Δύσκολη παρτίδα σκάκι ξεκινά να παίζει από σήμερα ο Αλέξης Τσίπρας με την επίσκεψή του στη Μόσχα. Καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στη στρατηγική διεύρυνσης των οριζόντων της χώρας σε οικονομικό και ενεργειακό επίπεδο και στην ανάγκη να μην προκληθούν παρενέργειες στις σχέσεις της Αθήνας με τους φυσικούς της συμμάχους.

Ασκηση δύσκολη, αφού ο κίνδυνος αντί οι ελιγμοί του να ενισχύσουν το διαπραγματευτικό βάρος της Ελλάδας να τροφοδοτήσουν την άποψη ότι η χώρα έχει γίνει γεωπολιτικός κίνδυνος είναι υπαρκτός.

Δεν αποκλείεται στη σημερινή συνάντηση Πούτιν – Τσίπρα να συζητηθούν τα πάντα, από παροχή δανείου, σκόντο στο φυσικό αέριο, άρση του αγροτικού εμπάργκο, επενδύσεις σε λιμάνια, ΤΡΑΙΝΟΣΕ και ΔΕΠΑ, όπως έγραφε χθες και η εφημερίδα «Kommersant», με ανταλλάγματα φυσικά τη συμμετοχή της Ελλάδας στον αμφισβητούμενο από τη Δύση ρωσικών συμφερόντων αγωγό Turkish Stream.

Στην ουσία πρόκειται για ένα παιχνίδι ισχύος γύρω από τον έλεγχο της ενέργειας, ένα γεωπολιτικό παζλ με επτά κομμάτια. Τις ΗΠΑ και τις Βρυξέλλες στον ρόλο του κακού, την Ουκρανία σε ρόλο μπαλαντέρ, τους τωρινούς και μελλοντικούς αγωγούς, το φυσικό αέριο και το εμπάργκο στα αγροτικά προϊόντα της ΕΕ.

Τέλος την Ελλάδα, που επιδιώκει να μπει σφήνα στο παιχνίδι των αγωγών με κίνδυνο φυσικά στο τέλος να μείνει στα κρύα του λουτρού, όπως έχει συμβεί σε όλα τα μέχρι τώρα μεγαλεπήβολα ελληνορωσικά σχέδια.

Εκείνο που πρέπει να λάβει υπόψη της η Ελλάδα δεν είναι τα ρούβλια, αλλά το ρίσκο που θα επωμιστεί αν ξεπεράσει τις γραμμές των αποδεκτών σχέσεων με τη Ρωσία. Σε αυτό το power game με τους αγωγούς, όπου η Ελλάδα πάει να μπει σφήνα, ο κίνδυνος είναι τα διπλωματικά της ανοίγματα αντί να αποτελέσουν ένα διαπραγματευτικό όπλο απέναντι στους εταίρους, όπως προσδοκά ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, να τροφοδοτήσουν το αντίστροφο αποτέλεσμα. Να «αγοράσει» δηλαδή η Ελλάδα γεωπολιτικό κίνδυνο.

Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο ρώσος πρόεδρος, εκτιμώντας τη μέχρι τώρα στάση της ελληνικής κυβέρνησης στο θέμα των κυρώσεων, αναμένεται, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, να προσφέρει στον κ. Τσίπρα άρση του εμπάργκο τροφίμων και έναρξη διαπραγματεύσεων για σκόντο στο φυσικό αέριο.

Στο χοντρό παιχνίδι, ωστόσο, τη στήριξη δηλαδή της Αθήνας που ψάχνει ο Πούτιν για να προωθήσει τον αγωγό Turkish Stream, προκειμένου από το 2019 και μετά, παρακάμπτοντας την Ουκρανία, να μεταφέρει 47 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως στην Κεντρική Ευρώπη, δεν αποκλείεται ο κ. Τσίπρας να κρατήσει όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά ενόψει των κρίσιμων διαπραγματεύσεων με τους εταίρους τους επόμενους μήνες.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο Πούτιν θα του επαναλάβει ότι η Ρωσία ζητεί τη συμμετοχή της Αθήνας στον αγωγό, προσφέροντάς του ανταλλάγματα που δεν έχουν ακόμη διευκρινισθεί αλλά, σύμφωνα με δημοσίευμα της ρωσικής «Kommersant», μπορεί να αφορούν και δάνεια.

