Οι τρεις χωρίς τον κούκο της καχυποψίας

Κέικ με σοκολάτα. Ή σκέτο. Oπως αυτά που σερβιρίστηκαν στη φιλόξενη οικία Σαμαρά στην Κηφισιά μαζί με τον καφέ και την αμοιβαία συμπάθεια. Κάπως έτσι συνοψίζονται οι τριγωνικές σχέσεις κορυφής στην κυβέρνηση. Ο Πρωθυπουργός έχει κάνει ήδη αρκετές συναντήσεις με τον Βαγγέλη Βενιζέλο και τον Φώτη Κουβέλη. Αρχικά για τη συγκρότηση της κυβέρνησης. Μεσολάβησε η περιπέτεια με το μάτι του. Μετά ήρθαν οι συναντήσεις στην Κηφισιά και στο Μαξίμου για τις προγραμματικές, την τρόικα, τις τοποθετήσεις σε θέσεις του Δημοσίου και πλείστα άλλα θέματα.

Το έργο δεν έχει ξαναπαιχτεί και η πολιτική αγορά δυσκολεύεται να το παρακολουθήσει. Οι τοίχοι – κυριολεκτικά και μεταφορικά – είναι αδιαπέραστοι. Γιατί; Η εξήγηση, όπως τη δίνει ένας από τους μετέχοντες στις συναντήσεις: «Αν πούμε ότι η ατμόσφαιρα μεταξύ Σαμαρά, Βενιζέλου και Κουβέλη είναι καλή, τότε υπάρχει ο κίνδυνος αυτό να κάνει ζημιά στον Κουβέλη. Αν, πάλι, πούμε ότι, κεκλεισμένων των θυρών, υπάρχουν διαφωνίες, τότε αυτό κάνει ζημιά στην εικόνα της κυβέρνησης. Αρα καλύτερα να μην πούμε τίποτε σε αυτή τη φάση».

Οπως πάντα όμως στην πολιτική, ακόμη και λευκοί ψηλοί τοίχοι – όπως αυτοί που περικλείουν την οικία Σαμαρά – έχουν αυτιά.

ΓΙΑ ΤΣΙΓΑΡΟ. Οταν ο Δημήτρης Σταμάτης ζήτησε διάλειμμα σε μια πολύωρη συνεργασία που είχε με τον Πρωθυπουργό την Παρασκευή 22 Ιουνίου, ο Σαμαράς, στο γνωστό του στυλ, τού είπε: «Ξέρω ότι κατά βάση θες να πας να καπνίσεις». Το εκμεταλλεύθηκε για να πεταχτεί στον οφθαλμίατρό του στη Λυκείου, αλλά βρέθηκε στο Αττικό Νοσοκομείο στο Χαϊδάρι όπου του έκλεισαν ραντεβού στο χειρουργείο την επομένη. Το μάτι ανέδειξε την προσωπική διάσταση της επαφής των τριών αρχηγών. Οταν μάλιστα προέκυψε η πρώτη συνάντηση στην Κηφισιά, υπήρξαν τηλεφωνήματα σε πνεύμα «μήπως δεν χρειάζεται να πάμε σπίτι γιατί θα κουραστεί;».

Πρόσωπο που μετέχει στις συναντήσεις των αρχηγών θεωρεί ότι η περιπέτεια της υγείας του Σαμαρά δεν είναι παίξε – γέλασε και τη χαρακτηρίζει «πλήγμα». Ο Πρωθυπουργός εξήγησε ο ίδιος στους αρχηγούς και τους άλλους τα της όρασής του. Είναι γεγονός ότι η παράμετρος της υγείας έχει μαλακώσει την ατμόσφαιρα των συναντήσεων. Ο ίδιος ο Σαμαράς είναι συγχρόνως αποφασιστικός αλλά και πιο ήρεμος παρά ποτέ, όπως λέει πρόσωπο που τον ξέρει καλά. Εστω κι αν το κολλύριο που βάζει στο μάτι τού προκαλεί αφόρητο τσούξιμο. Παρ’ όλα αυτά, η χημεία μεταξύ των αρχηγών δεν περιορίζεται στο ανθρώπινο επίπεδο. Η τριγωνομετρία των συζητήσεων στην Κηφισιά και στο Μαξίμου είναι καθαρά πολιτική.

