Παιδιά που φωνάζουν «παρών» στον αγώνα

Ξεφυλλίζοντας κάποια από αυτά θα μεταφερθούμε στα δύσκολα χρόνια του ’40. Τα βιβλία αυτά δεν έχουν σκοπό να νουθετήσουν, ούτε να παρουσιάσουν με μια μυθική διάσταση τα γεγονότα ενός πρόσφατου παρελθόντος. Η βαναυσότητα του πολέμου και ο θάνατος επιμηκύνουν τη μνήμη μας και μας θυμίζουν ότι στο πέτρινο αυτό ακρωτήρι της Μεσογείου ο λαός αντιστάθηκε απέναντι στον φασισμό με βασικό όπλο τον συλλογικό αγώνα του.

Αλκη Ζέη

Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου

Η Αλκη Ζέη (προχθές αναγορεύθηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Παιδαγωγικού Τμήματος του Αριστοτελείου) κατά την περίοδο της Κατοχής είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ και είχε ενεργό δράση στον αντιστασιακό αγώνα. Κάπως έτσι είναι και ο ήρωάς της, ο Πέτρος, που περπατά με δύναμη και αποφασιστικότητα στον δρόμο προς την απελευθέρωση περνώντας από τα μονοπάτια της πείνας, του εκφοβισμού, των συσσιτίων και της Αντίστασης. Το βιβλίο ξεκινά στις 27 Οκτωβρίου. Ο Πέτρος στενοχωριέται για το τριζόνι του που πέθανε, χωρίς να αντιλαμβάνεται την καταστροφή που πλησιάζει. Ο ήρωας είναι μόλις 9 ετών, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Η παιδική του ψυχή θα αντέξει τον θάνατο, την πείνα, την απώλεια και τον φόβο. Οι εξελίξεις στα μέτωπα παρασύρουν την καθημερινή ζωή της οικογένειας και του ίδιου. Η γειτονιά αλλάζει, το σχολείο γίνεται περισσότερο κέντρο συσσιτίου, οι φίλοι και οι συγγενείς του μεταβάλλονται είτε σε πεινασμένες και φοβισμένες σκιές είτε σε γενναίες μορφές που στέκονται αντίκρυ στους Γερμανούς ως ήρωες. Ο πόλεμος θα τελειώσει και ο Πέτρος αφήνοντας το κουβαδάκι με την πράσινη μπογιά της ελπίδας θα πανηγυρίσει έχοντας στην καρδιά του όλους τους φίλους που χάθηκαν στον αγώνα για μια καινούργια ζωή.

Ζωρζ Σαρή

Οταν ο ήλιος…

Η Ζωή, η ηρωίδα του βιβλίου, γεννήθηκε στην Αθήνα, σε μια μικροαστική οικογένεια. Είχε άλλες δύο αδελφές, την Ελένη και την αγαπημένη της Ειρήνη. Ο πόλεμος ξεκινά και η Ζωή είναι 16 χρονών. Στις σελίδες που θα ακολουθήσουν η Ζωρζ Σαρή θα μας βάλει για τα καλά στη ζωή της Αθήνας κατά τη διάρκεια του πολέμου περιγράφοντας τη σκληρότητα, τη δυστυχία και τον τρόμο μέσα από ένα πρίσμα ελπίδας με μια ηρωίδα που είναι γεμάτη ζωή, ακόμα και αν η αξία της φαίνεται μηδενική, που ερωτεύεται στο πλαίσιο ενός αβέβαιου μέλλοντος, μα πάνω από όλα που αντιστέκεται. Ο πατέρας είναι ένας άνθρωπος φοβισμένος, χωρίς κουράγιο, διαμετρικά αντίθετος από τις κόρες του, οι οποίες αποφασίζουν να αντιδράσουν. Μέλη σε αντιστασιακές οργανώσεις βιώνουν τον πόλεμο ως αφορμή για αγώνα. Η Ελένη, η πιο μεγάλη, ζει και εργάζεται στο Λαύριο και συμμετέχει σε απεργίες και διαμαρτυρίες. Η Ειρήνη, η μεσαία, φοιτήτρια Φιλολογίας, πολύ σοβαρή και λιγομίλητη, αλλά συνειδητοποιημένη και «μπλεγμένη» στην Αντίσταση. Τέλος, η Ζωή που φαίνεται παρορμητική και επιπόλαιη αλλά προσπαθεί να ερμηνεύσει τον κόσμο και να αντιταχθεί στη σκληρότητα του πολέμου και του φασισμού που έχει εξαθλιώσει τον λαό, που οδηγεί στην εκτέλεση και στα βασανιστήρια όποιον αντιστέκεται. Τα μάτια της θα δουν πολλά αλλά ο ήλιος της ελπίδας δεν θα σβήσει στιγμή στο βιβλίο. Στη διάρκεια του πολέμου η Ζωρζ Σαρή συμμετείχε στην ΕΠΟΝ και το βιβλίο είναι αυτοβιογραφικό σε μεγάλο βαθμό και τα γεγονότα έχουν ως αφετηρία προσωπικές της εμπειρίες. Συμπληρωματική συνέχεια είναι το βιβλίο «Κόκκινη κλωστή δεμένη» από τις εκδ. Πατάκη. Η ηρωίδα είναι η ίδια και η προσπάθεια της Σαρή είναι να συγκεντρώσει φωτογραφικό υλικό και ντοκουμέντα για τον πόλεμο, φωνάζοντας με αυτόν τον τρόπο ότι ήταν και εκείνη στην Αντίσταση, στην πάλη του λαού για ελευθερία και ανεξαρτησία.

