Το μυστήριο του μουστακιού

Είναι στη μόδα το μουστάκι ή όχι; Εξαρτάται ποιος το έχει και ποιος το

παρατηρεί. Το μόνο σίγουρο είναι πως το μουστάκι στέλνει εξαιρετικά ισχυρά –

και συχνά ανάμεικτα – σήματα.

Στην ταινία «Borat», ο ηθοποιός Σάσα Μάρον Κόεν που υποδύεται έναν βλάκα και

ενοχλητικό ξένο δημοσιογράφο έχει ένα χαρακτηριστικό μουστάκι. Όμως το

μουστάκι συνδέεται επίσης με τον ανδρισμό και τη δύναμη. Για καιρό ήταν

εξαιρετικά δημοφιλές μεταξύ των εργατών και των ανθρώπων της δράσης. «Αν είσαι

πυροσβέστης, πρέπει να έχεις μουστάκι», λέει ο Ρον Ουόκερ, 47 χρόνων,

αρχιπυραγός στο Ντίξον της Καλιφόρνιας. «Είναι κάτι που εξυπακούεται». Και

πριν από λίγα χρόνια, πολιτιστικοί προβοκάτορες, όπως ο φωτογράφος μόδας Τέρι

Ρίτσαρντσον, ο Ντοβ Τσάρνεϊ, ιδιοκτήτης της εταιρείας ρούχων American Apparel,

και ο Μόργκαν Σπέρλοκ, ο κινηματογραφιστής του «Super Size Me», άφησαν

μουστάκι. Ωστόσο το μουστάκι ποτέ δεν άγγιξε εκείνη την κρίσιμη πληθυσμιακή

μάζα που χρειάζεται ώστε να μετατραπεί κάτι – από περιθωριακή μόδα – σε μόδα.

Για να αποκωδικοποιήσει το μυστήριο του μουστακιού, ένας κινηματογραφιστής από

το Νιού Τζέρσι ονόματι Τζέι Ντέλα Βαλ έφτιαξε την ταινία «Ο Διαγωνισμός του

Ενδόξου Μύστακος», για τις ανάγκες της οποίας 50 άνδρες κάτω των 30 ετών

κλήθηκαν να αφήσουν να μεγαλώσει για έναν μήνα το μουστάκι τους και ο 26χρονος

Ντέλα Βαλ παρακολούθησε τις αντιδράσεις των οικείων τους στην εν λόγω αλλαγή.

Πολλοί από τους 50 συμμετέχοντες είπαν πως οι αντιδράσεις ήταν πολύ σκληρές,

ιδιαίτερα από γυναίκες. Ο Αράμ Γκουμουσιάν, ένας 27χρονος δικηγόρος στο

Μανχάταν, είπε πως η μητέρα του τού είπε να μην πάει στο σπίτι της για το

ρεβεγιόν των Χριστουγέννων με μουστάκι. Η φιλενάδα του Γκουμουσιάν

διαμαρτυρήθηκε κάνοντας… αποχή από το σεξ μέχρι εκείνος να ξυριστεί. «Άντεξα

λίγες εβδομάδες», λέει εκείνος. Η κοινή αντίδραση της μητέρας και της

φιλενάδας του Γκουμουσιάν δεν είναι περίεργη. Όπως εξηγεί ο Ντέλα Βαλ στην

ταινία του, το μουστάκι παραπέμπει σε αθλητές του κατς, πορνοστάρ και άνδρες

άνω των 40.

Χίλια γένια. Ο Άλαν Πίτερκιν, συγγραφέας του βιβλίου «Χίλια γένια: Μια

πολιτιστική ιστορία των τριχών του προσώπου», εξηγεί ότι το μουστάκι ανέκαθεν

ταυτιζόταν με κομψευόμενους, με άνδρες που φροντίζουν πολύ τον εαυτό τους

(περιλαμβανομένων των γκέι), καθώς και με ξένους, άνδρες από την Ισπανία, την

Ιταλία ή τη Λατινική Αμερική όπως επίσης και με ανέντιμους ή δαιμονικούς

άνδρες. «Ιστορικά, μουστάκι είχαν και μερικές πολύ σκοτεινές προσωπικότητες»,

λέει ο Πίτερκιν. «Ο Χίτλερ, ο Βλαντ ο Ανασκολοπιστής και ο Διάβολος – στις

περισσότερες απεικονίσεις του – έχουν μουστάκι», προσθέτει.

Από την άλλη, το μουστάκι ήταν κάτι που ανέκαθεν εθεωρείτο ανδροπρεπές. «Το

στρατιωτικό μουστάκι ήταν μια μεγάλη παράδοση», λέει ο Πίτερκιν. «Ιδιαίτερα

στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι άνδρες στα βρετανικά συντάγματα είχαν όλοι

μουστάκι».

Στις ΗΠΑ, η παράδοση των μουστακιών στους πυροσβέστες άρχισε στη δεκαετία του

1960, ως αντίδραση στους κανονισμούς που απαγόρευαν τα γένια επειδή μπλέκονταν

στις μάσκες προστασίας. Το 1967 οι Μπιτλς είχαν όλοι μουστάκι στο εξώφυλλο του

άλμπουμ «Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band» ενώ είχαν βάλει μέσα στο

άλμπουμ μουστάκια από χαρτόνι. Η μόδα των χίπις, με την προτροπή της

επιστροφής στη φύση, έκανε δημοφιλείς τις τρίχες κάθε είδους, όπως τα μακριά

μαλλιά, τα γένια, τα μουστάκια και τις φαβορίτες.

Από γκέι σύμβολο, στρέιτ σήμα κατατεθέν

Οι γκέι άρχισαν να αφήνουν μουστάκι το 1969, μετά τις Ταραχές του Στόουνγουολ

(μια σειρά βίαιων συγκρούσεων μεταξύ αστυνομικών και ομάδων γκέι στη Νέα Υόρκη

που άρχισαν στις 28 Ιουνίου 1969 και διήρκεσαν αρκετές ημέρες). «Ένας γκέι

χρειαζόταν μακό μπλουζάκι, μουστάκι ή μούσι, δερμάτινο τζάκετ πιλότου, τζιν

και μπότες. Ντυνόμασταν όπως οι εργάτες που μας διέγειραν», λέει ο Άρνι

Κάντροβιτς, συνταξιούχος καθηγητής κολεγίου στο Μανχάταν, ο οποίος εμφανιζόταν

σ’ ένα ντοκιμαντέρ του 2005 με τίτλο «Γκέι σεξ στα ’70s».

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, λέει ο Πίτερκιν, οι στρέιτ άνδρες υιοθέτησαν

κι αυτοί το μουστάκι. Μουσικοί όπως ο Σόνι Μπόνο, ηθοποιοί όπως ο Τομ Σέλεκ

και ο Μπαρτ Ρέινολντς, είχαν μουστάκι που έγινε κάτι σαν σήμα κατατεθέν γι’

αυτούς. Αλλά το μουστάκι άρχισε να χάνει τη δημοτικότητά του στα μέσα της

δεκαετίας του 1980.