Τέσσερα επίπεδα. Ο Σαμαράς αναφέρεται ως «μαέστρος» των συζητήσεων. Αστός από κούνια και καταγωγή, ο Πρωθυπουργός έχει φυσική ευγένεια και άνεση στην προσωπική επαφή. Ωστόσο, ο χειρισμός υπακούει σε μια πολιτική συλλογιστική. Ο Βενιζέλος δεν πρέπει να έλθει σε δύσκολη εσωκομματική θέση, δεδομένων των ανταγωνισμών κορυφής στο ΠΑΣΟΚ για τους οποίους ο Πρωθυπουργός έχει εικόνα. Και ο Κουβέλης δεν πρέπει να είναι ευάλωτος σε αριστερή αμφισβήτηση. Ο Σαμαράς έχει λοιπόν σαφή άποψη για το τι σημαίνει να ηγείσαι μιας κυβέρνησης συνεργασίας ως πλειοψηφικός εταίρος. Είναι αυτό που λένε στο Χάρβαρντ, όπου σπούδασε, παιχνίδι πολλών επιπέδων. Υπάρχει το κυβερνητικό επίπεδο των σχέσεων μεταξύ Σαμαρά, Βενιζέλου και Κουβέλη, αλλά και τα επίπεδα ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ όπου επιστρέφουν οι δύο τελευταίοι. Υπάρχει επίσης το επίπεδο όπου ο Πρωθυπουργός συναντά την τρόικα – κάτι που συνέβη πρώτη φορά την Πέμπτη. Και το επίπεδο της ΝΔ, το οποίο δεν φαίνεται προς το παρόν να απασχολεί τον Σαμαρά – που όμως συνηθίζει να λέει ότι «κινούμαι αναγκαστικά σε τέσσερα επίπεδα…».

Πώς εκφράζεται αυτό στις μεταξύ αρχηγών συζητήσεις; Ο Σαμαράς αφήνει πολύ χώρο στον Βενιζέλο για να εκφραστεί. Πολιτικός με πληθωρική προσωπικότητα και άνεση έκφρασης, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είναι αυτός που μιλάει περισσότερο από όλους στις συναντήσεις των αρχηγών. Η θητεία Βενιζέλου στο υπουργείο Οικονομικών επί κυβερνήσεων Παπανδρέου και Παπαδήμου τον κάνει να θεωρεί ότι έχει τις απαντήσεις σε πολλά από τα ζητήματα που τίθενται. Εχοντας χειριστεί την τρόικα και τις διεθνείς διαπραγματεύσεις για το PSI, ο Βενιζέλος συχνά επισημαίνει ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τα νομίζει το επιτελείο του Μαξίμου αλλά πολύ διαφορετικά. «Νιώθει ότι τα θέματα αυτά τα έχει περπατήσει…», παραδέχεται πρόσωπο της άλλης πλευράς. Φιλικές συστάσεις και επισημάνσεις έχει δεχθεί και ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας – κι ας είναι οικονομολόγος Οξφόρδης που κινείται με τα μάτια κλειστά στο κτίριο της οδού Νίκης και μετείχε στα οικονομικά επιτελεία της ΟΝΕ. Η οπτική από πλευράς ΠΑΣΟΚ είναι ότι ο Βενιζέλος είναι καλών προθέσεων, «και γενικώς συμπάσχει». Ενώ η απορία τους έχει να κάνει με τον Γιάννη Στουρνάρα. «Μα γιατί χαμογελάει διαρκώς; Μάλλον γιατί έγινε υπουργός…».

ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ. Η λιγότερο φιλική εκδοχή είναι ότι ο Βενιζέλος κάνει ατέρμονες διαλέξεις για τα οικονομικά, μια επιστήμη που θεωρεί ότι πλέον κατέχει απόλυτα. «Τον θυμάμαι να μιλάει ατελείωτα», λέει παρευρισκόμενος προσθέτοντας ότι «έχει ανάγκη υπογράμμισης της προσωπικότητάς του». Ο Βενιζέλος κάνει επίσης χιούμορ, σχολιάζει, παρεμβαίνει – ενίοτε με έναν τρυφερά σαρκαστικό τόνο, όπως το συνηθίζει. Για όποιον τον ξέρει, φέρεται ακριβώς όπως κάνει όταν βρίσκεται σε ένα τραπέζι όπου δεν είναι εκείνος ο επικεφαλής. Δηλαδή κυριαρχεί στη συζήτηση σαν να ήταν εκείνος ο επικεφαλής! Ο Σαμαράς που είναι επικεφαλής – και αναθέτει τις βασικές εισηγήσεις στον Στουρνάρα – τον ακούει.

Η κοινή εκτίμηση όσων ξέρουν είναι ότι Σαμαράς και Βενιζέλος τα πάνε πολύ καλύτερα σε αυτή την κυβέρνηση από ό,τι στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Είναι γνωστό το μεταμεσονύκτιο επεισόδιο στο Μαξίμου, ενώπιον του τότε πρωθυπουργού, για τις επικουρικές συντάξεις με τις εκατέρωθεν αντικρουόμενες διαρροές για τη μεταξύ τους στιχομυθία. Μια κριτική ματιά στον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ επιμένει ότι έχει άγχος μήπως τυχόν και πράγματα που επιχείρησε ο ίδιος ως υπουργός Οικονομικών τα επιτύχει η νέα κυβέρνηση. Κυβερνητικό στέλεχος της ΝΔ το βλέπει πιο συμπαθητικά: «Το ΠΑΣΟΚ μας λέει: «Εμείς φάγαμε δύο χρόνια τη λέζα, τώρα η σειρά σας. Νομίζετε ότι υπάρχει άλλος δρόμος, θα δείτε ότι δεν είναι έτσι»». Πάντως, κοινή εκτίμηση των ανθρώπων του Σαμαρά είναι ότι «ο Βενιζέλος καταλαβαίνει πολύ περισσότερα από όσα μας λέει». Και ότι «δείχνει πάντα ευελιξία». Εστω κι αν μέσα του θεωρεί πως η κυβέρνηση αυτή «είναι μια άσκηση πολιτικής ματαιότητας».

