Από τα θύματα του Στάλιν στη χήρα του Μάο

Η δίκη του Μπο Σιλάι προστίθεται στη μακρά λίστα των δικών που στήθηκαν στα κομμουνιστικά καθεστώτα με στόχο την εξόντωση ενοχλητικών αντιπάλων. Ο μετρ του είδους ήταν ασφαλώς ο Στάλιν. Η Κίνα, από την πλευρά της, δεν έχει να δώσει πολλά δείγματα. Ο Πενγκ Ντεχουάι που τόλμησε να ασκήσει κριτική στον Μάο Τσε Τουνγκ το 1959, ο Λιου Σαοκί που παρασύρθηκε από το κύμα της Πολιτιστικής Επανάστασης, ο Χούα Κούο Φενγκ που παραγκωνίσθηκε στις αρχές του 1980 μολονότι προαλειφόταν για διάδοχος του Μάο, ο Ζάο Ζιγιάνγκ που «εξαφανίστηκε» μετά τη σφαγή της Πλατείας Τιενανμέν το 1989, βγήκαν από τη μέση χωρίς να καθήσουν στο εδώλιο. Υπάρχει, ωστόσο, το ιστορικό προηγούμενο της «συμμορίας των τεσσάρων», την οποία αποτελούσαν η χήρα του Μάο και άλλοι τρεις σκληροί της Πολιτιστικής Επανάστασης. Συνελήφθησαν μετά τον θάνατο του Μεγάλου Τιμονιέρη το 1976, καταδικάστηκαν σε θάνατο , αλλά η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια.

Αντίθετα, στην ΕΣΣΔ οι μεγάλες δίκες αποτέλεσαν την πιο ωμή επιβεβαίωση της εξουσίας του Στάλιν. Πραγματοποιήθηκαν τη διετία 1936-38 και συνοδεύτηκαν από απάνθρωπες ανακρίσεις και μαζικές εκτελέσεις. Οι κατηγορούμενοι σε πολλές περιπτώσεις ήταν άνθρωποι με σημαντικές θέσεις στο σοβιετικό κράτος και στην Κομιντέρν. Οι πρώτοι των εκκαθαρίσεων ήταν οι Λεβ Καμένεβ και Γκριγκόρι Ζινιόβιεφ από την παλιά φρουρά των μπολσεβίκων (Αύγουστος 1936), έπειτα οι μεταμελημένοι αλλά πάντα ύποπτοι τροτσκιστές όπως ο Γιούτι Πιατακόβ και ο Καρλ Ράντεκ (Ιανουάριος 1937), τέλος ο Νικολάι Μπουχάριν (Μάιος 1938), ο άλλοτε σύμμαχος του Στάλιν. Ολοι τους εκτελέστηκαν, εκτός από τον Ράντεκ που δολοφονήθηκε στη φυλακή.

Ανάμεσα στα δύο καθεστώτα υπήρχε και μία ακόμη σημαντική διαφορά. Ενώ στα μέλη της συμμορίας των τεσσάρων είχε επιτραπεί να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους, το μόνο δικαίωμα που είχε αναγνωριστεί στα θύματα των σταλινικών εκκαθαρίσεων ήταν να ομολογήσουν την ενοχή τους. Ενοχοι δήλωσαν μετά το τέλος του πολέμου ο Ούγγρος Λάζλο Ράικ (1949) και ο Τσέχος Ρούντολφ Σλάνσκι (1952), λόγω του φόβου του καθεστώτος τους ότι μπορεί να αντέγραφαν τον αιρετικό Τίτο.

Δίκες εκκαθάρισης βρίσκει κανείς και στην Κούβα. Τα θύματα εκεί ήταν τέσσερα, μεταξύ των οποίων ο στρατηγός Αρνάλντο Οτσόα.