Η Ευρώπη είναι πλέον μια διχασμένη περιοχή – μια ήπειρος χωρισμένη μεταξύ των εναρέτων και των κολασμένων, μεταξύ καλών και κακών μαθητών, μεταξύ πιστωτών και οφειλετών. Το «πολιτικό κακάρισμα», όπως το αποκαλεί η ισπανική εφημερίδα «Ελ Παΐς», συνεχίζει να επικαλείται μια μεγαλύτερη ενότητα, αλλά οι αγορές είναι πολύ πιο αποκαλυπτικές και σε αυτή τη φάση της κρίσης έχουν ανοίξει ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου. Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ολλανδία, η Αυστρία και η Φινλανδία διατηρούν τόσο μεγάλη αξιοπιστία μεταξύ των επενδυτών εν μέσω έντονου κλίματος φόβου, ώστε γινόμαστε μάρτυρες μιας πλήρους οικονομικής ανωμαλίας: οι επενδυτές πληρώνουν τόκο για να δανείζουν τις χώρες αυτές, ενώ θα έπρεπε να συμβαίνει το αντίθετο. Εν τω μεταξύ η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία βρίσκονται αντιμέτωπες με τα υψηλότερα επιτόκια στην ιστορία της ευρωζώνης προκειμένου να δανειστούν χρήματα.

Αυτή είναι η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων. «Το ευρώ είναι μόνο ένα ορεκτικό», είχε δηλώσει ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ρομάνο Πρόντι πριν από 10 χρόνια, ένα ορεκτικό που καταναλώνεται λίγο πριν από το κυρίως πιάτο, ένα πολιτικό βήμα μετά το οποίο θα έπρεπε να ακολουθήσουν πολλά ώστε να οικοδομηθεί ένας κόσμος με δύο μεγάλους οικονομικούς πόλους: το ευρώ και το δολάριο. Ωστόσο, μία δεκαετία μετά τη δημιουργία του ενιαίου νομίσματος, οι αποφάσεις για περαιτέρω ενοποίηση λαμβάνονται ράθυμα και η ίδια η Ευρώπη κατέληξε να έχει μια οικονομία διπολική. Το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών συγκέντρωσε την περασμένη Δευτέρα 4 δισ. ευρώ σε τρίμηνα ομόλογα με αρνητικό επιτόκιο 0,005% και 2 δισ. ευρώ σε εξάμηνα με επίσης αρνητικό επιτόκιο 0,006%. Και η σύγκριση είναι συντριπτική: στην τελευταία δημοπρασία ομολόγων ίδιας διάρκειας το ισπανικό υπουργείο Οικονομικών κατέβαλε μεσοσταθμικό επιτόκιο 2,5%.

ΠΛΗΡΩΝΟΥΝ ΛΙΓΟΤΕΡΑ. Η Γαλλία ανήκει σε μια λέσχη η οποία περιλαμβάνει ήδη τη Γερμανία και την Ολλανδία μέσα στην ευρωζώνη, καθώς και την Ελβετία και τη Δανία εκτός ευρωζώνης. Αυτό σημαίνει ότι όσον αφορά την έκδοση χρέους τους, όταν έρθει η ώρα της αποπληρωμής, πληρώνουν λιγότερα από όσα δανείστηκαν. Η Φινλανδία και η Αυστρία χαίρουν επίσης αρνητικού επιτοκίου καθώς διαπραγματεύονται σε δευτερογενείς αγορές, δηλαδή ο επενδυτής αγοράζει ομόλογα που ήδη έχουν εκδοθεί. Η Γερμανία λοιπόν ήταν η πρώτη χώρα της ευρωζώνης με «ελεύθερη χρηματοδότηση». Εως και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα την περασμένη Πέμπτη μηδένισε το επιτόκιο με το οποίο δανείζεται από άλλες τράπεζες.