Η εκδοχή σε καρτούν, όπως λέει πρόσωπο που συμμετέχει στις συσκέψεις, θα είχε δύο συννεφάκια σκέψεων. Το ένα, πάνω από τον Βενιζέλο, θα έλεγε: «Τι μου λένε αυτοί;». Το άλλο, πάνω από τον Σαμαρά και τους ανθρώπους του, θα έλεγε: «Α, ρε, δεν καταλαβαίνει τίποτε αυτός!». Ωστόσο, όταν ανοίγουν τα αρχηγικά στόματα στις συσκέψεις λένε άλλα. Γιατί; Διαφορετικά πρόσωπα που μετέχουν στις συναντήσεις δίνουν ενδιαφέρουσες εξηγήσεις για τον λόγο που οι κουβέντες των αρχηγών εξελίσσονται ομαλά. Γιατί «οι αρχηγοί έχουν υψηλό αίσθημα πολιτικού επαγγελματισμού». Ή, ειπωμένο με μεγαλύτερη τραχύτητα, «γιατί είναι κωλοπετσωμένοι». Ή, γιατί «κανείς στο τραπέζι δεν έχει εμμονές και όλοι ξέρουν ότι για το καλό της χώρας πρέπει να συμφωνήσουν».

ΠΑΛΙΟΙ ΓΝΩΡΙΜΟΙ. Ο βήχας και ο έρωτας – αν είναι αμοιβαίος – δεν κρύβονται. Ο Αντώνης Σαμαράς αισθάνεται άνετα με τον Κουβέλη. Η χημεία είναι καλή. Η γνωριμία παλιά, από εποχής οικουμενικών κυβερνήσεων του 1989-90. Η σχέση δεν χάλασε στη φάση των διερευνητικών εντολών μετά την 6η Μαΐου. Περισσεύουν επίσης τα καλά λόγια για τον Δημήτρη Χατζησωκράτη αλλά και τον Σάκη Παπαθανασίου. Υπουργός που μετέχει στις συναντήσεις των αρχηγών λέει πως «ό,τι ακούγεται από τη ΔΗΜΑΡ είναι εποικοδομητικό».

Ο Σαμαράς έχει επίγνωση του κινδύνου να δεχθεί κριτική από αριστερά ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ για τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση. Κορυφαίο στέλεχος της κυβέρνησης λέει ότι «ο Κουβέλης έχει αριστερά ανακλαστικά και δεν υπάρχει κανένας λόγος να τα χάσει». Οι κοινωνικές ευαισθησίες της ΔΗΜΑΡ – εργασιακά, μετενέργεια, απολύσεις στο Δημόσιο – είναι λοιπόν απολύτως σεβαστές και γίνεται κάθε προσπάθεια να μην έρθει το κόμμα της Αγίου Κωνσταντίνου σε δύσκολη θέση.

Τα αισθήματα είναι αμοιβαία. Με την οπτική της ΔΗΜΑΡ, «ο Σαμαράς ξέρει ότι το ΠΑΣΟΚ είναι λαβωμένο και είμαστε εμείς που κάνουμε τη διαφορά στην κυβέρνηση». Γίνεται επίσης αναφορά στο ότι ο Σαμαράς ψήφισε «όχι» στο πρώτο Μνημόνιο και πήγε με αντιμνημονιακή γραμμή στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010. «Κάποια πολιτικά χνώτα ταιριάζουν λοιπόν».

Ο Κουβέλης είναι ευγενέστατος, αλλά είναι επίσης σφιχτός, μετρημένος και λίγο βαρύς στις διατυπώσεις του. Είναι, άλλωστε, και ο πρεσβύτερος των τριών. Αν ο Σαμαράς είναι πολύ προσεκτικός μαζί του, η σχέση με τον Βενιζέλο, που πάντως τον αντιμετωπίζει με ευγένεια και σεβασμό, δεν είναι εντελώς ανέφελη. Υπάρχει επιφυλακτικότητα για το αν το ΠΑΣΟΚ πάει να κάνει παιχνίδι εις βάρος της ΔΗΜΑΡ στο πλαίσιο των συναντήσεων των αρχηγών. Μάλιστα μια εσωτερική ενημέρωση που έκανε ο Βενιζέλος σε στελέχη της Ιπποκράτους παρά λίγο να προκαλέσει παρεξήγηση. Ανελέητη είναι η οπτική γωνία των στελεχών του ΠΑΣΟΚ που μετέχουν στις συναντήσεις. «Ο Κουβέλης ήταν πάντα φούρναρης», λέγεται σιβυλλικά, «μην περιμένεις να αλλάξει κάτι». Σύμφωνα με την ανάγνωση αυτή, «στη ΔΗΜΑΡ θεωρούν ότι έκαναν μεγάλη θυσία μπαίνοντας στην κυβέρνηση και φοβούνται μήπως βρεθούν εκτεθειμένοι απέναντι στην κριτική του ΣΥΡΙΖΑ».