Είπε ότι οι γυναίκες δεν ξέρουν να ζωγραφίζουν, αλλά είναι αυτός λόγος για να χαρακτηριστεί ο σπουδαίος εικαστικός Γκέοργκ Μπάζελιτς γερμανός νεοάγριος; Σας αρέσουν τα έργα του Γιάννη Τσαρούχη, αλλά αν σας ζητούσαν να κατονομάσετε έναν εκπρόσωπο της μεταπρωτοπορίας στην Ελλάδα δεν θα πήγαινε ποτέ το μυαλό σας σε αυτόν; Εχετε ποτέ σκεφτεί τι κοινό μπορεί να έχουν ο Αντι Γουόρχολ και οι Κάμπελ σούπες του με τον Γιάννη Γαΐτη και τα ανθρωπάκια του με τα ριγέ κοστούμια; Κι έχετε αναρωτηθεί έστω και μία φορά για ποιο λόγο θεωρείται έργο τέχνης ο μπλε καμβάς του Ιβ Κλεν, πάνω στον οποίο είναι στερεωμένα σφουγγάρια;

Με αφορμή αλλά και άσο στο μανίκι της την πείρα της ως δασκάλας, η καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου Μελίτα Εμμανουήλ αποφάσισε να βάλει σε μια σειρά όλα εκείνα που θα θέλαμε να γνωρίζουμε γύρω από την τέχνη, αλλά δεν ξέρουμε από πού να πιάσουμε το νήμα. Και κάθησε με γνώση αλλά και υποκειμενικό, ορισμένες φορές, κριτήριο επιλογής των καλλιτεχνών και τάσεων, όπως άλλωστε παραδέχεται, να γράψει ένα εγχειρίδιο για την Ιστορία της Τέχνης από το 1945, όπως εξελίχθηκε στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, δίνοντας έμφαση στο κείμενο κι αφήνοντας στις εικόνες τον ρόλο της οπτικής πρόκλησης κι όχι του πρωταγωνιστή.

«Η τέχνη των τελευταίων χρόνων είναι ευρηματική και πλούσια σε τρόπους έκφρασης, αλλά δύσκολη και σε αρκετές περιπτώσεις υπό αμφισβήτηση» σημειώνει η συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου. «Οι πίνακες θεωρούνται συχνά δυσνόητοι ή κενοί και δεν προσφέρουν τροφή στη φαντασία του θεατή, τα γλυπτά μπορεί να είναι σίδερα ή πέτρες σκορπισμένες στο πάτωμα, οι καλλιτεχνικές δράσεις αν δεν θυμίζουν πρωτόγονες τελετές σαμάνων, τότε μπορεί να απειλούν και την ίδια τη ζωή του εμπνευστή τους, ενώ στα βίντεο πολλές φορές επαναλαμβάνονται εικόνες που εστιάζουν σε αρρωστημένες εμμονές του δημιουργού τους! Ετσι οι καλλιτέχνες πιο συχνά ταράζουν τον θεατή».

Για να βάλει τάξη λοιπόν σε αυτό το χάος και να το εξηγήσει με τρόπο εύληπτο, η Μελίτα Εμμανουήλ ακολούθησε τη χρονολογική σειρά και συνέθεσε ένα κείμενο όπου χωρούν χωρίς αποκλεισμούς καλλιτέχνες, ρεύματα κι εποχές, ενώ επιχειρεί παράλληλα να δει επιρροές από το παρελθόν, συνδέσεις με τη φιλοσοφία και την ψυχανάλυση, την πολιτική και την επικαιρότητα κάθε εποχής.

Το στοιχείο που κάνει όμως αυτή την έκδοση να ξεχωρίζει δεν είναι ούτε η εποχή που πραγματεύεται ούτε ο τρόπος, η διασύνδεση δηλαδή της τέχνης με την περιρρέουσα ατμόσφαιρά της. Είναι ότι παρουσιάζει δίπλα στα μεγάλα ονόματα της διεθνούς σκηνής τους έλληνες εικαστικούς, των οποίων το έργο εντάσσεται σ’ ένα ευρύτερο διεθνοποιημένο πλαίσιο, από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ώς τις τελευταίες σελίδες που καταγράφουν την εικαστική πραγματικότητα και φτάνουν μέχρι το 2005, κάπου ανάμεσα στους ταριχευμένους καρχαρίες του Ντέμιαν Χερστ και στα ακρωτηριασμένα κορμιά – δημιουργίες των αδελφών Τσάπμαν.

Μελίτα Εμμανουήλ

Ιστορία

της Τέχνης από το 1945 σε πέντε ενότητες

Εκδ. Καπόν, 2015, σελ. 224

Τιμή 45 ευρώ