Γινόταν ένας μικρός χαμός. Στην είσοδο του Deree υπήρχε αναμπουμπούλα. Ολόκληρη η Αγία Παρασκευή ταλαιπωρούνταν από τόση κίνηση, που τουλάχιστον ένας ταξιτζής αναρωτήθηκε: «Μα καλά, τι έχει απόψε στο Αμερικανικό Κολέγιο;». Δεν ήξερε ότι κυρίες με παλτά και κύριοι με κοστούμια, αλλά και νέοι με ράστα, περνούσαν την είσοδο του αμφιθεάτρου και έπαιρναν θέση μπροστά από μια σκηνή με το βάθρο της, τους θυρεούς της, τα λουλούδια της, και στο βάθος την εικόνα ενός προτζέκτορα που σε κατατόπιζε σχετικά με τη διάλεξη και τον ομιλητή. Κάποιοι έβγαζαν σημειωματάρια κι ας μην ήταν δημοσιογράφοι. Αλλοι ετοίμαζαν το βίντεο στα κινητά τους. Στην άκρη, ο Μαρκ Μαζάουερ συνομιλούσε ήσυχα, υπέγραφε κάποιο βιβλίο του, συμφωνούσε να απαντήσει σε κάποιες ερωτήσεις ηλεκτρονικά.

Τα μουρμουρητά μικρών και μεγάλων κόπασαν μόνο όταν ανέβηκε στο πόντιουμ ο πρόεδρος του ιδρύματος Ντέιβιντ Χόρνερ, που καλωσόρισε ακόμα και εκείνους που παρακολουθούσαν τη διάλεξη online και τόνισε ότι όλα αυτά γίνονται στο πλαίσιο της 18ης ετήσιας διάλεξης προς τιμή του ελληνοαμερικανού μεταφραστή Κίμωνος Φράιαρ. Μικροί και μεγάλοι, βέβαια, βολεύτηκαν λίγο καλύτερα στις θέσεις τους όταν ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός, καθηγητής ιστορίας και πολιτικής επιστήμης στο Deree, προλόγισε τον φίλο του –από τότε που διάβαζαν για το διδακτορικό τους στην Οξφόρδη –και είπε για την ακούραστη σκέψη τού ανδρός, για τον συνδυασμό αυθεντικότητας και έρευνας, για βραβεία σωρό που κέρδισαν τα βιβλία του, για τις διακοπές του στην Τήνο, για το πώς συνέβαλε στην ανατροπή των στερεοτύπων εις βάρος των Ελλήνων, αλλά και για το ίδιο το θέμα της ομιλίας που ακολουθούσε.

Οι κυρίες όμως, οι κύριοι και οι νεαροί με τα ράστα άρχισαν να προσέχουν για τα καλά όταν ανέβηκε στο βάθρο, ξέρετε ποιος. Το θέμα του, η άνοδος των λεγόμενων πολιτικών άκρων εν μέσω κρίσης και βασική ερώτησή του αν το φαινόμενο θυμίζει όσα περιέγραψε ένας άλλος ιστορικός, ο πρόσφατα μακαρίτης Ερικ Χόμπσμπομ. Εκείνος είχε υποστηρίξει, λίγο-πολύ, ότι όσο πιο ισχνό είναι το εργατικό κίνημα, τόσο δυναμώνουν η ξενοφοβία και οι πολιτικές που την υποστηρίζουν. Τι θα έλεγε τούτος εδώ; Θα έλεγε μεταξύ άλλων ότι κατ’ αρχήν «το να συγκρίνεις την Ακρα Δεξιά με την Ακρα Αριστερά δεν σημαίνει ότι τις εξισώνεις». Οτι ο τίτλος «Η εποχή των άκρων» του δημοφιλούς βιβλίου του Χόμπσμπομ ήταν λίγο αμφίσημος. Υπήρξαν πράγματι ακραίες κοινωνικές αλλαγές στον αιώνα που μελέτησε, αναφερόταν όμως σε αυτές ή στις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις; Για τον Μαζάουερ, πηγή της αύξησης των τελευταίων ήταν «η κρίση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που μέχρι το ’30 είχε απαξιωθεί, είχε δει να χάνεται η πίστη στους θεσμούς της». «Μην ξεχνάμε», είπε, ότι «και τότε υπήρχε μείωση μισθών ή αύξηση χρεών και υπεύθυνο για όλα αυτά, για τις αδυναμίες της δημοκρατίας ενώπιον του καπιταλισμού, θεωρήθηκε από κάποιους το πολυκομματικό σύστημα». «Ο κερδισμένος τότε ήταν η Ακρα Δεξιά», συνέχισε. «Ετσι και τώρα, μια δύναμη κάποτε περιθωριακή είναι μέσα στο Κοινοβούλιο».

