η 78η και η δέκατη στη σειρά που αφορά τον σταθμό Βενιζέλου και περιμένει την υπογραφή του επόμενου υπουργού Πολιτισμού, είναι εκείνη που ίσως διχάσει περισσότερο από όλες καθώς προκαλεί μία ακόμη ανατροπή: προβλέπει την παραμονή του μοναδικής σημασίας τμήματος της περίφημης βυζαντινής λεωφόρου Decumanus Maximus (όπως ονομάζονται οι κύριες ρωμαϊκές οδοί με κατεύθυνση από Ανατολάς προς Δυσμάς) και μιας cardo (κάθετη δηλαδή ρωμαϊκή οδός με κατεύθυνση από Βορρά προς Νότο), κάτω από ένα εντυπωσιακό τετράπυλο, στον χώρο όπου βρέθηκαν.

Κι όχι την απόσπασή τους για την κατασκευή του σταθμού και την επανατοποθέτησή τους, όπως προέβλεπε η προηγούμενη σχετική υπουργική απόφαση η οποία αναπέμφθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο από τον πρώην αναπληρωτή υπουργό Πολιτισμού Νίκο Ξυδάκη.

ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ. Τι άλλαξε όμως από τον Δεκέμβριο του 2014, όταν η Αττικό Μετρό, ο Δήμος Θεσσαλονίκης και τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου κατάφεραν να συμφωνήσουν ότι η καλύτερη λύση είναι η απόσπαση και η επανατοποθέτηση των ευρημάτων σε ποσοστό που έφτανε το 85%; Η κυβέρνηση και η σύνθεση του ΚΑΣ.

Η νέα ηγεσία είχε συμμάχους της πολλούς αρχαιολόγους που αγωνίζονταν για την κατά χώρα παραμονή του ευρήματος, το οποίο χαρακτηρίζεται ως «θησαυρός κοσμικής αρχιτεκτονικής, που πάνω του περπάτησε κι ο Αγιος Δημήτριος», ώστε να μη χάσει την αυθεντικότητά του. Η αξιωματική αντιπολίτευση πάλι τασσόταν υπέρ της συνύπαρξης αρχαιοτήτων και σταθμού, όπως άλλωστε προέβλεπαν κι οι υπουργικές αποφάσεις που είχαν εκδοθεί επί Νέας Δημοκρατίας.

Πολιτική αντιπαράθεση που δεν έμεινε μακριά από το τραπέζι του ΚΑΣ ούτε στην τελευταία, πέντε ημέρες πριν από τις εκλογές, συνεδρίαση, όταν έφτασε επιστολή πολιτευτών της Νέας Δημοκρατίας, η οποία εξόργισε μερίδα των μελών του Συμβουλίου που αποχώρησε.

Στην κυβερνητική συμμαχία προστέθηκε κι ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος, όταν διαπίστωσε ότι ο χρόνος περνούσε κι η Αττικό Μετρό δεν είχε συντάξει μελέτη απόσπασης των αρχαιοτήτων, για να προχωρήσει η κατασκευή του σταθμού, άρχισε να αναζητά άλλες λύσεις ώστε να αποδώσει τον χώρο στην πόλη.

ΥΠΟΓΕΙΑ ΔΙΑΒΑΣΗ. Και τη βρήκε στην ιδέα της καθηγήτριας του Τμήματος Αρχιτεκτόνων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Αλέκας Αλεξοπούλου, σύμφωνα με την οποία τα αρχαία παραμένουν στη θέση τους, οι δυο πλατείες (Αλκαζάρ και Καπνεργατών) που τα περιβάλλουν καταβιβάζονται σταδιακά κατά τρία μέτρα και οι περαστικοί θα μπορούν περνώντας κάτω από την Εγνατία μέσω υπόγειας διάβασης να βλέπουν τη «γιαγιά» της κεντρικής αυτής οδικής αρτηρίας, ενώ με σκάλα που θα οδηγεί ακόμη τρία μέτρα πιο χαμηλά θα μπορούν να περπατούν πάνω στη βυζαντινή οδό.

Η ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ. Ωστόσο η Αττικό Μετρό –η οποία είχε ζητήσει την αναβολή τής προ ημερών συζήτησης από το ΚΑΣ για να ενημερωθεί –δεν συμφωνεί όχι μόνο ως προς τους αριθμούς (θεωρεί κατά 100 μ. μεγαλύτερες την καθεμία από τις δύο αποστάσεις), αλλά κυρίως ως προς τη δυνατότητα να υλοποιηθεί μελλοντικά τόσο ο σταθμός όσο και το σύνολο της βασικής γραμμής. «Μια τέτοια λύση εγκυμονεί κινδύνους για την εξέλιξη του βασικού έργου» εκτιμούν κύκλοι της Αττικό Μετρό που θεωρούν υψηλό το κόστος οποιασδήποτε αλλαγής τόσο σε χρόνο όσο και σε χρήμα.

Ο σταθμός έως σήμερα έχει στοιχίσει περί τα 20 εκατ. ευρώ, ενώ η υιοθέτηση της πρότασης που θέλει αμετακίνητες τις αρχαιότητες εκτιμάται ότι θα εκτοξεύσει το κόστος καθώς θα πρέπει να γίνουν νέες μελέτες κατασκευής του σταθμού (που θα πρέπει να κατέβει σε βάθος 10 μ. από τα 8 μ. που προβλέπει το αρχικό σχέδιο), απαλλοτριώσεις, επιπλέον αμοιβές στον εργολάβο για τις όποιες αλλαγές και ουδείς βεβαίως μπορεί να αποκλείσει τον εντοπισμό νέων αρχαιολογικών ευρημάτων.

Αν δεν κατασκευαστεί καθόλου δε –δηλαδή μειωθούν οι σταθμοί από 13 σε 12 -, επειδή το έργο υλοποιείται με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Ενωση, θα πρέπει να επιστραφεί το ποσό που δαπανήθηκε για τις ώς τώρα εργασίες, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.

Κι όλα αυτά ενώ τα έργα στο μετρό Θεσσαλονίκης έχουν σταματήσει ήδη εδώ και δέκα μήνες λόγω διαιτησίας που διενεργείται μεταξύ της Αττικό Μετρό και του εργολάβου κι ενώ ουδείς έχει προς το παρόν μεριμνήσει ώστε ο αρχαιολογικός θησαυρός να προστατευτεί από τα νερά της βροχής, καθώς ο χώρος έχει πλημμυρίσει ήδη δύο φορές κι οι αρχαιολόγοι ζουν με την αγωνία αν θα λειτουργήσουν οι αντλίες.