Στην αγορά της πόλης Ναρόκ, στην Κένυα, 145 χιλιόμετρα δυτικά από το Ναϊρόμπι, αγόραζα μία κάρτα SIM για το κινητό μου όταν ξαφνικά άκουσα κάποιον από πίσω μου να με φωνάζει με το όνομά μου. Φορούσε ένα σούκα, το παραδοσιακό σάλι των Μασάι, σε έντονο κόκκινο χρώμα. Κοσμήματα από χάντρες διακοσμούσαν τον λαιμό, τα αυτιά και τα χέρια του. Από τη μέση του κρεμόταν ένα μικρό ξίφος από χάλυβα επενδυμένο με κόκκινο δέρμα. Στα πόδια φορούσε σανδάλια φτιαγμένα από λάστιχα αυτοκινήτων. «Σαλάτον, εσύ είσαι;», ρώτησα. «Ναι! Καλωσήρθες!», μου είπε. «Θα σε περιμένω έξω!»

Ο Σαλάτον Ολε Ντούτου, ένας από τους αρχηγούς των Μασάι, με υποδέχθηκε για να με πάει στη συνέχεια στο χωριό του, το Μάχι Μότο, όπου διευθύνει την πολιτιστική κατασκήνωση Μάχι Μότο Μασάι. Εκεί φιλοξενούνται οι επισκέπτες, μαθαίνοντας για τους τρόπους των Μασάι και τα μυστικά του τόπου όπου ζουν. Αν και η κατασκήνωση έχει υψηλή βαθμολογία σε γνωστές ταξιδιωτικές ιστοσελίδες, δεν ήξερα ακριβώς αν θα αντιμετώπιζα κάτι καθαρά τουριστικό ή κάτι που θα σχετιζόταν στενά με τον πολιτισμό της περιοχής. Πήρα την πρώτη μου απάντηση προτού καν φύγουμε από τη Ναρόκ, όταν ο Σαλάτον πήρε μαζί του στο ταξί μία λευκή-καφέ προβατίνα που είχε μόλις αγοράσει για να συμπληρώσει το κοπάδι του. Ενώ διασχίζαμε τις πεδιάδες Λοΐτα, ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος σιγά σιγά γινόταν χωματόδρομος και το χώμα σταδιακά γινόταν λάσπη. Κοπάδια από γαζέλες, γκνου και ζέβρες βοσκούσαν στο καταπράσινο γρασίδι που είχε μεγαλώσει κατά τη διάρκεια των έντονων βροχοπτώσεων τον περασμένο Δεκέμβριο.

Φτάνοντας στο Μάχι Μότο, παρατήρησα ότι δεν επρόκειτο για ένα χωριό με τη συνήθη έννοια του όρου. Αν και υπάρχει το κέντρο που αποτελείται από μερικά παντοπωλεία, ένα κρεοπωλείο, έναν αλευρόμυλο και μία μικρή παμπ που σερβίριζε ζεστό τάσκερ (παραδοσιακή μπίρα της Κένυας), οι περισσότεροι από τους Μασάι δεν μένουν εκεί. Κάθε οικογένεια μένει σε ένα μανιάτα, μικρό σπίτι κατασκευασμένο από ξύλο και λάσπη που περιλαμβάνει ξύλινους φράχτες με αγελάδες, πρόβατα και κατσίκια. Διπλανά σπίτια δεν υπάρχουν. Τα μανιάτα του Μάχι Μότο είναι διασκορπισμένα στους πρόποδες των λόφων Λοΐτα και στεγάζουν περίπου 3.000 ανθρώπους.

