Αναζήτηση
Σε 300 λέξεις
Εν αρχή ην ο λόγος, ιδίως στην πολιτική. Ενα τρίλεπτο, στεγνό, διαρκούν οι δηλώσεις στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, όταν μετά τη συνάντηση ο αμερικανός Πρόεδρος και ο επισκεπτόμενος αυτόν ξένος ηγέτης κάθονται στις καρέκλες ενώπιον φωτογράφων, εικονοληπτών και δημοσιογράφων. Ενα τρίλεπτο με όρους πολυβόλου –όπως, π.χ., σε μια δευτερολογία σε σκληρή κοινοβουλευτική αντιπαράθεση –αριθμεί 380 λέξεις κειμένου. Ενα τρίλεπτο με όρους άνετης, ηγετικής εκφοράς κατεβαίνει στις 300 λέξεις. Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα όταν ο Μπαράκ Ομπάμα και ο Αντώνης Σαμαράς αντιμετωπίζουν τα ΜΜΕ στο τέλος της συνάντησης της περασμένης Πέμπτης στον Λευκό Οίκο. Αν ακούγονται τα κλικ από τις φωτογραφικές μηχανές και δεν ανάβουν καθόλου φλας είναι γιατί το επικοινωνιακό επιτελείο της αμερικανικής Προεδρίας έχει φωτίσει τέλεια τον χώρο.
Προτού όμως φθάσει η ώρα των επίσημων δηλώσεων οι δύο ηγέτες έχουν περάσει περίπου 30 δευτερόλεπτα μόνοι τους. Είναι η ώρα του «small talk», της άτυπης, πιο ανθρώπινης, κουβέντας στην ανάπαυλα ανάμεσα στην κλειστή συνάντηση και στις επίσημες δηλώσεις. Τη στιγμή αυτή επιλέγει ο Σαμαράς για να πει στον Ομπάμα ότι «οι Ελληνες, κύριε Πρόεδρε, τρέχουν εδώ και πέντε χρόνια έναν μαραθώνιο και είναι στα όρια της αντοχής τους. Πιστεύω όμως ότι έχουμε φθάσει πια στο φίνις».
Η φράση έχει ανθρώπινη, αλλά και βαθιά ελληνική χροιά. Ο Ομπάμα δεν αιφνιδιάζεται, έστω και αν το σπορ που τον εκφράζει δεν είναι ο μαραθώνιος αλλά το μπάσκετ. Αντιθέτως, συγκατανεύει θετικά. Ισως επειδή ο αμερικανός Πρόεδρος έχει υιοθετήσει μια στάση αλληλεγγύης απέναντι στην Ελλάδα, κοντά ή μακριά από τις κάμερες. Είναι στον πέμπτο του χρόνο στον Λευκό Οίκο, στην αρχή της δεύτερης θητείας του, που ο Ομπάμα έχει αποφασίσει ότι θα «σταθεί» πλάι στη χώρα μας. Ανταποκρίνεται στην παρατήρηση Σαμαρά για την αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας με όρους δρόμου αντοχής, ο Ομπάμα τον ρωτάει από την πλευρά του πώς πήγε η συνάντηση της Νέας Υόρκης με τους παράγοντες της αγοράς την προηγουμένη και ποιοι ήταν εκεί. Ρωτάει, επίσης, τον Σαμαρά ποιο θα είναι το πρόγραμμά του τον Σεπτέμβριο που γυρίζει ξανά στις ΗΠΑ για τη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών, όπου ο έλληνας Πρωθυπουργός θα είναι ένας από τους τιμώμενους ομιλητές.
Πρωινό υψηλής ισχύος
Λίγα λεπτά αργότερα οι δύο ηγέτες είναι μπροστά στις κάμερες. Το «επιτυχημένο στόρι» της Ελλάδας, λέει ο Σαμαράς, «είναι μια επιτυχημένη κατάληξη για την ευρωζώνη». Η φράση προκαλεί αίσθηση σε ένα Οβάλ Γραφείο γεμάτο κάμερες, μικρόφωνα και δημοσιογράφους, έλληνες αλλά και αμερικανούς. Ωστόσο εκφράζει κάτι που ο Σαμαράς έχει συνειδητοποιήσει και καθοδηγεί την πολιτική του. Η έξοδος της Ελλάδας από την ύφεση είναι αυτό που λέμε «win win».
