Η Φουκουσίμα και ο φόβος του μέλλοντος

Το πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα είχε φυσικά αίτια και κατά τούτο διέφερε από την καταστροφή του Τσερνόμπιλ το 1986. Προηγήθηκε ισχυρός σεισμός στα ανοιχτά της πόλης αυτής της Βορειοανατολικής Ιαπωνίας από τη μεριά του Ειρηνικού Ωκεανού, που προξένησε μεγάλο τσουνάμι. Οι εγκαταστάσεις του πυρηνικού σταθμού πλημμύρισαν, η διακοπή της λειτουργίας του ήταν αναπόφευκτη και η καταστροφή ακολούθησε. Ενώ η εσωστρεφής Ελλάδα απολάμβανε εκείνη την άνοιξη του 2011 τη χρεοκοπία της και τα δελτία των 8 μ.μ. έστρεφαν άλλη μία φορά την πλάτη στα τεκταινόμενα στον υπόλοιπο πλανήτη, σύμπασα η ανθρωπότητα ασχολείτο εναγωνίως με τις εξελίξεις στη χώρα αυτή της Απω Ανατολής.

Αποδεικνυόταν ότι η ανθρώπινη «ύβρις» έναντι της φύσης ενδέχεται πάντα να προκαλέσει την εκδίκησή της ή, σε ένα περισσότερο απτό επίπεδο, να έχει πλευρικές επιπτώσεις που συχνά θέτουμε σε παρένθεση, αλλά που νομοτελειακά επίκεινται. Η «κοινωνία της διακινδύνευσης» του γερμανού φιλοσόφου Ούλριχ Μπεκ υλοποιείτο άλλη μία φορά επί του εδάφους, αυτή τη φορά σε μια υπερανεπτυγμένη οικονομικά και τεχνολογικά χώρα. Και ευτυχώς βεβαίως, γιατί διαφορετικά τα θύματα θα ήταν πολύ περισσότερα από τα περίπου 20.000 θύματα που καταγράφονται έως τώρα.

Ημερολόγιο

Η Ριόκο Σεκιγκούτσι, συγγραφέας και μεταφράστρια που ζει εδώ και χρόνια στο Παρίσι, κράτησε ημερολόγιο από τις 10 Μαρτίου έως τις 30 Απριλίου 2011. Το χρονικό της πηγάζει από την αγωνία, την αβεβαιότητα και μια βαθιά εσωτερική ανατροπή καθώς επί ημέρες προσπαθεί να έρθει σε επαφή με την οικογένειά της, σε μια Ιαπωνία όπου επικοινωνίες και συγκοινωνίες έχουν διακοπεί. Η Γαλλία, χώρα που παράγει σε πυρηνικούς σταθμούς πάνω από το 70% της ενέργειάς της, ευλόγως θέτει το ζήτημα πρώτο σε προτεραιότητα. Τα δελτία ειδήσεων βομβαρδίζουν με εικόνες, απόψεις, λίβελους και γνωμοδοτήσεις ειδικών. Περισσότερο για να δώσει διέξοδο στην αγωνία της η Σεκιγκούτσι αρχίζει να γράφει. Δεν είναι εύκολο να ζεις μια τραγωδία εξ αποστάσεως, ακόμα λιγότερο εύκολο να την αποδεχθείς και σχεδόν αδύνατο να τη δεις αντικειμενικά, ειδικά αν είσαι εμπλεκόμενος. Παίρνει εντέλει το αεροπλάνο για το Τόκιο και συναντά την οικογένειά της, ξαναβρίσκει τη γενέθλια πόλη της, αναζητώντας κάτι γερό για να κρατηθεί.

Ελάχιστα ασχολείται εδώ η συγγραφέας με την ίδια την τριπλή καταστροφή –με το τσουνάμι, την εισβολή της θάλασσας χιλιόμετρα μέσα στη στεριά, τον φοβερό σεισμό και τους μετασεισμούς του, την έλλειψη ηλεκτροδότησης, τροφίμων και πόσιμου νερού, την απομάκρυνση χιλιάδων πασχόντων από τα νοσοκομεία ή τους οίκους ευγηρίας της επαρχίας, τους εκατοντάδες χιλιάδες αστέγους και αγνοουμένους, τη ραδιενεργό ρύπανση και τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της, την τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε για να σφραγισθεί ο επίμαχος αντιδραστήρας, τις συντονισμένες προσπάθειες εκκένωσης ή τις μακροχρόνιες συνέπειες της έκθεσης εκατομμυρίων Ιαπώνων στη ραδιενέργεια. Περισσότερο την ενδιαφέρει η ψυχολογία των θυμάτων, η ψύχραιμη αντίδραση της κοινωνίας, η αναδυόμενη συμπόνια και –σε ένα άλλο επίπεδο –η μετατροπή τής καταστροφής σε γραπτό λόγο.

Αμφιβολίες και οδύνες

Καταγράφει λοιπόν σκέψεις για την υπερέκθεση στην εικόνα, για την εξορία, για την τυχαιότητα της ύπαρξης, για το εφήμερο της όποιας καταγραφής στις ημέρες μας και για την ίδια τη θεματολογία που αναδύεται, φασματικά, έπειτα από μια καταστροφή. Η αδυσώπητη αιτιακή αλυσίδα των γεγονότων που χτύπησαν την Ιαπωνία –σεισμός, τσουνάμι, διαρροή ραδιενέργειας –αποτελεί εντέλει την πρώτη ύλη της γραφής και ως τέτοια αντιμετωπίζεται. Το «Δεν είναι από σύμπτωση» είναι λοιπόν ένα χρονικό των μαύρων εκείνων ημερών που η συγγραφέας τις πέρασε συμμεριζόμενη τις αμφιβολίες και τις οδύνες των πασχόντων συμπατριωτών της.