«Βασικά πιστεύω πως είμαι ένας αρκετά καλός πρόεδρος. Νομίζω πως αν έθετα υποψηφιότητα, θα κέρδιζα. Υπάρχουν πολλά ακόμη που θα ήθελα να κάνω», δήλωσε ο Μπαράκ Ομπάμα κατά την αποχαιρετιστήρια ομιλία του στην Αφρικανική Ένωση, έπειτα από μία πενθήμερη περιοδεία στην ανατολική Αφρική.

Αλλά αυτό ήταν ένα χαριτολόγημα. Το μήνυμα που ήθελε να στείλει στην Αφρική, και δη στους ηγέτες της, ο αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος θα εγκαταλείψει το πόστο του μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 2016 έχοντας εξαντλήσει το ανώτατο όριο των δύο θητειών, ήταν το εξής: «Όμως ο νόμος είναι νόμος. Και κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου, ούτε καν ο πρόεδρος».

«Η δημοκρατική πρόοδος της Αφρικής κινδυνεύει από ηγέτες που αρνούνται να αποχωρήσουν όταν λήγουν οι θητείες τους. Πρέπει να είμαι ειλικρινής μαζί σας –απλώς δεν το καταλαβαίνω», επεσήμανε ο Ομπάμα από το αρχηγείο της Αφρικανικής Ένωσης στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας.

«Όταν ένας ηγέτης επιχειρεί να αλλάξει τους κανόνες στα μισά του παιχνιδιού μόνο και μόνο για να παραμείνει στη θέση του, κινδυνεύει να φέρει αστάθεια και συγκρούσεις, όπως έχουμε δει στο Μπουρούντι. Και συχνά είναι απλώς ένα πρώτο βήμα σε ένα επικίνδυνο κατωφερές μονοπάτι. Αν όμως ένας ηγέτης πιστεύει πως είναι ο μόνος που μπορεί να κρατήσει το έθνος του ενωμένο, τότε έχει αποτύχει να οικοδομήσει πραγματικά τη χώρα του», πρόσθεσε.

Ο αμερικανός πρόεδρος αναφέρθηκε ονομαστικά στο Μπουρούντι, όπου ο πρόεδρος Πιερ Νκουρουνζίζα εξασφάλισε το περασμένο Σαββατοκύριακο τρίτη θητεία μέσα από μια αμφιλεγόμενη εκλογική διαδικασία και παρά το συνταγματικό όριο των δύο θητειών. Η δήλωσή του ωστόσο αντήχησε και σε άλλες αφρικανικές χώρες, ιδιαίτερα στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στη Ρουάντα.

Ήταν η πρώτη ομιλία εν ενεργεία προέδρου των ΗΠΑ στην 54μελή Αφρικανική Ένωση, η κορύφωση μιας περιοδείας που οδήγησε τον Ομπάμα στην Κένυα, τη γενέτειρα του πατέρα του, και την Αιθιοπία. Στη διάρκεια της, ο αμερικανός πρόεδρος χρησιμοποίησε επανειλημμένως σκληρή γλώσσα. Προσέφερε όμως και ελπίδα, περιγράφοντας την Αφρικανική Ένωση ως έναν από τους θεσμούς που θα μπορούσαν να σώσουν την ήπειρο από τους «τυράννους» της. Η τραγική ειρωνεία βέβαια, όπως επεσήμαναν οι Financial Times, είναι πως ένας από τους πλέον διαβόητους δικτάτορες της Αφρικής, ο επί 27ετία πρόεδρος της Ζιμπάμπουε Ρόμπερτ Μουγκάμπε, είναι πρόεδρος της Αφρικανικής Ένωσης –δεν ήταν παρών κατά την ομιλία του Ομπάμα.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψής του στην ανατολική Αφρική, ο αμερικανός πρόεδρος επεχείρησε να ισορροπήσει τη ρητορική του μεταξύ κριτικής και αισιοδοξίας. Παρουσίασε μάλιστα σήμερα έναν οδικό χάρτη για την «απελευθέρωση της οικονομικής ανάπτυξης» και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης σε όλη την ήπειρο που περιλαμβάνει εμπορικές αποστολές, την πάταξη του «καρκινώματος της διαφθοράς», επενδύσεις στην εκπαίδευση για την επόμενη γενιά και βελτίωση της κοινωνικής θέσης των γυναικών.

«Ο καλύτερος δείκτης του κατά πόσο θα επιτύχει ένα έθνος είναι το πώς αντιμετωπίζει τις γυναίκες του», δήλωσε ο Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος δεν δίστασε να στηλιτεύσει από την Κένυα όλες εκείνες τις παραδόσεις «που πάνε πίσω αιώνες αλλά δεν έχουν θέση στον 21ο αιώνα», από τη μάστιγα του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων μέχρι την ομοφοβία.

«Είναι καιρός πια να βάλουμε στην άκρη τα παλιά στερεότυπα μιας Αφρικής για πάντα βαλτωμένης στην ένδεια και της συγκρούσεις», δήλωσε από την Αντίς Αμπέμπα, αντιπαραθέτοντας στα παλιά δεινά μια πιο φωτεινή προοπτική. Οι ταχείς ρυθμοί της ανάπτυξης, επεσήμανε, αναμένεται να διευρύνουν τη μεσαία τάξη της. Αφρικής στους περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους. «Μία νέα Αφρική αναδύεται».