«Φλας μπακ» 36 ώρες νωρίτερα. Είναι το δεύτερο πρωινό του έλληνα Πρωθυπουργού στις ΗΠΑ. Ο Σαμαράς παίρνει πρόγευμα στο εστιατόριο του ξενοδοχείου Hay-Adams. Είναι ένα από τα μέρη όπου η αμερικανική ελίτ παίρνει αυτό που λέμε ένα power breakfast, αλλά ο έλληνας Πρωθυπουργός δεν είναι μόνος. Παίρνει πρωινό με τον κορυφαίο ίσως αρθρογράφο του πλανήτη, τον Τόμας Φρίντμαν των «New York Times». Τον έχει ξαναδεί στην Αθήνα, αλλά στην Ουάσιγκτον ο Φρίντμαν είναι πραγματικός αστέρας. Πολιτικοί και παράγοντες που παίρνουν πρωινό στο Hay-Adams σταματούν για να του υποβάλουν τα σέβη τους.
Συζητώντας μαζί του ο Σαμαράς διατυπώνει την παρατήρηση ότι «το success story της Ελλάδας θα είναι το success story της ευρωζώνης». Ο Φρίντμαν συμφωνεί με την επισήμανση, την οποία ο έλληνας Πρωθυπουργός θα την εκφέρει και στο Οβάλ Γραφείο.
Στο διάσημο γραφείο των «New York Times» στην Ουάσιγκτον, όπου στεγάζεται το πολιτικό τμήμα της εφημερίδας, ο Φρίντμαν, όπως εξηγεί στον Σαμαρά, έχει πάρει τιμής ένεκεν το τραπέζι όπου δούλευε ο Τζέιμς Ρέστον –ο κορυφαίος ίσως πολιτικός αρθρογράφος του αμερικανικού Τύπου τις τέσσερις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Φρίντμαν λέει στον Σαμαρά ότι ο Ρέστον καθόταν να γράψει αναλογιζόμενος τι θα ετοίμαζαν οι επτά αντίπαλοί του στο πολιτικό χρονογράφημα –έτσι όριζε τον ανταγωνισμό του από τους άλλους επώνυμους δημοσιογράφους της Ουάσιγκτον. Αντιθέτως, ο ίδιος ο Φρίντμαν γράφοντας στην εποχή του facebook και του twitter, με τις στήλες του να μεταφράζονται απευθείας στα κινεζικά, έχει να αναρωτηθεί τι μπορεί να σκέφτονται οι 70 εκατομμύρια ανταγωνιστές του. Πριν από μερικά χρόνια είχε γράψει το βιβλίο «Ο κόσμος είναι επίπεδος». Τώρα πιστεύει ότι η αλήθεια είναι πως ο κόσμος είναι «ακόμη πιο επίπεδος».
Προτού κλείσει το τηλέφωνο
Αν κάτι είναι εντελώς επίπεδο είναι η άσφαλτος στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Είναι Δευτέρα βράδυ, 36 ώρες νωρίτερα από το πρόγευμα με τον Φρίντμαν. Είναι η ώρα του λυκόφωτος και αυτός που στέκεται όρθιος και μιλάει στο κινητό, μια φιγούρα στο αττικό ημίφως, είναι ο Πρωθυπουργός. Ακόμη και λίγα λεπτά πριν από την αναχώρηση ο Αντώνης Σαμαράς μιλάει στο τηλέφωνο, διότι από ιδιοσυγκρασία αντιδρά άμεσα στα γεγονότα. Αλλά και γιατί η επικαιρότητα τόσο μέσα όσο και έξω από τη χώρα παραμένει δυναμική. Από την εφαρμογή της μείωσης του ΦΠΑ στην εστίαση –η βιταμίνη που ζητάει για την Ελλάδα ο έλληνας Πρωθυπουργός μιλώντας με την Ανγκελα Μέρκελ –έως το ραντεβού της τελευταίας στιγμής με τον αμερικανό υπουργό Εξωτερικών που πρέπει να ανακοινωθεί, ο Πρωθυπουργός είναι πανταχού παρών. Η αποστολή επιβιβάζεται στο αεροπλάνο καθώς νυχτώνει και ξεκινά ένα ταξίδι δεκάμισι ωρών έως την Ουάσιγκτον.
