Μαζεύονταν ευλαβικά γύρω από το καυτό μαγκάλι όταν και οι τελευταίοι επέστρεφαν από τη δουλειά. Εβαζαν τα κάστανα να σιγοψήνονται στη φωτιά και καθισμένοι σε μια γωνιά άκουγαν όλο το βράδυ αγαπημένα παραμύθια από το στόμα του αφηγητή. Του φίλου, του γείτονα, του συναδέλφου ή ακόμη και του γέρου σοφού της κλειστής κοινωνίας τους που τα έλεγε «όμορφα και παραστατικά». Οπως, δηλαδή, όφειλε για να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους, να τους διασκεδάσει και να διώξει μακριά έγνοιες και προβλήματα.

Μόνο που αυτά τα παραμύθια, τα παραδοσιακά σεφαραδίτικα παραμύθια, δεν είχαν βασιλοπούλες και δράκους ούτε πλάσματα της φαντασίας αλλά «γήινους» ανθρώπους σε καθημερινές περιπέτειες για ήρωες.

«Δεν υπήρχε κατ’ επάγγελμα αφηγητής. Οι περισσότεροι είχαν τις δουλειές τους το πρωί. Αλλοι ήταν τυρέμποροι, υπάλληλοι στη Συναγωγή ή πλύστρες. Οι τελευταίες ήταν στην πλειονότητά τους αγράμματες που θυμούνταν τις αυθεντικές ιστορίες έτσι όπως τις είχαν μάθει από διηγήσεις των προγόνων τους, χωρίς καμία αλλοίωση» διευκρινίζει η Αννα Αγγελοπούλου, συγγραφέας του βιβλίου «Σεφαραδίτικα παραμύθια των Βαλκανίων», η οποία για τις ανάγκες της έκδοσης μετέφρασε τα 54 παραμύθια που για μια πενταετία (1930-1935) κατέγραφε η ερευνήτρια Σίνθια Κρους στη Θεσσαλονίκη, στο Βουκουρέστι, στο Μοναστήρι, στα Σκόπια και στο Σαράγεβο. Στις περιοχές που υποδέχθηκαν τους κατατρεγμένους εβραϊκούς πληθυσμούς, όταν τον 15ο αιώνα οι καθολικοί βασιλιάδες Φερδινάνδος και Ισαβέλα τους έδιωξαν από την Ισπανία. «Η ηλικιωμένη και τυφλή Μερού Λεβή ήταν, θα λέγαμε, μία από τις σταρ αφηγήτριες της εποχής, πολλά από τα παραμύθια της οποίας σώζονται ως και σήμερα. Παρ’ όλα αυτά, δεν ξέρουμε περισσότερα γι’ αυτήν πέρα από το ότι ήταν ένας άνθρωπος του λαού» υπογραμμίζει η συγγραφέας, που παρομοιάζει τα παραμύθια των Σεφαραδιτών με τον σημερινό… πασατέμπο. «Ηταν η ψυχαγωγία τους. Ενας ανέξοδος τρόπος διασκέδασης. Τα βράδια μαζεύονταν στα σπίτια φίλων και συγγενών και διηγούνταν ιστορίες απλές, που καθρέφτιζαν όμως χωρίς λογοκρισία την καθημερινότητά τους».

Τα παραμύθια των Βαλκανίων είχαν μεταξύ τους πολλές ομοιότητες. Είτε ήταν ιστορίες από τα Σκόπια είτε από το Βουκουρέστι. Είχαν όμως και πολλές διαφορές, ειδικά από αυτά που ως και σήμερα συναντάμε με μικρές παραλλαγές στις χώρες της Δύσης. «Από τις Αλπεις και πάνω τα παραμύθια ήταν πιο εξευγενισμένα σε σχέση με τα σεφαραδίτικα. Οι μεγάλες εντάσεις σβήνουν μόλις περάσουμε σε εκείνη τη γεωγραφική περιοχή» παρατηρεί η συγγραφέας Αννα Αγγελοπούλου και σημειώνει ότι από το 1940 και μετά πεθαίνει η αφηγηματική τέχνη. Αιτία; «Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αν η Σίνθια Κρους δεν είχε καταγράψει με κάθε λεπτομέρεια τα παραμύθια ώστε να τα μελετήσει αργότερα γλωσσικά, ίσως κανένα να μην είχε σήμερα σωθεί».

Τελευταία Νέα