Υπήρχε μια ηρωική εποχή που ο κάθε δίσκος συνιστούσε ένα ολοκληρωμένο αισθητικό πρόταγμα. Το εξώφυλλο ήταν διά χειρός κάποιου ζωγράφου. Οι δημιουργοί αναγράφονταν εδώ χωρίς να καλύπτονται από τα πρόσωπα τραγουδιστών. Η ηχοληψία στο στούντιο είχε κάτι από τελετουργία. Οι μουσικοί ήταν ένας κι ένας και κατέθεταν τη δική τους συμβολή. Και ο κύκλος των τραγουδιών υπέκρυπτε μια ενότητα, μια αρχή, μια μέση κι ένα τέλος δίνοντας την έννοια της αφήγησης.

Η σειρά μας ολοκληρώνει σήμερα τον κύκλο της –και καλώς εχόντως των πραγμάτων θα συνεχίσει του χρόνου –ψηλαφίζοντας μια τέτοια θρυλική δισκογραφική στιγμή: τον περίφημο «Δρόμο» των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου, που επανεκτελέστηκε στο Μέγαρο Μουσικής από τoν Γιάννη Κότσιρα το 2006.

Ο εν λόγω κύκλος τραγουδιών που κυκλοφόρησε τον 1969, με εξώφυλλο διά χειρός του μεγάλου ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου, έχει πάντα τη δική του πρωτιά στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού. Είναι ο πιο ευπώλητος και εμπορικός δίσκος. Και μάλιστα είναι αυτός η αιτία που καθιερώθηκε η απονομή χρυσού και πλατινένιου. Η απήχησή του δε και σήμερα στις νεότερες γενιές είναι αξιοσημείωτη. Το στόρι της σύμπραξης των Πλέσσα – Παπαδόπουλου έχει ως εξής: «Ο «Δρόμος» γίνεται όταν μια μέρα τυχαία βλέπω σκόρπια πάνω στο γραφείο του Λευτέρη, δώδεκα τραγούδια. Μόλις τα είδα και διάβασα τους στίχους μού ξύπνησαν οι εφηβικές μνήμες από την Κατοχή, αν και ο Λευτέρης, μικρότερος από μένα, αποτύπωνε εδώ τις παιδικές του μνήμες από τότε. Σχεδόν ύστερα από δύο ημέρες τα πάμε στον Αλέκο Πατσιφά (Lyra) και τα παίζουμε. Εκ των υστέρων ανακαλύψαμε ότι κανένα τραγούδι δεν είχε ρεφρέν. Επίσης, το «Πήρα σύννεφα δυο τόπια», που λατρεύει ο Λευτέρης, έγινε αργότερα επιτυχία και όχι αμέσως. Και βέβαια, λίγο αργότερα, το 1970, όταν επιχειρήσαμε να ανεβάσουμε τον «Δρόμο» ως θεατρικό στο θέατρο Παξινού, συμπληρώνοντας με μερικά ακόμη τραγούδια («Μίλα μου για τη λευτεριά να μην τη λησμονήσω», «Εξι τους βαράγανε μα δεν το μαρτυράγανε» και «Αυτό τον ουρανό με τα γαλάζια μάτια») σε σκηνοθεσία Πέτρου Λύκα και χορογραφίες του Γιάννη Φλερύ, η λογοκρισία της χούντας τα γρατσούνιζε, τα βουλοκέριαζε ή έφτιαχνε δελτίο καταστροφής για να μην παίζονται επειδή κατάλαβαν το μήνυμα που κρυβόταν σε αυτά», σημείωνε στα «ΝΕΑ» (σε μια περσινή μας συνομιλία) ο Μίμης Πλέσσας.

Τραγουδιστές του «Δρόμου» ήταν οι Γιάννης Πουλόπουλος (δημοφιλής τότε και από πολλά κινηματογραφικά), η Ρένα Κουμιώτη (που πρότεινε ο Λευτέρης Παπαδόπουλος διακρίνοντας τις ερμηνευτικές της ικανότητες από τα χρόνια των μπουάτ) και η Πόπη Αστεριάδη.

Αν όμως, όπως έλεγε ο Ακης Πάνου, τα πάντα είναι ο στίχος, οφείλουμε να εστιάσουμε στο ποιητικό σύμπαν του Παπαδόπουλου για τα τραγούδια του «Δρόμου» (σημειωτέον, μια μεγάλη στιγμή και για τον σολίστα του μπουζουκιού Στέλιο Ζαφειρίου και τον Θανάση Πολυκανδριώτη). Ο ίδιος ο Λευτέρης είχε πει γλαφυρά σε συνέντευξή του το 1996 στον Γιώργο Τσάμπρα: «Τα τραγούδια του «Δρόμου» έχουν μια ισχυρή δόση νοσταλγίας αλλά και μια ισχυρή δόση φρεσκάδας. Δεν είναι σκούρα».

Και όντως. Για σιγοψιθυρίστε: «Μέθυσε απόψε το κορίτσι μου», «Πρώτη φορά», «Ξημερώνει Κυριακή» (με εμφανείς αιχμές για την δικτατορία, ένα τραγούδι σαν κρυμμένο μήνυμα σε μπουκάλι). Το «Αγαλμα» (ένα κράμα σουρεαλισμού και υψηλής ευαισθησίας που παραμένει πολύ δημοφιλές σήμερα με αμέτρητες επανεκτελέσεις). «Επεφτε βαθιά σιωπή» (ένα πολύ παράξενο κομμάτι και μια μεγάλη στιγμή ερμηνευτικά για τον Πουλόπουλο). Και τα υπόλοιπα τραγούδια του δίσκου που, όπως μας σημειώνει ο Μίμης Πλέσσας: «Απ’ τη στιγμή που τα συγχωράει ο χρόνος είναι δυνατόν να μην τα βρει μέσα της η νέα γενιά; Αυτά τα τραγούδια δεν μας ανήκουν πια».

Γιατί μπορεί η νέα γενιά –η σημερινή και παρά τα προβλήματα –να μην έχει ζήσει σε αυλή με γύρω γύρω δωμάτια και κοινόχρηστο αποχωρητήριο στην Πλατεία Κυριακού (Βικτωρίας), όπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έζησε μέχρι το 1960. Μπορεί να μην μας είναι γνώριμος ο δρόμος που ζωγράφισε για το εξώφυλλο του δίσκου ο Σπύρος Βασιλείου, σήμερα που η Αθήνα μετράει πέντε εκατομμύρια κατοίκους και οι περισσότερες παλιές μονοκατοικίες έχουν γκρεμιστεί. Τα τραγούδια των Πλέσσα – Παπαδόπουλου όμως έχουν κατορθώσει να μας κάνουν να νοσταλγούμε αυτό που δεν ζήσαμε. Πράγμα μαγικό.

Την ίδια χρονιά

Το 1969 κυκλοφορεί ένας ακόμη μεγάλος δίσκος στην Ελλάδα: τα «12 τραγούδια του F.G. Lorca» σε απόδοση Λευτέρη Παπαδόπουλου, μελοποιούνται από τον Γιάννη Γλέζο και τα ερμηνεύουν οι Γιάννης Πουλόπουλος και Ελενα Κυρανά.

Η Αλίκη Βουγιουκλάκη κάνει δύο μεγάλες εμπορικές επιτυχίες στον κινηματογράφο, «Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά» και «Η νεράιδα και το παλικάρι».

Πεθαίνει ο θρυλικός επαναστάτης Χο Τσι Μινχ, πρόεδρος του Βιετνάμ, και ο Μπράιαν Τζόουνς των Rolling Stones

Τελευταία Νέα