Οι ισορροπίες με το Βερολίνο
Η προετοιμασία για τις συναντήσεις θα συνεχιστεί στον αέρα. Αλλά ο Σαμαράς και οι συνεργάτες του έχουν αντιληφθεί πολύ πριν από την απογείωση ότι η συγκυρία είναι χωρίς προηγούμενο. Και δεν είναι μόνο η οικονομία –η Αθήνα ζητεί υποστήριξη στη μάχη για ανάπτυξη, αλλά και έγκαιρη κάλυψη των χρηματοδοτικών κενών του προγράμματος, όχι όμως με τρόπο που να προκαλέσει αντίθεση με τη Γερμανία. Ο έμπειρος στα εξωτερικά Πρωθυπουργός αλλά και οι συνεργάτες του βλέπουν, όχι χωρίς έκπληξη, την περιοχή μας να αλλάζει γρήγορα στο ξεκίνημα του καλοκαιριού. Στην Τουρκία, αντί να επικρατήσει το αφήγημα του περιφερειακού ηγεμονισμού, πάει να γυρίσει σελίδα, με τον Ερντογάν να ξεθωριάζει και τον Γκιουλ να είναι ό,τι ο Πομπιντού μετά τον Ντε Γκολ. Στην Αίγυπτο επικρατεί χάος και στη Συρία η σύγκρουση έχει διεθνοποιηθεί, με τους σιίτες να πολεμούν τους σουνίτες, στο φόντο της αργής πτώσης του καθεστώτος Ασαντ.
Επειτα από έναν χρόνο όπου η Ελλάδα ψάχνει βηματισμό από τη μια για να αποφύγει τη χρεοκοπία και από την άλλη για να ξαναβρεί τη θέση της, ο Σαμαράς αισθάνεται ότι είναι η ώρα να επιμείνει για την αναγκαιότητα μιας επίσκεψης στην Ουάσιγκτον. Η Αθήνα έχει παρακολουθήσει άλλα κράτη να αναδιατάσσουν τις ισορροπίες με τολμηρές κινήσεις. Ο Νετανιάχου, π.χ., θα πει στους Κυπρίους ότι «είμαστε μισή ώρα απόσταση με το αεροπλάνο και κάναμε 30 χρόνια να έλθουμε σε εσάς».
Ατζέντα με στρατηγικό βάθος
Το ελληνοαμερικανικό τοπίο έχει λοιπόν αρχίσει να διαμορφώνεται και για πρώτη φορά έπειτα από 12 μήνες είναι η ώρα της κίνησης στον ατλαντικό ορίζοντα. Η αμερικανική πλευρά, η οποία –όπως θα αποδειχθεί –έχει αντίστοιχη ανάλυση, θα ανταποκριθεί και η ημερομηνία της 8ης Αυγούστου βρίσκεται στο ημερολόγιο του Ομπάμα. Ο αμερικανός Πρόεδρος επιστρέφει το βράδυ της 7ης Αυγούστου από την Καλιφόρνια και προσγειώνεται στην αεροπορική βάση Αντριους λίγη ώρα πριν από τον Σαμαρά, ο οποίος επανέρχεται από τη Νέα Υόρκη όπου είχε γίνει η συνάντηση με τους επενδυτές.
Η αλήθεια είναι ότι πρώτη φορά μετά τις αρχές καλοκαιριού του 2004, όταν ο φρεσκοεκλεγμένος Κώστας Καραμανλής πήγε να δει τον Τζορτζ Μπους στην Ουάσιγκτον και να συζητήσει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, τα συμφραζόμενα προκαλούν μια συνάντηση με στρατηγικό βάθος και ουσία. Τα θέματα είναι πολλά –ανάμεσά τους τα ενεργειακά -, αλλά αυτό που θέλει ο Σαμαράς είναι να γίνει ξανά η Ελλάδα συνομιλητής των Αμερικανών.
Ισως κανένας έλληνας πολιτικός, με εξαίρεση τον Ανδρέα Παπανδρέου, δεν έχει τη σχέση που έχει ο νυν Πρωθυπουργός με την υπερδύναμη. Μια σχέση που ξεκινά από τα εφηβικά του χρόνια όταν σπούδαζε στην Αμερική και συνεχίζεται κατά τη διάρκεια της πολιτικής του καριέρας. Ο Σαμαράς μπορεί να αποκρυπτογραφήσει τους Αμερικανούς και να συνομιλήσει άνετα μαζί τους, πράγμα όμως που δεν θα τον εμποδίσει κατά καιρούς να μην πάει με τα νερά της Ουάσιγκτον. Η τελευταία φορά είναι με το Μνημόνιο. Σύμφωνα με μια φήμη, το καλοκαίρι του 2011, όταν έρχεται ως υπουργός Εξωτερικών στην Αθήνα η Χίλαρι Κλίντον ρωτάει τον Σαμαρά αν θέλει να είναι ο «Δόκτωρ Νο» της ελληνικής πολιτικής. Αλλά ο Σαμαράς θα αισθανθεί δικαιωμένος για την αντίστασή του στο Μνημόνιο. Είναι ένα από τα στοιχεία που θα του επιτρέψουν να παραμείνει δημοφιλής ως Πρωθυπουργός, έστω και αν η κυβέρνησή του εφαρμόζει ένα σκληρό οικονομικό πρόγραμμα.
