Χρειάστηκε να περάσει μισός αιώνας διακοπής διπλωματικών σχέσεων των ΗΠΑ με την Κούβα, με έντονες αντιπαραθέσεις, ένοπλες αποβάσεις, απόπειρες ανατροπής και δολοφονίας αλλά και εμπάργκο. Χθες το βράδυ, ταυτόχρονα, με διάγγελμά τους οι πρόεδροι των δύο χωρών Μπαράκ Ομπάμα και Ραούλ Κάστρο ανακοίνωσαν ότι αρχίζει μια νέα εποχή στις αμερικανοκουβανικές σχέσεις, κλείνοντας ένα από τα τελευταία κεφάλαια του Ψυχρού Πολέμου.

«Ούτε ο αμερικανικός λαός ούτε ο κουβανικός ωφελήθηκαν από αυτή την άκαμπτη και παρωχημένη πολιτική» τόνισε ο πρόεδρος Ομπάμα. «Η απομόνωση δεν έχει αποτέλεσμα. Ηρθε η ώρα για μια νέα προσέγγιση» διευκρινίζοντας ότι τους επόμενους μήνες πρόκειται να ανοίξει η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αβάνα. Επισήμανε ότι δεν περιμένει να αλλάξουν σε μία ημέρα άρδην τα δεδομένα, έδειξε όμως πεπεισμένος ότι τα οφέλη της απόφασης θα φανούν σύντομα και στις δύο πλευρές μέσω της ανάπτυξης του εμπορίου. Ο Ραούλ Κάστρο αποκάλυψε ότι συνομίλησε τηλεφωνικά επί 45 λεπτά την Τρίτη με τον Ομπάμα και «παρότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές» συμφώνησαν να εξευρεθούν τρόποι για την εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα στις χώρες τους. «Πρέπει να μάθουμε την τέχνη της συμβίωσης με τις διαφωνίες μας με έναν πολιτισμένο τρόπο» τόνισε.

Το πρώτο βήμα. Οι δύο ηγέτες είχαν συναντηθεί τον περασμένο Δεκέμβριο στη Νότια Αφρική, στην κηδεία του Νέλσον Μαντέλα και είχαν ανταλλάξει χειραψία. Τότε, πολλοί θεώρησαν ότι αυτή η δημόσια συνάντηση σήμαινε και αλλαγή πολιτικής. Οπως έγινε γνωστό από τότε, δηλαδή εδώ και έναν χρόνο, άρχισαν μυστικές συναντήσεις αμερικανών και κουβανών αξιωματούχων στον Καναδά και στο Βατικανό, με την προσωπική μάλιστα παρέμβαση του Πάπα Φραγκίσκου. Ο αργεντινός ποντίφικας είχε στείλει επιστολή στους δύο ηγέτες προτρέποντάς τους να ξεκινήσουν τον διάλογο.

Απελευθερώσεις. Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων συνοδεύθηκε από την απελευθέρωση από τις κουβανικές φυλακές του Αμερικανού Αλαν Γκρος, ο οποίος είχε συλληφθεί το 2009 και καταδικάστηκε σε κάθειρξη 15 ετών για εισαγωγή απαγορευμένης τεχνολογίας και την προσπάθεια να δημιουργήσει μια μυστική διαδικτυακή υπηρεσία για εβραίους Κουβανούς, για λογαριασμό μιας αμερικανικής υπηρεσίας. Απελευθερώθηκε επίσης ένας αμερικανός κατάσκοπος από την Αβάνα και τρεις Κουβανοί που κρατούνταν σε φυλακή στη Φλόριδα, ενώ η κουβανική κυβέρνηση συμφώνησε να απελευθερώσει και 53 άτομα τα οποία οι ΗΠΑ θεωρούν πολιτικούς κρατουμένους. Η Αβάνα συμφώνησε επίσης να επιτρέψει μεγαλύτερη πρόσβαση των πολιτών της στο Ιντερνετ και να διευκολύνει τις τηλεπικοινωνίες με τις ΗΠΑ.

Τι συμφώνησαν. Η συμφωνία, μεταξύ των άλλων, προβλέπει ότι μέσα στους επόμενους έξι μήνες η Κούβα θα βγει από τον αμερικανικό κατάλογο των κρατών οι οποίες υποθάλπουν την τρομοκρατία, θα πραγματοποιηθούν διμερείς συνομιλίες για θέματα όπως η μετανάστευση, τα ναρκωτικά, η προστασία του περιβάλλοντος και το λαθρεμπόριο ανθρώπων. Αμερικανοί αξιωματούχοι θα συζητήσουν για τα θαλάσσια σύνορα με εκπροσώπους της Κούβας και του Μεξικού. Θα επιτραπεί σε περισσότερες κατηγορίες Αμερικανών (δημοσιογράφοι, συγγενείς, εκπαιδευτικοί, επιχειρηματίες) το ταξίδι στην Κούβα, η ταξιδιωτική απαγόρευση όμως δεν μπορεί να αρθεί παρά μόνο από το Κογκρέσο.

Μέχρι τότε θα απαγορεύεται ο τουρισμός. Οσον αφορά το εμπόριο θα επιτρέπεται σε ορισμένες εταιρείες, ενώ αμερικανικές επιχειρήσεις θα μπορούν να εξάγουν στην Κούβα μηχανήματα τηλεπικοινωνίας, αγροτικά προϊόντα, κατασκευαστικά είδη και υλικά για μικρές εταιρείες. Αλλωστε, και οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Κογκρέσου.

Η σημαντική αυτή αλλαγή, στην οποία άσκησαν κριτική κάποιοι κουβανοαμερικανοί βουλευτές στην Ουάσιγκτον, σημειώνεται ενώ μια νέα πιο πραγματιστική γενιά παίρνει τα ηνία στην μεγάλη κουβανική κοινότητα των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με την Κούβα το 1961 και μέχρι το 1977 δεν υπήρχε καμιά επαφή. Εκτοτε οι ΗΠΑ εκπροσωπούνται από την πρεσβεία της Ελβετίας στην Αβάνα. Επί προεδρίας Κένεντι, η CIA προετοίμασε ένοπλη εισβολή στο νησί –η οποία απέτυχε –ενώ πραγματοποιήθηκαν πολλές απόπειρες δολοφονίας του ηγέτη της χώρας Φιντέλ Κάστρο.

Ο αδελφός του ο Ραούλ ανέλαβε την εξουσία της χώρας το 2006 και έκανε σημαντικά ανοίγματα, κυρίως σε οικονομικό επίπεδο. Τώρα φαίνεται ότι κάτι αλλάζει και σε πολιτικό επίπεδο.