Στέλλα Βογιατζόγλου

Καβάλα σε δυο φεγγάρια

Η ηρωίδα της συγγραφέως είναι η Χριστίνα, η οποία αφηγείται τα γεγονότα της οικογένειάς της κατά την περίοδο της Κατοχής από την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος. Οικογένεια προσφύγων με τέσσερα κορίτσια που έχουν ήδη ζήσει έναν διωγμό και αντιμετωπίζουν έναν δεύτερο. Ο πόλεμος αρχίζει και η οικογένεια αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι της. Η πείνα, οι κακουχίες, τα υπάρχοντα της οικογένειας που ξεπουλιούνται για ένα κομμάτι ψωμί, ο αγώνας για την επιβίωση, ο φόβος και η διατήρηση της αξιοπρέπειας δίνουν την εικόνα μιας καθημερινής οικογένειας στην προσπάθειά της για επιβίωση. Χαρακτηριστική στιγμή, όταν αποφασίζουν οι γονείς να φύγουν και να μείνουν μόνα τα κορίτσια να τα βγάλουν πέρα. Ηρωες λοιπόν τα χρόνια αυτά δεν ήταν μόνο εκείνοι που πολεμούσαν στα βουνά ή οργανώνονταν στις πόλεις, ήταν όλος ο λαός που προσπαθούσε να περάσει ημέρα την ημέρα μέχρι να έρθει εκείνη η πολύτιμη ώρα της ελευθερίας.

Καλλιόπη Σφαέλλου

Μικροί Αγωνιστές

Η Καλλιόπη Σφαέλλου στο βιβλίο της «Μικροί Αγωνιστές» παρουσιάζει μέσα από οκτώ διηγήματα το αγωνιστικό πνεύμα οκτώ μικρών ηρώων που επιδιώκουν να βάλουν και αυτά ένα λιθαράκι στην πάλη εναντίον της γερμανικής κατοχής. Ο Θάνος που προκαλεί καταστροφή στη βάρκα του, ο Λεωνίδας που αναζητά τον καπετάν Ανίκητο, ο μικρός Νίκος που με μυστικότητα γλιτώνει τον ασυρματιστή, η Χαρούλα που με την εξυπνάδα της απελευθερώνει τους κρατουμένους, ο Θράσος που πριονίζει τη γέφυρα και ρίχνει στον γκρεμό όσους Γερμανούς πάτησαν πάνω, ο Σωτήρης που μεταφέρει κρυπτικά μηνύματα, ο Θέμος που μπροστά στα μάτια του χάνει τον συνεργό του σε σαμποτάζ εναντίον των Γερμανών και τέλος η Στέλλα που, αν και βρίσκεται καθηλωμένη στο αναπηρικό καροτσάκι, κρύβει αγωνιστή της Αντίστασης. Αυτά τα παιδιά είναι καθημερινά παραδείγματα αγωνιστών της εποχής που με πείσμα και τόλμη προσπάθησαν να συμβάλουν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.