Συνωστισμός στο Οβάλ Γραφείο
Το προφίλ αυτό είναι ένας από τους λόγους που ο Σαμαράς περνάει το κατώφλι του Λευκού Οίκου όπως δεν θα το έκανε κανένας έλληνας πολιτικός πριν από αυτόν. Το Οβάλ Γραφείο τού φαίνεται μικρότερο από τότε που είχε πάει ως υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Μητσοτάκη, επί Μπους του πρεσβύτερου. Η αλήθεια είναι ότι ως Πρωθυπουργός έχει κανείς άλλη προοπτική. Ή ότι η συνάθροιση τόσο μεγάλου αριθμού στελεχών –αφού ο Ομπάμα έφερε όλο σχεδόν το επιτελείο του στη συνάντηση –έκρυψε το γραφείο και σμίκρυνε κάπως την εικόνα. Ούτως ή άλλως, η σημειολογία της συνάντησης είναι σαφής για όποιον ξέρει να διαβάζει. Ο Ομπάμα αντιμετωπίζει τον Σαμαρά με σεβασμό και ευγένεια. Η εκφορά τους μοιάζει, αφού και οι δύο μιλούν με ήρεμη αποφασιστικότητα, έστω και αν ο Ομπάμα κρατάει τα χέρια του δεμένα πάνω στο γόνατο, ενώ ο Σαμαράς, κατά τη συνήθειά του, εικονογραφεί με κινήσεις των χεριών τον λόγο του. Στην πραγματικότητα, η ελληνική πλευρά θα φύγει από τη συνάντηση χωρίς αίσθημα πίεσης. «Ακόμη και για το Κυπριακό μάς ρώτησαν τι θέλουμε…», λέει συνεργάτης του Πρωθυπουργού ο οποίος ήταν παρών σε όλες τις συναντήσεις.
«Ποιος θα ήθελε τη δουλειά σου;»
Εχει γυρίσει η Ελλάδα από το κρύο; Σίγουρα οι Αμερικανοί βλέπουν ξανά τη χώρα μας ως εταίρο, και μάλιστα σε πολλά επίπεδα. Αξιοσημείωτη είναι, επίσης, η αναγνώριση των θυσιών του ελληνικού λαού. Οπως αναγνωρίζεται και το ζόρι τού να ασκείς πρωθυπουργία σε τέτοιες συνθήκες. Μία ημέρα προτού δει τον Ομπάμα ο Σαμαράς επισκέπτεται το θινκ τανκ της Ουάσιγκτον CSIS και συνομιλεί με ένα ακόμη ελίτ ακροατήριο, στο οποίο κυριαρχούν προσωπικότητες όπως ο Τζον Χάμρε, ο Τζέιμς Τζόουνς ή ο Τζέιμς Σταυρίδης. Είναι μια ομάδα από εξπέρ και βετεράνους της εξωτερικής πολιτικής που δεν μασάνε τα λόγια τους. «Δεν θα θέλαμε να έχουμε τη δουλειά σου», λένε στον Σαμαρά αστειευόμενοι λίγο. Την επομένη στον Λευκό Οίκο ο Ομπάμα θα κάνει όχι μία, ούτε δύο, αλλά τρεις φορές αναφορά στον Σαμαρά για τις «δύσκολές αποφάσεις του», για «την προσήλωσή του στις μεταρρυθμίσεις» και για τις «τολμηρές και δύσκολες ενέργειές του». Ολα αυτά «διότι θέλει να δει φως στο τούνελ ο ελληνικός λαός».
Σπάνια ξένος πολιτικός από όχι μεγάλη χώρα αντιμετωπίζεται με τόση εμπιστοσύνη. Αυτή η έκφραση εμπιστοσύνης, αλλά και η απόφαση των Αμερικανών να στηρίξουν την Ελλάδα είναι το κεκτημένο μιας αυγουστιάτικης επίσκεψης στην Ουάσιγκτον που φαίνεται να πυροδοτεί μια επανεκκίνηση της δραστηριοποίησης της Ελλάδας στην περιοχή, αλλά και ευρύτερα.