Κοινό μέτωπο ΗΠΑ – Βρυξελλών

Οπως και επί Κώστα Καραμανλή, οι προσπάθειες για αναβαθμισμένο ρόλο στη μεταφορά πετρελαίου ή φυσικού αερίου από τη Ρωσία (συμμετοχή στους αγωγούς Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης και South Stream) έρχονται αντιμέτωπες με το κοινό μέτωπο ΕΕ – ΗΠΑ που θέλει να περιορίσει την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα υπό τον φόβο ότι αυτή μπορεί να γίνει και πολιτική. Αλλά, πέραν των όσων λένε, οι Βρυξέλλες γνωρίζουν καλά πως η ΕΕ εξαρτάται από το ρωσικό φυσικό αέριο. Αν δεν βρεθεί λύση στη ρήξη Κίεβου – Μόσχας η ΕΕ θα πρέπει να υποκαταστήσει μέσω άλλων αγωγών τα 63 δισ. κυβικά που καταναλώνει μέσω της Ουκρανίας. Τόσο πολύ αέριο προς το παρόν δεν διαθέτει άλλος. Ούτε παρόμοιας χωρητικότητας αγωγοί υπάρχουν, πλην των ρωσικών. Προς το παρόν η Κομισιόν δείχνει να προτιμά τη διέλευση του ρωσικού αερίου μέσω της Βουλγαρίας και από εκεί σε Σκόπια, Σερβία, Ουγγαρία, έως τα σύνορα της Αυστρίας. Η αιτία σχετίζεται με τις πολύ καλές σχέσεις της ΕΕ με την κυβέρνηση Μπορίσοφ.

Ο μπαλαντέρ της Ουκρανίας

Αν διατηρηθεί επί μακρόν η σύρραξη στην Ουκρανία και η πολιτική εκκρεμότητα με το Κίεβο, η Μόσχα θα διακινδυνεύσει τη σχέση της με τον καλύτερο πελάτη της, την Ευρώπη. Μια σχέση που μεταφράζεται σε 20 δισ. δολάρια τον χρόνο.

Τόσα εισπράττει από την πώληση του ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας στην Ευρώπη. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η Μόσχα προωθεί τον αγωγό. Υπό αυτό το πρίσμα, οι φόβοι της Δύσης για ενίσχυση της ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία είναι προσχηματικοί, λένε κάποιοι αναλυτές.

Διότι με τον Turkish Stream δεν πρόκειται να προστεθούν νέες ποσότητες ρωσικού αερίου στην Ευρώπη. Αυτό που θα αλλάξει είναι μόνο ο δρόμος και η «προβληματική» Ουκρανία θα δώσει τη θέση της σε έναν νότιο διάδρομο. Επομένως το επιχειρούμενο μπλόκο της Δύσης είναι καθαρά πολιτικό. Το σχέδιο όμως κινδυνεύει και από την ίδια τη Ρωσία.

Τι ρόλο ψάχνει η Αθήνα

Το σχέδιο που έχει προταθεί στην Αθήνα της δίνει πιο αναβαθμισμένο ρόλο απ’ ό,τι το 2009. Η πρώτη χώρα που θα υποδέχεται το αέριο θα είναι η Ελλάδα και στη συνέχεια θα μεταφέρεται σε Σκόπια, Σερβία, Ουγγαρία, μέχρι και τα σύνορα με την Αυστρία. Το 2009 ο πρώτος και βασικός κρίκος του σχεδίου Πούτιν ήταν η Βουλγαρία, απ’ όπου και θα διερχόταν ο αγωγός South Stream πριν διακλαδωθεί προς την Κεντρική Ευρώπη. Σήμερα τον ρόλο της Σόφιας φιλοδοξεί να παίξει η Αθήνα, αφού οι Ρώσοι θεωρούν την κυβέρνηση Μπορίσοφ υπεύθυνη για το ναυάγιο του South Stream και εμφανίζονται να μην έχουν καμία εμπιστοσύνη στο πολιτικό προσωπικό της άλλοτε πιστής τους συμμάχου, καθώς η Βουλγαρία πορεύεται εδώ και καιρό στα γεωπολιτικά με βάση τις κοινοτικές οδηγίες διατηρώντας πολύ καλές σχέσεις με την ΕΕ.

Τα όποια οφέλη ωστόσο για την Ελλάδα αναιρούνται αν δεν καταφέρει να εντάξει την προσπάθεια αυτήν σε μια κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική. Τι νόημα δηλαδή θα έχει αν οι εν δυνάμει καταναλώτριες χώρες δεν δεχθούν να μπουν στο παιχνίδι του αγωγού; Αυτός είναι και ο λόγος που ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς συναντήθηκε χθες στη Βουδαπέστη με τους ομολόγους του από Τουρκία, Σερβία, Ουγγαρία και ΠΓΔΜ, που είναι οι χώρες διέλευσης.

Ο αφανής ρόλος της Γερμανίας

Σε αυτό το power game ισχυρό, αν και αφανή, ρόλο έχει και η Γερμανία. Το γερμανικό δίκτυο παραλαμβάνει κάθε χρόνο 30 δισ. κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου μέσω του υποθαλάσσιου αγωγού Nord Stream στον οποίο συμμετέχουν γερμανικοί βιομηχανικοί κολοσσοί και η Gazprom. Είναι γνωστό πως οι Γερμανοί ενδιαφέρονται να επεκτείνουν τη χωρητικότητα του Nord Stream προκειμένου να καλύψουν τη μεταφορά ακόμη και του συνόλου της ποσότητας του ρωσικού αερίου που μέσω Ουκρανίας διοχετεύεται σήμερα στην Ευρώπη. Υπό αυτό το πρίσμα, μια τέτοια εξέλιξη θα έθετε υπό τον έλεγχο του Βερολίνου το σύνολο του ρωσικού φυσικού αερίου που διέρχεται από την Ευρώπη.