Και η άκρα Αριστερά; Καλά η παραδοσιακή ή κάποιες ομάδες της με τροτσκιστικές, μαοϊκές αναφορές, η άκρα άκρα Αριστερά όμως είναι για τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Columbia κάτι που σε ελεύθερη μετάφραση αποδίδεται ως «εκλογικά ασήμαντη». «Σύμφωνοι», παραδέχτηκε, «μετά τη χούντα, υπήρχε η 17 Νοέμβρη, απείλησε όμως ποτέ απολύτως σοβαρά τη Μεταπολίτευση; Νομίζω», συνέχισε, «πως η απάντηση είναι «όχι». Η ύπαρξή της ήταν ντροπιαστική για τη δημοκρατία, αλλά πλέον, η Ακρα Αριστερά μοιάζει δευτερεύουσα απειλή σε σχέση με την Ακρα Δεξιά». Μιλώντας πάντως για το δημοφιλέστερο σήμερα τμήμα της Αριστεράς, τον ΣΥΡΙΖΑ, είπε ότι από τους κόλπους του μπορεί να προέρχονται και διανοητικά κατορθώματα, τη στιγμή που «η φτώχεια της Ακρας Δεξιάς δεν θα μπορούσε να είναι πιο προφανής». Και αυτό, συνιστά πρόκληση για το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα. «Μπορεί», αναρωτήθηκε ο ιστορικός, «να αγκαλιάσει θεσμούς της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ειδικά σήμερα, που είναι δυσφημημένοι ή που τα δύο μεγάλα κόμματα συμπεριφέρονται λες και η διαφθορά είναι πρόβλημα αλλουνού;».

Και αφού όλα αυτά τελείωσαν έπειτα από περίπου σαράντα λεπτά, μικροί και μεγάλοι μόνο χωρίς απορίες δεν έμειναν. Οχι γιατί έτσι γίνεται με τις ενδιαφέρουσες διαλέξεις. Αλλά να, ο καθηγητής Θάνος Βερέμης λ.χ. παρατήρησε ότι αφού ένα από τα κεφάλαια της δημοκρατίας είναι ο σεβασμός στον νόμο, πώς γίνεται να έχει κοινοβουλευτική ευκαιρία η Αριστερά, τη στιγμή που πολλοί καθηγητές σχεδόν παρενοχλούνται από οργανώσεις της;

Αυτό συμβαίνει, παρατήρησε μεταξύ άλλων ο Μαζάουερ, υπάρχει όμως ανομία, «με συνέπειες πολύ πιο επικίνδυνες από την αναβολή ενός μαθήματος». Δηλαδή πιστεύει σοβαρά ότι «από τα «διανοητικά κατορθώματα» της Αριστεράς μπορεί να προκύψει κάποια λύση;», ρώτησε κάποιος άλλος. «Δεν είπα αυτό, είπα ότι μπορεί και να προκύψει κάποια ανάλυση», διευκρίνισε ο Μαζάουερ. «Και πώς ο αντιεξουσιαστικός χώρος είναι προϊόν της κρίσης, αφού η δράση του εντοπίζεται πριν από αυτή;», αναρωτήθηκε ο Κώστας Κουρεμένος, μεταφραστής του Μαζάουερ στην Ελλάδα. «Συμφωνώ», απάντησε ο μεταφραζόμενος, «όμως η κρίση άλλαξε τα συμφραζόμενα, επομένως η βία έχει άλλου είδους συνέπειες», κατέληξε.

Ανομια και Βαϊμαρη. Για να συνεχίσει διευκρινίζοντας, εξηγώντας, απαντώντας και άλλες ερωτήσεις. Δύο του είχαν κάνει λίγο νωρίτερα και «ΤΑ ΝΕΑ». Αν δικαιούμαστε να συγκρίνουμε τη σημερινή Ελλάδα με τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης και να συμπεράνουμε ότι ο κίνδυνος ενός νέου Χίτλερ είναι μεγάλος, γιατί να μην τη συγκρίνουμε και με τη μεσοπολεμική Γαλλία του Λαϊκού Μετώπου για να συμπεράνουμε ότι ο ίδιος κίνδυνος θα αποτραπεί με μια συμμαχία της Αριστεράς; «Μπορούμε να συγκρίνουμε τη σημερινή περίοδο με όποια θέλουμε», απάντησε ο ιστορικός. «Το ενδιαφέρον όμως στις συγκρίσεις είναι να δούμε και σε τι μοιάζουμε, αλλά και σε τι διαφέρουμε, ώστε να καταλάβουμε τα εκάστοτε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά». Και γιατί δεν είναι πολυτέλεια να διαβάζουμε σήμερα Ιστορία, πολίτες και πολιτικοί, τη στιγμή που όλα φαίνονται επείγοντα, με πρώτο και καλύτερο την εφαρμογή των απαιτούμενων πολιτικών; «Κανονικά θα απαντούσα ότι είναι όντως πολυτέλεια», είπε ο ιστορικός. «Πολλοί όμως σήμερα μιλούν με όρους από την Ιστορία: «δωσίλογοι», «φασισμός», κ.λπ. Καταλαβαίνοντας λοιπόν γιατί συμβαίνει αυτό, σημαίνει να καταλάβουμε και γιατί αξίζει η μελέτη της Ιστορίας».