Τα μεγάλα κεφάλαια επιβράβευσαν την κυβέρνηση του Φρανσουά Ολάντ, παρότι η Γαλλία έχασε τον περασμένο Ιανουάριο την υψηλότερη θέση φερεγγυότητας, το τριπλό Α, από τον οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης Standard & Poors. Ηταν το τελευταίο χτύπημα έπειτα από μια κλιμάκωση της έντασης στις αγορές για τη Γαλλία και το Βέλγιο, οι οποίες έδειξαν να αρχίζουν να μολύνονται από τα προβλήματα των περιφερειακών χωρών. Τελικά όμως το πρόβλημα δεν επεκτάθηκε περαιτέρω.

ΟΙ ΔΥΟ ΟΨΕΙΣ. Αυτή ήταν η Πέμπτη όταν η ευρωπαϊκή αγορά χρέους μοιράστηκε στα δύο: στα δεκαετή ομόλογα της Γερμανίας το επιτόκιο ήταν 1,24%, ένα ιστορικό χαμηλό, ενώ για τα ισπανικά έφθασε στο 6,5% και για τα ιταλικά στο 5,8%. Και όλα αυτά μόλις μία ημέρα μετά την ανακοίνωση από τον ισπανό Πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι των αυστηρών μέτρων λιτότητας ύψους 65 δισ. ευρώ για τα επόμενα δυόμισι χρόνια.

Οι αγορές θέλουν από τη Μαδρίτη να τηρήσει δημοσιονομική πειθαρχία καθώς και να εκπληρώσει τους στόχους περιορισμού του ελλείμματος, όμως ταυτόχρονα σιχαίνονται την οικονομική ύφεση που θα συνεχισθεί για δεύτερη φορά και κάνει όλο και πιο μακρινό όνειρο μια πιθανή ανάκαμψη. Και η Ρώμη καλείται να υλοποιήσει ένα σκληρό πρόγραμμα προσαρμογής 26 δισ. ευρώ, αλλά τουλάχιστον πήρε από τις αγορές 7,5 δισ. σε δωδεκάμηνα ομόλογα με επιτόκιο 2,6%, ποσοστό πολύ μικρότερο του 3,9% που καταβλήθηκε τον περασμένο Ιούνιο.

ΑΣΦΑΛΗ KATAΦΥΓΙΑ. «Το ιδανικό θα ήταν όλα τα χρήματα που δεν πάνε σε καταθέσεις να διοχετευθούν σε δάνεια, όμως φοβάμαι ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, ενώ αντίθετα θα επενδυθούν σε δημόσιο χρέος», λέει ο Αλφόνσο Γκαρσία Μόρα από την εταιρεία Διεθνών Οικονομικών Αναλύσεων. Ωστόσο φυσικά τα χρήματα αυτά δεν θα πάνε σε χώρες όπως η Ισπανία, αλλά θα αναζητηθούν άλλα πιο ασφαλή καταφύγια. Η μεγάλη ζήτηση οδήγησε σε μείωση της κερδοφορίας για τα γερμανικά ομόλογα κατά δύο μονάδες βάσεις και για τα γαλλικά κατά επτά.

Κάποια κεφάλαια, βέβαια, έχουν αρχίζει και φεύγουν εντελώς από την ευρωζώνη. Η τελευταία έκθεση της ΕΚΤ σημειώνει πτώση της ζήτησης για την αγορά κρατικών χρεών. Το ευρώ την Πέμπτη έφθασε στο χαμηλότερο επίπεδό του έναντι του δολαρίου τα τελευταία δύο χρόνια. Ενα μέλος του κυβερνητικού συμβουλίου στην Ολλανδία, ο Κλάας Κοντ, αναφέρθηκε στην πιθανότητα νέων μειώσεων στο άμεσο μέλλον. «Αν η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να εμποδίσουμε το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ από το να πέσει κάτω από το 0,75%», δήλωσε σε συνέντευξή του στη γερμανική έκδοση των «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς».