Το μυστικό της μακροζωίας δεν κρύβεται στα γονίδια

Πώς γίνεται δύο άνθρωποι που έχουν τα ίδια γονίδια, μεγαλώνουν στην ίδια

οικογένεια και ζουν τη ζωή τους στην ίδια περιοχή να γερνούν τόσο διαφορετικά;

Η επιστημονική άποψη για το τι καθορίζει τελικά τη διάρκεια ζωής ή τον τρόπο

με τον οποίο γερνά κάποιος δεν ενοχοποιεί έναν συγκεκριμένο παράγοντα.

Η Τζόζεφιν Τισάουρο δεν πίστευε ποτέ ότι θα ζήσει τόσο πολύ. Στα 92 της,

σφύζει από υγεία, ζει μόνη σ’ ένα προάστιο του Πίτσμπουργκ, απασχολείται για

μερικές ώρες την ημέρα στο τοπικό νοσοκομείο και οδηγεί την Oldsmobile της,

μοντέλο 1995. Η δίδυμη αδελφή της, πάλι, είναι το ακριβώς αντίθετο. Έχει

σχεδόν χάσει το φως της, πάσχει από σχιζοφρένεια και δεν μπορεί να

επικοινωνήσει με τους γύρω της.

Ακόμη και οι ερευνητές που μελετούν τη γήρανση γοητεύονται από τέτοιες

ιστορίες. Πώς είναι δυνατόν δύο άνθρωποι με τα ίδια γονίδια, που μεγάλωσαν

στην ίδια οικογένεια και μένουν στην ίδια πόλη, να γερνούν με τόσο διαφορετικό

τρόπο;

Έδιναν έμφαση

Μερικές δεκαετίες πριν οι ειδικοί έδιναν έμφαση στο περιβάλλον, τις

διατροφικές συνήθειες, την άσκηση καθώς και την κατάλληλη – για κάθε περίπτωση

– ιατρική φροντίδα. Ύστερα η έμφαση δόθηκε στα γονίδια, στην ιδέα δηλαδή ότι η

διάρκεια της ζωής καθορίζεται από τον σωστό συνδυασμό γονιδίων, ο οποίος

τελικά και επιτρέπει να ζήσει κάποιος μέχρι τα 100 όσο ανθυγιεινές κι αν είναι

οι επιλογές που κάνει.

Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα γονίδια μπορεί να

μην είναι τόσο καθοριστικός παράγοντας, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις

οικογενειών με μακρύ ιστορικό μακροζωίας. «Στ’ αλήθεια μαθαίνεις ελάχιστα

πράγματα για τη διάρκεια που θα έχει η δική σου ζωή, από το πόσο έζησαν οι

γονείς σου», επισημαίνει ο Τζέιμς Βάουπελ, διευθυντής του Εργαστηρίου

Επιβίωσης και Μακροζωίας στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ της Γερμανίας. «Ακόμη και τα

δίδυμα, τα πανομοιότυπα δίδυμα πεθαίνουν σε διαφορετικές ηλικίες», με διαφορά

που κατά μέσο όρο ξεπερνά τα 10 χρόνια.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Οι ειδικοί επισημαίνουν πως το πιο πιθανό είναι η

διάρκεια της ζωής να καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, όπως οι προδιαθέσεις,

οι ασθένειες, η διατροφή, η υγεία της μητέρας, οι τραυματισμοί και τα

ατυχήματα αλλά και τυχαία γεγονότα, όπως η μετάλλαξη ενός γονιδίου που οδηγεί

τελικά σε καρκίνο. Μπορούν να γίνουν βέβαια κάποιες γενικεύσεις: θεωρείται ότι

οι παχύσαρκοι καπνιστές άνδρες πεθαίνουν σε πιο νεαρή ηλικία απ’ ότι οι λεπτές

και δραστήριες γυναίκες που ποτέ δεν άναψαν τσιγάρο. Όμως, όταν η συζήτηση

επικεντρώνεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις, είναι δύσκολο να δοθεί συγκεκριμένη

απάντηση.

Ο ΓΕΝΕΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

Μελέτησαν διδύμους από 3 χώρες

ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ προσπαθούν δεκαετίες τώρα να καταλήξουν στο αν υπάρχει

πράγματι ένας ισχυρός γενετικός παράγοντας ο οποίος συνδέεται με τη διάρκεια

ζωής. Ο δρ Κάαρεν Κρίστενσεν, καθηγητής επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο της

Νότιας Δανίας, αναζήτησε την απάντηση στη μελέτη των διδύμων – πρακτική

κλασική στην επιστήμη. Επιχείρησε να συγκρίνει μονοζυγωτικούς διδύμους, οι

οποίοι έχουν ίδια γονίδια, με διζυγωτικούς, οι οποίοι μοιράζονται μόνο

ορισμένα γονίδια. Η ομάδα του μελέτησε διδύμους από τη Δανία, τη Φινλανδία και

την Ελβετία που γεννήθηκαν από το 1870 ώς το 1910 και τους ακολούθησε μέχρι το

2004-2005, οπότε σχεδόν όλοι είχαν πεθάνει. Αρκέστηκαν σε διδύμους του ιδίου

φύλου, συνολικά σε 20.502 μέλη ζευγαριών.

Τα αποτελέσματα

«Κατορθώσαμε να διαχωρίσουμε τον γενετικό παράγοντα», δήλωσε ο Κρίστενσεν: οι

ηλικίες κατά τις οποίες απεβίωσαν μονοζυγωτικοί δίδυμοι ήταν περισσότερο κοντά

απ’ ό,τι οι αντίστοιχες των διζυγωτικών. Ωστόσο ο Κρίστενσεν και οι συνεργάτες

του διαπίστωσαν ότι ακόμη και οι μονοζυγωτικοί δίδυμοι, «στη μεγάλη τους

πλειονότητα πέθαναν με διαφορά ετών».

Οι ερευνητές ασχολήθηκαν επίσης και με το πότε ενεργοποιείται στην ουσία ο

γενετικός παράγοντας. Υπέθεσαν ότι πιο ισχυρός είναι ο γενετικός παράγοντας

στις πρώτες δεκαετίες ζωής, ότι δηλαδή ο θάνατος σε νεαρή ηλικία μπορεί να

επιβεβαιώνει κληρονομικές προδιαθέσεις, όπως εκδήλωση καρδιακών ασθενειών ή

θανατηφόρες περιπτώσεις καρκίνου. Ωστόσο ανακάλυψαν ότι δεν υπήρχε καμία

γενετική επιρροή σε ηλικίες θανάτου πριν από τα 60, γεγονός που τους οδήγησε

στην εκτίμηση ότι ο πρόωρος θάνατος είναι ένα γεγονός κυρίως… συμπτωματικό.