Αναζήτηση
Ο Κεν Λόουτς δεν είναι απλώς ένας σκηνοθέτης –αλλά ένας θρύλος. Ενας εκ των πιο πολιτικοποιημένων κινηματογραφιστών εν ζωή –για την ακρίβεια, παραμένει ο σημαντικότερος εκπρόσωπός τους –που παρουσιάζει φέτος τη νέα του ταινία, ονόματι «Jimmy’s Hall», βασισμένη σε μια αληθινή ιστορία. Με φρέσκο ακόμα το τιμητικό βραβείο που του αποδόθηκε στο τελευταίο Φεστιβάλ Βερολίνου, ο Κεν Λόουτς μας μίλησε για τις ταινίες του, τις ραγδαίες εξελίξεις στον κινηματογράφο αλλά και για την Αριστερά. Για την ακρίβεια, την ελληνική Αριστερά.
Παλιά οι ταινίες σας εξαφανίζονταν από προσώπου γης και οι βρετανικές κυβερνήσεις σάς κυνηγούσαν.
Μαζί μ’ αυτές, και ο πολιτικά προσκείμενος Τύπος που, όταν το θέλει, μπορεί να ασκήσει μια τρομοκρατία «άτυπη» αλλά εξίσου αποτελεσματική με την επίσημη.
Τώρα πια αναγνωρίζεστε επισήμως ως ένας σημαντικός βρετανός κινηματογραφιστής.
Πρέπει να σας πω εξαρχής πως νιώθω άβολα μ’ αυτό. Οταν το κατεστημένο σε αγκαλιάζει, κάτι κάνεις λάθος. Κάποιοι μου λένε πως είναι κολακευτικό. Κι όμως, πάντοτε είχα την αίσθηση πως δουλεύουμε στο περιθώριο –με τον πληθυντικό αναφέρομαι στην ομάδα που απαρτίζεται από εμένα, τον σεναριογράφο και τον παραγωγό μου. Θέλω να πω, ποτέ δεν αισθανθήκαμε πως βρισκόμασταν στο επίκεντρο των πραγμάτων, αλλά μάλλον στο περιθώριο.
Οφείλει, λέτε, ο καλλιτέχνης να βρίσκεται στο περιθώριο;
Μα και βέβαια. Μόνο έτσι διατηρεί την κριτική του σκέψη, και αυτό είναι το μοναδικό χρέος ενός καλλιτέχνη, είτε είναι σκηνοθέτης είτε είναι συγγραφέας ή δεν ξέρω τι. Οταν «αναγνωρίζεσαι» από το κατεστημένο πάλι, ορίζεσαι και από αυτό.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, όμως, το Φεστιβάλ Βερολίνου σάς τίμησε με μια Χρυσή Αρκτο για την προσφορά σας στο σινεμά.
Σας ζητώ συγγνώμη γι’ αυτό (γέλια)! Και πάλι όμως, σε ένα διεθνές φεστιβάλ κινηματογράφου συνήθως ξεχωρίζουν… αντιπολιτευτικές ταινίες. Στις Κάννες έδωσαν στο έργο «Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι» τον Χρυσό Φοίνικα και στις βρετανικές εφημερίδες γράφτηκε πως εκπροσωπούσαμε τον IRA. Στους Αγγλους δεν αρέσει να τους υπενθυμίζουν τα εγκλήματά τους. Το βραβείο, πάντως, το δέχομαι ως μια πράξη γενναιοδωρίας εκ μέρους τους και μακάρι να στρέψει τα βλέμματα κάποιων στις ταινίες μας. Λόγου χάρη, σ’ αυτή την καινούργια, που λέγεται «Jimmy’s Hall» και διαδραματίζεται στην Ιρλανδία του 1930.
Είναι μια ταινία εποχής λοιπόν.
Ναι, και πρέπει να σας πω πως ξεθεώθηκα στα γυρίσματα. Αφορά τη σύγκρουση των υπευθύνων μιας αίθουσας χορού με την Εκκλησία –η τελευταία θέλει να «σφραγίσει» τον χώρο. Και φυσικά εμείς είμαστε με τους χορευτές γιατί ό,τι ενοχλεί την Εκκλησία δεν μπορεί να είναι κακό! Είναι μια ευχάριστη ταινία, με τραγούδια και όμορφα νούμερα, αλλά και μια μεγάλη παραγωγή. Ξέρετε, δεν είμαι σίγουρος αν θα καταπιαστώ ξανά με τέτοια μεγέθη, δεν έχω την ενέργεια των νέων πια. Εχω φτάσει στο σημείο που πρέπει να το παραδεχτώ.
Δύσκολο αυτό.
Τι να σας πω, εγώ δεν το βρίσκω και τόσο. Είναι μια πραγματικότητα που σε συναντά. Δεν εγκαταλείπω τη δημιουργία άλλωστε.
Η προηγούμενη ταινία σας ήταν μια μικρή, ευχάριστη κωμωδία.
