Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας, αγαπημένος των κριτικών, γράφει μια αλληγορία για τη μετανάστευση. Ή ένα μυθιστόρημα για το πώς μπορεί κανείς να αντέξει μια φιλάνθρωπη (κι όμως χωρίς αισθήματα) ουτοπία. Ή μια σύγχρονη αναδιήγηση των Γραφών

Συνηθίζουμε να πιστεύουμε ότι, όταν ένα κείμενο λέει «ένα ποτήρι νερό βρίσκεται πάνω στο τραπέζι», υπάρχουν πράγματι ένα τραπέζι και ένα ποτήρι με νερό επάνω σε αυτό. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να κοιτάξουμε στον καθρέφτη των λέξεων για να τα δούμε. Ολα αυτά όμως τελείωσαν. Τάδε έφη Ελίζαμπεθ Κοστέλο, η περίφημη συγγραφική περσόνα του Κουτσί, στο ομώνυμο μυθιστόρημα. Για την Κοστέλο -και για τον Κουτσί –ο ρεαλισμός, όπως τον θεσμοθέτησε ο 19ος αιώνας, πάει και τελείωσε.

Ο Κουτσί, συγγραφέας που τιμήθηκε δύο φορές με το βραβείο Μπούκερ (1983 και 1999), δεν παρουσιάστηκε σε καμία από τις δύο τελετές απονομής. Στην απονομή του βραβείου Νομπέλ το 2004 παράφρασε την περίφημη φράση του John Donne «No man is an island»: «Ο άνθρωπος είναι νησί» είπε. Πράγματι. Οι ήρωες του Κουτσί είναι εκ φύσεως, θέσεως και πεποιθήσεως μοναχικοί.

Ο Κουτσί γεννήθηκε το 1940 στο Κέιπ Τάουν. Σπούδασε μαθηματικά και λογοτεχνία. Εργάστηκε ως αποδομιστής γλωσσολόγος με ακαδημαϊκή καριέρα. Τα κείμενά του προσφέρουν αναγνωστικές λαβές για μεταπτυχιακά και πανεπιστημιακές διαλέξεις. Ο αφηγηματικός δόλος και οι μεταμοντέρνες αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί προκαλούν ρίγη συγκίνησης στην ακαδημαϊκή κριτική. Επιτέλους, σκέφτονται οι μελετητές: κείμενα στα οποία μπορούν να εφαρμοστούν ανενδοίαστα οι αφηγηματικές θεωρίες.

Ορισμένοι του καταλογίζουν συγγραφικό ακαδημαϊσμό, άλλοι μιλούν για γλωσσική ψυχρότητα. Παρά ταύτα, τα βιβλία του τιμώνται με τα σημαντικότερα βραβεία και παρουσιάζουν παγκοσμίως υψηλές πωλήσεις. Η γλώσσα του είναι στεγνή –και γι’ αυτό δραστική. Κολλά πάνω στα πράγματα. Ισως γι’ αυτό ενδείκνυται για να αποδώσει μια σύγχρονη εκδοχή των Ευαγγελίων. Η Κατερίνα Σχινά, έμπειρη και λεπταίσθητη μεταφράστρια, μεταφέρει στα ελληνικά την υπόκαυστη θέρμη και τις λάμες του λόγου του Κουτσί με δεξιοτεχνία.

Ο Κουτσί δεν γράφει αγωνιστικά μυθιστορήματα για την πατρίδα του, τη Νότια Αφρική. Συνομιλεί κυρίως με ευρωπαίους και αμερικανούς συγγραφείς.

Η παιδική ηλικία του Ιησού μπορεί να διαβαστεί ως παραβολή. Ενας μεσήλικος και ένα πεντάχρονο παιδί φτάνουν σε μια άγνωστη χώρα δίχως όνομα. Αγνωστοι μεταξύ αγνώστων. Ο μεσήλικος έχει αναλάβει τη φροντίδα του παιδιού χωρίς να έχει συγγενική σχέση μαζί του. Κηδεμόνας, προστάτης, νονός με ύψιστη αποστολή να βρει τη μητέρα του παιδιού και να το παραδώσει σε εκείνη. Πράγματι, ανακαλύπτει την Ινές, μια τριαντάχρονη παρθένο, στο πρόσωπο της οποίας αναγνωρίζει όλες εκείνες τις ιδιότητες που θα όφειλε να έχει η μητέρα του αγοριού. Δεν διστάζει να το παραχώσει σαν κλωσσόπουλο κάτω από τη φτερούγα της.

Το παιδί, όμως, στο οποίο έχει δοθεί το όνομα Νταβίντ, δυσκολεύει τους ενηλίκους. Με την υπερτροφική φαντασία του, την αστραφτερή ευφυΐα του και τον καίριο λόγο του φέρνει τους άλλους αντιμέτωπους με τις προκαταλήψεις και τις αδυναμίες τους. Αναδεικνύει τις τρύπες της κοινής λογικής και τις αντιφάσεις του αυτονόητου που κυριαρχούν στον κόσμο των ενηλίκων. Γίνεται ένα είδος μικρού Μεσσία που καθοδηγεί τις ζωές των μεγάλων: δοκιμάζει τις αντοχές και τις αποφάσεις τους.

Το μυθιστόρημα μπορεί να διαβαστεί ως αλληγορία για τη μετανάστευση αλλά και ως μυθοπλασία που εκθέτει βασικά φιλοσοφικά ερωτήματα επί τάπητος: Πώς θα ήταν η ζωή αν όλοι ζούσαμε σε ένα σύννεφο από απάνθρωπα καλές προθέσεις, αν ο νόμος είναι μια ανθρώπινη κατασκευή που δεν μπορεί να σταθεί υπεράνω όλων, τι είδους μηχανή καταστολής αποδεικνύεται το σχολείο.

Ισως το κέντρο του μυθιστορήματος ορίζεται με βάση τη σύγκρουση ανάμεσα στην παραδεδομένη γνώση και στα στοιχειώδη γιατί ενός παιδιού. Οπως δηλώνει ο έξαλλος μεσήλικος στον αμαθή Νταβίντ: «Γιατί; Η απάντηση σε όλα τα γιατί σου, τα περασμένα, τα τωρινά και τα μελλούμενα, είναι μία: Επειδή έτσι είναι φτιαγμένος ο κόσμος. Ο κόσμος δεν είναι φτιαγμένος για να μας εξυπηρετεί, νεαρέ μου. Από μας εξαρτάται αν θα προσαρμοστούμε σ’ αυτόν».

Μόνο που ο Νταβίντ δεν προσαρμόζεται. Και οι ενήλικοι δίπλα του ακολουθούν.