Χάρης Σακελλαρίου

Αντιστασιακά παιδικά διηγήματα

Ο Χάρης Σακελλαρίου υπήρξε και αυτός αγωνιστής της ΕΠΟΝ και μας παραδίδει ένα βιβλίο με εννέα μικρές ιστορίες. Οι ιστορίες αυτές δεν είναι προϊόν της φαντασίας του, αλλά περιλαμβάνουν πραγματικά γεγονότα –κάποια δημοσιευμένα σε εφημερίδες –με ήρωες παιδιά που φωνάζουν «παρών» στον αγώνα. Οι ιστορίες είναι πλημμυρισμένες από συγκίνηση. Παιδιά που δεν φοβήθηκαν το εκτελεστικό απόσπασμα, που δεν λύγισαν μπροστά στους Γερμανούς, που έσωσαν τους συγχωριανούς τους, που κάποια κινδύνεψαν και κάποια έχασαν τη ζωή τους, αλλά όχι τη δύναμή τους και την πίστη τους στην ελευθερία. Εκτελέσεις, βασανισμοί, εξαθλίωση και θάνατος από τη μία, θάρρος, επινοητικότητα, πείσμα και τόλμη από την άλλη. Στις σελίδες του βιβλίου θα συναντήσουμε ιδιαίτερους ήρωες όπως τον Αντώνη, τον Ανδρέα, τον Ντάκο ή τον Νίκο, τα παιδιά που αν και ωριμάζουν γρήγορα διατηρούν μια αθωότητα που ευαισθητοποιεί κάθε αναγνώστη.

Τα βιβλία για τη γερμανική κατοχή και την Αντίσταση είναι πολλά στην παιδική λογοτεχνία. Οι συγγραφείς προσπαθούν να περιγράψουν με τρόπο προσιτό στα παιδιά τα δύσκολα αυτά χρόνια και την αγριότητα του πολέμου. Προσπαθούν να καταδείξουν ότι το φαινόμενο του φασισμού δεν μπορεί έχει θέση μέσα στην κοινωνία και ότι η ιστορική μνήμη μπορεί να οδηγήσει σε μια καλύτερη ιστορική συνέχεια, γιατί «το πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει».

Μανώλης Κορνήλιος

Πολύ ωραίο το όνομά σου Ελευθερία!

Με κεντρική λέξη στο βιβλίο τη λέξη «ελευθερία» ο Μανώλης Κορνήλιος παρουσιάζει δύο αυτοτελείς ιστορίες που διαδραματίζονται η μία κατά τη διάρκεια της Κατοχής και η άλλη στα χρόνια που ακολούθησαν. Στην πρώτη μια ομάδα από τρία Ελληνόπουλα βλέπουν στο παράθυρο ενός σπιτιού μια γερμανίδα συνομήλική τους που κοιτάζει κλαίγοντας έξω. Την πλησιάζουν και την κάνουν φίλη τους, και μαθαίνουν ότι ο αγώνας για την απελευθέρωση μπορεί να συναντήσει και άλλους συμμάχους όπως τον γερμανό πατέρα της. Η ειρήνη, η συμφιλίωση των λαών αποκτούν ένα υπερεθνικό νόημα κρυμμένο πίσω από την πιο όμορφη λέξη, αυτή της ελευθερίας.

Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου

Ο καιρός της σοκολάτας

Οι αναμνήσεις από την περίοδο της Κατοχής και κυρίως από τα πρόσωπα που συνάντησε η μικρή ηρωίδα που μεγαλώνει στην Αθήνα εμφανίζονται στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Τα πρόσωπα είναι υπαρκτά και είναι οι μεγάλοι και μικροί φίλοι της πρωταγωνίστριας. Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο. Η πρωταγωνίστρια, με μια γλυκιά αναπόληση όπως η γεύση της σοκολάτας, καταγράφει με την ανεμελιά τής τότε ηλικίας της τα δύσκολα αυτά χρόνια.