Τα «κόλπα» των αγορών δεν αλλάζουν

Οταν ο ολλανδός οικονομολόγος Λόντεβεϊκ Πέτραμ άρχισε τη συγγραφή του βιβλίου «Η γέννηση του Χρηματιστηρίου» ήταν μόλις 25 ετών. Ο κόσμος ήταν ακόμη κόσμος μιας κάποιας ευημερίας, οι σταρ ήταν οι ηθοποιοί και οι ποπ τραγουδιστές. Ο καταναλωτισμός καλά κρατούσε. Το 2010, που το ολοκλήρωσε, η λέξη «Κρίση» ήταν πια στο καθημερινό λεξιλόγιο των λαών της Ευρώπης, η Ελλάδα μόλις υπαγόταν στον Μηχανισμό Στήριξης του ΔΝΤ και το σισύφειο χρέος έμπαινε στην ατζέντα της κουβέντας. Και κάποιοι νέοι σταρ προστέθηκαν. Είχαν διδακτορικά, χιλιάδες εργατοώρες διδασκαλίας στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, διαλέξεις και προφητείες. Ηταν οι οικονομολόγοι – σταρ. Στίγκλιτς, Κρούγκμαν, Γκάλμπρεϊθ. Με την κατάρρευση της Λίμαν Μπράδερς δε, όροι όπως «οψιόν», «ρίσκα» είχαν περάσει στις συζητήσεις.

Κι όμως, η «Η γέννηση του χρηματιστηρίου» του 30άρη Πέτραμ –μεταφρασμένο από τις εκδόσεις Αιώρα στη χώρα μας και με το βραβείο Dirk Veegens –μπορεί να είναι το καλύτερο κλειδί για να αποκωδικοποιήσουμε τη νέα συνθήκη του Καπιταλισμού. Κι αυτό αφού εκείνη η μακρινή εποχή του 17ου αιώνα, όπου είχαμε τη γέννηση του πρώτου χρηματιστηρίου στον κόσμο, στην Ολλανδία, είχαμε και πολλά από τα χαρακτηριστικά της σημερινής χρηματιστηριακής αγοράς.

Ο συγγραφέας συμμετείχε σε συζήτηση, μαζί με τον πρώην υπουργό και βουλευτή Λάρισας Φίλιππο Σαχινίδη, στο Ολλανδικό Ινστιτούτο της Αθήνας, και θύμισε ότι από τον 17οαιώνα είχαν ήδη ανακαλυφθεί όλα τα χρηματιστηριακά κόλπα: κερδοσκοπία, χειραγώγηση, σορτάρισμα.

«Κάποιες συμπεριφορές της χρηματαγοράς δεν αλλάζουν», σημείωσε ο Πέτραμ αναλύοντας τα στοιχεία εκείνης, της πρώτης. «Από το 1607, οι Ολλανδοί ήξεραν για ανοιχτές πωλήσεις (που σημαίνει ότι χωρίς να έχεις μετοχές μπορούσες να πραγματοποιήσεις κάποια πώληση)», πρόσθεσε περιγράφοντας τα πρώτα «κόλπα» των αγορών, που παραμένουν και σήμερα σχεδόν ίδια παρά τις αλλαγές της επενδυτικής συμπεριφοράς, το βάθεμα των δομών του καπιταλισμού, την αλληλεξάρτηση των οικονομιών και τη μεταβολή των όποιων εποπτικών μηχανισμών ελέγχου.

«Είναι σαφές ότι η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών (VOC) δεν είναι απλά εμπορική. Συνδέεται άμεσα με τα συμφέροντα της Δημοκρατίας, αφού η τελευταία της παραχωρεί το μονοπώλιο στο εμπόριο ανατολικά του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας και δυτικά των Στενών του Μαγγελάνου. Η επιτυχία της εταιρείας συνδέεται με τη κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της νεοσυσταθείσας Δημοκρατίας.

Επομένως, η Δημοκρατία έχει συνεχή ανάμειξη στα ζητήματα που απασχολούν την εταιρεία, είτε αυτά αφορούν τον τρόπο λειτουργίας και διοίκησής της όταν οι μέτοχοι εγείρουν θέματα εταιρικής διακυβέρνησης μέσω ανώνυμων φυλλαδίων ή παραστάσεων είτε όταν κερδοσκόποι απειλούν την εταιρεία σορτάροντας τις μετοχές της, αναγκάζοντας τη Δημοκρατία να παρέμβει. Ετσι δημιουργείται η ανάγκη για εποπτικούς μηχανισμούς, θέσπιση κανόνων λειτουργίας του χρηματιστηρίου και η απαγόρευση των ανοικτών πωλήσεων», είπε ο πρώην υπουργός Φίλιππος Σαχινίδης ενώ πρόσθεσε, με μια αναπόφευκτη αναφορά στις σημερινές εξελίξεις: «Σήμερα, το χρηματιστήριο θεωρείται, ειδικά στις ΗΠΑ, η κύρια πηγή άντλησης κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων που τροφοδοτούν την ανάπτυξη. Στην Ευρώπη, οι επιχειρήσεις εξαρτώνται περισσότερο από το τραπεζικό σύστημα για τη χρηματοδότηση των επενδύσεών τους, ενώ τα χρηματιστήρια έχουν μικρότερη συμμετοχή στην άντληση των κεφαλαίων για τις επιχειρήσεις.

Είναι πολύ πιθανό, η κρίση που ταλαιπωρεί την ευρωζώνη εδώ και πέντε χρόνια, να οδηγήσει σε μια σταδιακή αποδυνάμωση του ρόλου των τραπεζών και σε ενίσχυση των χρηματιστηρίων. Σίγουρα, η πρόοδος σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή τραπεζική ενοποίηση θα επηρεάσει τις εξελίξεις στο τομέα αυτό».

Το «ταξίδι» από την Ολλανδία του 17ου αιώνα στην κρίση του 21ου συνεχίστηκε για ώρα μπροστά σε ένα διψασμένο για οικονομικές απαντήσεις κοινό (μεταξύ τους και ο πρεσβευτής της Ολλανδίας στην Ελλάδα).