Η κατασκήνωση του Σαλάτον είναι στην ουσία ένα μανιάτα από μόνη της. Με 75 ευρώ τη βραδιά οι επισκέπτες μπορούν να μείνουν σε απλές και καθαρές καλύβες, κατασκευασμένες από λάσπη, με αναπαυτικά κρεβάτια, κουνουπιέρες και φωτιστικά ηλιακής ενέργειας –ή με 56 ευρώ σε σκηνές με στρώματα. Το μενού περιλαμβάνει γευστικά γεύματα όπως μαγειρευτό κατσικίσιο κρέας, τηγανητές πατάτες, μακαρόνια, σαλάτα με καρότο και ουγκάλι (χυλός από καλαμπόκι) τα οποία μαγειρεύει ένας συμπαθητικός πολεμιστής, ο Σίντι, ο οποίος είναι και εξαιρετικός μάγειρος. Οι τουαλέτες για τους επισκέπτες διαθέτουν ζεστό νερό προερχόμενο από κοντινά ρυάκια και βρίσκονται έξω από τα σπίτια. Από αυτά τα ρυάκια πήρε και το χωριό το όνομά του (Μάχι Μότο στα σουαχίλι σημαίνει ζεστό νερό).

Πολιτιστική εκπαίδευση

Εμεινα στο Μάχι Μότο για δέκα ημέρες τον περασμένο χειμώνα. Προτού καταφτάσουν τρεις επισκέπτες από την Καλιφόρνια, οι μόνοι άλλοι επισκέπτες στο χωριό ήταν δύο ιθαγενείς που μαζί με τον Σαλάτον συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα προστασίας των μεγάλων εκτάσεων γης των Μασάι. Η γη κάποτε αποτελούσε «κοινόκτητη ιδιοκτησία» μέχρι που χωρίστηκε σε μικρές ιδιόκτητες εκτάσεις, επιτρέποντας στον οποιονδήποτε να τις αγοράσει, αυξάνοντας, έτσι, και τον κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν για εμπορικούς και βιομηχανικούς σκοπούς. Μέσα από τις ενδιαφέρουσες συζητήσεις μας για τον τόπο, την άγρια ζωή και τη φύση, τις μεθόδους εκτροφής και τις πολιτιστικές παραδόσεις, αποκόμισα σπουδαίες γνώσεις και άρχισα να συμπληρώνω αρμονικά τα κομμάτια του παζλ που σχημάτιζαν την εικόνα αυτού του πολιτισμού.

Οσο περνούσαν οι ημέρες έβλεπα και κάτι περισσότερο από τον «κόσμο των Μασάι». Εντύπωση μου προκάλεσε η εβδομαδιαία πολυσύχναστη αγορά στο κέντρο του διπλανού χωριού, Εουάσο Νέρο, όπου κτηνοτρόφοι πουλούσαν σε εμπόρους κρεάτων από το Ναϊρόμπι πρόβατα, κατσίκια και αγελάδες που φύλαγαν σε ένα μαντρί το οποίο είχε το μισό περίπου μέγεθος ενός γηπέδου ποδοσφαίρου! Εκανα μπάνιο στα ζεστά ρυάκια και πεζοπορία στους λόφους Λοΐτα, όπου ξαφνιάστηκα με τις φαρμακευτικές, διατροφικές και πνευματικές ιδιότητες των φυτών. Σαν φυσικό αποσμητικό λειτουργούν, για παράδειγμα, τα φύλλα του θάμνου κόμπα, αν τα τρίψει κανείς στις μασχάλες του, τα κλαδιά του δέντρου ολκισικόνγκου χρησιμοποιούνται σαν φυσικές οδοντόβουρτσες και τα ιερά δέντρα ορετέτι, κάτω από τα οποία προσεύχονται οι Μασάι στον θεό τους, τον Ενκάι, λέγεται ότι έχουν τη δύναμή να απομακρύνουν την αρνητική ενέργεια και να προσφέρουν την ψυχική ηρεμία.

Περίπου 180 μέτρα πίσω από την πολιτιστική κατασκήνωση βρίσκεται το Χωριό των Χήρων. Στις κοινότητες των Μασάι, όταν πεθάνει ο σύζυγος της γυναίκας αυτή απαγορεύεται να παντρευτεί ξανά. Κάποιες από αυτές τις χήρες, μαζί με τα παιδιά τους, μένουν άπορες, χωρίς καμία στήριξη. Η μητέρα του Σαλάτον τον παρακάλεσε να κάνει κάτι για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Ετσι εκείνος έχτισε ένα μανιάτα όπου μένουν μαζί σαν οικογένεια οι φτωχές χήρες οι οποίες είτε εργάζονται στους χώρους της κατασκήνωσης είτε πωλούν όμορφα χειροποίητα κοσμήματα στους τουρίστες. Η κατασκήνωση καλύπτει, επίσης, την ιατρική περίθαλψη των γυναικών και των παιδιών τους. Οταν πρωτοπήγα στο μανιάτα τους, με υποδέχτηκαν με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς, μου έδειξαν με χαρά τον τρόπο που ζουν και δέχτηκαν με άνεση να τις φωτογραφίσω στο σπίτι τους.

Στο μεταξύ, ήρθα και σε επαφή με τους Μασάι που εργάζονταν ή δούλευαν εθελοντικά στην κατασκήνωση του Σαλάτον, ειδικότερα με αυτούς που μιλούσαν αγγλικά. Γνώρισα τη Ρόουζ, μία γλυκιά έφηβη μοδίστρα που μάθαινε στις χήρες να ράβουν, την Τζόις, 20χρονη τελειόφοιτη πανεπιστημίου που βοηθούσε τον Σαλάτον στο επιχειρηματικό κομμάτι, και τη Μίρι, μαθήτρια λυκείου, η οποία είχε φύγει από το χωριό της μερικά χρόνια νωρίτερα για να αποφύγει έναν γάμο που κανόνιζαν οι γονείς της. «Είχα ακούσει ότι ο αρχηγός εδώ βοηθάει κορίτσια σαν εμένα, γι’ αυτό και ήρθα», είπε, περιγράφοντας την τρομακτική εμπειρία να περπατάει μόνη της για τρεις ημέρες και να σκαρφαλώνει στα κλαδιά των δέντρων τα βράδια για να κοιμηθεί. Συζητούσαμε πολύ όμορφα με τα κορίτσια και ανταλλάσσαμε πληροφορίες σχετικά με τους πολιτισμούς μας.

Αγρια φύση

Δεν μπορούσα και να μην κάνω σαφάρι στο Εθνικό Πάρκο του Μασάι Μάρα, όπου οι απέραντες πεδιάδες φιλοξενούν μεγάλη ποικιλία άγριων ζώων. Ξεναγός μου ήταν ο Σαλάτον, ο οποίος κανόνισε ένα διήμερο σαφάρι με οδηγό έναν άνδρα Μασάι και διαμονή στην κατασκήνωση Ματίρα. Το θέαμα που αντίκρισα ήταν συγκλονιστικό. Σταμάτησα κάποια στιγμή να τραβώ φωτογραφίες γιατί ήθελα απλώς να απολαύσω τη μαγεία της στιγμής με τα ίδια μου τα μάτια. Ηταν σαν να ζωντάνευε μπροστά μου η πρώτη σκηνή του «Βασιλιά των λιονταριών». Αγρια ζώα παντού! Τσιτάχ, ελέφαντες, ύαινες, φακόχοιροι και αντιλόπες, όλα στον ίδιο χώρο! Είχα μείνει έκπληκτος, με το στόμα ανοιχτό.

Προτού φύγω από το Μάχι Μότο ρώτησα τον Σαλάτον πώς έγινε αρχηγός. Αυτός μου εξήγησε ότι οι γέροι γιατροί των Μασάι έχουν όραμα και βλέπουν ποιο αγόρι στο μέλλον θα γίνει αρχηγός. Αυτό το αγόρι θα πρέπει στη συνέχεια να δοκιμάσει να φάει «επικίνδυνα φυτά», όπως τα αποκάλεσε. Αν τα φάει και επιζήσει, τότε θα γίνει αρχηγός. «Και αν δεν επιζήσει;» ρώτησα. «Τότε οι γέροι έκαναν λάθος», απάντησε. «Α, μάλιστα…» είπα, διστάζοντας να ρωτήσω κάτι περισσότερο. Επειτα από 10 ημέρες μαζί με τους Μασάι είχα μάθει να σέβομαι και να κατανοώ τις διαφορετικές νοοτροπίες, συνήθειες και παραδόσεις τους.