Ναι, το «Μερίδιο των αγγέλων». Πριν από αυτό ωστόσο είχαμε κάνει τον «Ιρλανδέζικο δρόμο», ένα θρίλερ δραματικό και πολύ βαρύ. Επρεπε λοιπόν να διώξω κάπως από πάνω μου αυτή τη θλίψη, να κάνω κάτι ανέμελο.
Οι επικριτές σας εδώ είχαν πρόβλημα με τη γλώσσα.
Σωστά, τους ενόχλησαν οι βρισιές. Βλέπετε, η εργατική τάξη πρέπει να είναι «εξευγενισμένη» όταν κινηματογραφείται –αλλά αυτή ήταν πάντα η υποκρισία του κατεστημένου. Κατακρίνουν τη βωμολοχία και την ίδια στιγμή περνάς έξω από μια παιδική χαρά και κοκκινίζεις από ντροπή με αυτά που ακούς.
Λέτε πως το κατεστημένο έχει μια σαφή πολιτική κατεύθυνση;
Προφανώς, οι ευρωπαίοι διανοούμενοι της Αριστεράς αποτελούν μιας μορφής κατεστημένο –σε ένα διεθνές φεστιβάλ, για παράδειγμα, τους συναντάς συχνά. Αλλά σίγουρα δεν είναι αυτοί που κάνουν κουμάντο. Απλώς οι τελευταίοι επωφελούνται από τη διάσπαση της Αριστεράς, και εκεί ξεκινάει το πρόβλημα. Το ίδιο πρόβλημα έχετε και στην Ελλάδα. Πώς πάει, αλήθεια, ο ΣΥΡΙΖΑ; Υπάρχουν και αριστεροί που τον παρομοιάζουν με μεταμφιεσμένο λύκο.
Αναφέρεστε στο ΚΚΕ…
Ναι, και δεν ξέρω πού οδηγεί αυτή η στρατηγική. Η οποία δεν είναι καινούργια –πάντα αυτό έκαναν. Το τελικό αποτέλεσμα είναι άλλα… είκοσι «αριστερά» κόμματα, όπου ο μεγάλος εχθρός δεν είναι, ας πούμε, το κεφάλαιο αλλά αυτός που διαφωνεί εντός της παράταξης. Ετσι, αντί για μια ενωμένη δύναμη, έχεις είκοσι κόμματα που τσακώνονται. Οι διασπάσεις αχρήστευσαν τον πολιτικό διάλογο. Απουσιάζει, φοβάμαι, μια βαθύτερη πολιτική κουλτούρα. Το βλέπεις και στο σινεμά.
Τι έχει αλλάξει;
Τι να σας πω… Θυμάμαι πως παλαιότερα μαζευόμασταν τις Παρασκευές, επιλέγαμε ένα απόσπασμα για μελέτη και την επόμενη εβδομάδα το κουβεντιάζαμε. Ετσι διαβάσαμε, σιγά σιγά, το «Κεφάλαιο» ή τη διαλεκτική φιλοσοφία του Λένιν. Αλλά κουβεντιάζαμε. Αναλύαμε. Ενίοτε διαφωνούσαμε –αλλά από αυτή τη διαφωνία προέκυπτε κάτι γόνιμο, κάτι ουσιαστικό. Τώρα, είναι ό,τι «πιάνει» ο καθένας μόνος του.
Παρακολουθείτε πάντως τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη.
Ναι –και την ίδια στιγμή μεγαλώνω. Η ανάγκη λοιπόν να καταδείξεις τα πολιτικά λάθη των τελευταίων ετών γίνεται, για μένα, ολοένα και μεγαλύτερη. Η άνοδος της Ακροδεξιάς είναι επίσης κάτι το τρομακτικό. Πάντα έρχονται με διαφορετικές φορεσιές βέβαια –στην Αγγλία άφησαν πίσω τους τις μπότες και τις στολές, αλλά φοράνε τουίντ σακάκια. Ο κύκλος επαναλαμβάνεται, αλλά σε κάθε στροφή του διακυβεύονται όλο και περισσότερα. Κάθε φορά. Είναι δύσκολο να μη θυμώσεις.
Κι όμως, δείχνετε εξαιρετικά ψύχραιμος άνθρωπος.
Οι συνθήκες σε οδηγούν στον θυμό, είτε είσαι ψύχραιμος είτε όχι. Και ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί. Εγώ κάνω ταινίες. Οχι βέβαια επειδή πιστεύω πως θα κάνω τον κόσμο καλύτερο –απλά προστίθεται άλλη μια ταινία στις τόσες που γυρίζονται κάθε χρόνο προσπαθώντας να υψώσεις ένα κάποιο ανάστημα, να κάνεις την παρουσία σου αισθητή μέσα σε όλον αυτόν τον θόρυβο. Ελπίζοντας πως θα ξεχωρίσεις. Οχι χρησιμοποιώντας έντονη γλώσσα. Αλλά επειδή αυτά που λες έχουν αξία.
INFO
H ταινία του Κεν Λόουτς «Jimmy’s Hall» με τους Μπάρι Γουόρντ, Σιμόν Κίρμπι, Αντριου Σκοτ θα προβάλλεταιστις αίθουσες από αύριο, Πέμπτη
