ΣTIΠE MEΣITΣ «Γιατί δεν χωρίσαμε ειρηνικά»

Για έναν πολιτικό ηγέτη στα Βαλκάνια, συνήθως ο εθνικισμός είναι

«επάγγελμα». Υπάρχουν όμως κάποιοι πολιτικοί ηγέτες που τολμούν να πάνε

ενάντια στο ρεύμα. Ο Κροάτης πρόεδρος Στίπε Μέσιτς είναι ένας από αυτούς. Είχα

την ευκαιρία να μιλήσω μαζί του πριν από μερικές εβδομάδες, την ημέρα της

ορκωμοσίας του ως προέδρου της Κροατίας, για μια δεύτερη θητεία.

Μιλήσαμε για τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, για τον Μιλόσεβιτς και τον

Τούτζμαν, για το Δικαστήριο της Χάγης και για τη διαφορά ανάμεσα στον

πατριωτισμό και τον εθνικισμό. Ο Στίπε Μέσιτς – εβδομήντα χρόνων σήμερα –

είναι ο μάρτυρας για όλες τις (δύσκολες) εποχές. Ήταν ο τελευταίος πρόεδρος

της κάποτε ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Επομένως, η πρώτη μου ερώτηση ήταν, γιατί

διαλύθηκε η Γιουγκοσλαβία; Μου διευκρινίζει πως την ερώτηση αυτή την έχει

ακούσει εκατομμύρια φορές… «H Γιουγκοσλαβία δεν μπόρεσε να διατηρηθεί για

τρεις βασικούς παράγοντες. Πρώτον, ο θάνατος τού Τίτο. Δεύτερον, το ενιαίο

Κομμουνιστικό Κόμμα διαλύθηκε σε εθνικά κομμουνιστικά κόμματα και, τρίτον,

γιατί ο Γιουγκοσλαβικός Λαϊκός Στρατός πήγε με το μέρος τού Μιλόσεβιτς».

Στη Χάγη. Οι σχέσεις του με τον Μιλόσεβιτς ήταν πάντα χείριστες. Για

πρώτη φορά συναντήθηκαν το 1990, στο γραφείο του Μιλόσεβιτς. Ο Μέσιτς τον

ρώτησε τότε τι σκοπεύει να κάνει με τους Αλβανούς του Κοσόβου: «Οι Αλβανοί

υπακούουν μόνο με σφαλιάρες. Και εμείς θα ακολουθήσουμε τον κανόνα», απάντησε

ο Μιλόσεβιτς. H τελευταία φορά που συναντήθηκαν ήταν το 2002: στο Δικαστήριο

της Χάγης. Ο Μέσιτς ως μάρτυρας κατηγορίας και ο Μιλόσεβιτς ως κατηγορούμενος.

«Ο Μιλόσεβιτς επί μεγάλο χρονικό διάστημα εξαπατούσε όλο τον κόσμο

ισχυριζόμενος ότι αγωνίζεται για τη διατήρηση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, ενώ

στην πραγματικότητα στα ερείπιά της ήθελε να οικοδομήσει τη Μεγάλη Σερβία. Από

την αρχή είχε αποφασίσει να επιτρέψει στη Σλοβενία να αποχωρήσει ενώ οι Σέρβοι

στην Κροατία χρησιμοποιήθηκαν για να μεταφερθεί ο πόλεμος στη Βοσνία κι

Ερζεγοβίνη… Ο Μιλόσεβιτς είναι η κύρια αιτία που δεν χωρίσαμε τουλάχιστον

ειρηνικά όπως οι Τσέχοι και οι Σλοβάκοι… Από το 1991 τού είχα πει ότι οι

ίδιοι οι συμπατριώτες του θα τον τιμωρήσουν μια μέρα…».

Οι εχθροί. Χείριστες σχέσεις είχε ο Μέσιτς όχι μόνο με τον Μιλόσεβιτς

αλλά και με τον «πατέρα του κροατικού έθνους», τον Φράνιο Τούτζμαν. Οι δυο

«ορκισμένοι εχθροί», Τούτζμαν και Μιλόσεβιτς, συναντήθηκαν κρυφά το 1991 στην

πόλη Καραγεώργεβα: «Έπειτα από αυτήν τη συνάντηση» – λέει ο Στ. Μέσιτς – «ο

Τούτζμαν επέστρεψε στο Ζάγκρεμπ και μας είπε ότι ο Μιλόσεβιτς τού υποσχέθηκε

τα σύνορα του 1918. Ότι η Κροατία μπορεί να προσαρτήσει την περιοχή του Τσάζιν

επειδή αυτή είναι «τουρκική Κροατία»… Ο Τούτζμαν πίστεψε τον Μιλόσεβιτς, ότι

ο κόσμος θα επιτρέψει το μοίρασμα της Βοσνίας και θεώρησε πως αυτό θα ήταν

καλή ευκαιρία να μεγαλώσει τα σύνορα της Κροατίας».

H πρώτη εκλογή του Μέσιτς ως προέδρου της Κροατίας έγινε το 2000. Το αγαπημένο

του ανέκδοτο στην προεκλογική εκστρατεία ήταν: «Δυο άνθρωποι δεν μπορούν να

αφήσουν τη γη τους: ο ένας επειδή είναι νεκρός, ο άλλος επειδή φοβάται τη

σύλληψη. Ο ένας λέγεται Τούτζμαν και ο άλλος Μιλόσεβιτς»…

«Πρέπει να αντιμετωπίσουμε το παρελθόν»

Ο Μέσιτς έγινε το σύμβολο μιας Κροατίας που επιθυμούσε διακαώς να πάρει

διαζύγιο από τον σκοταδιστικό εθνικισμό. Από την αρχή τάχθηκε υπέρ της

συνεργασίας με το Δικαστήριο της Χάγης. Ο ίδιος λέει πως «δεν υπάρχει

συμφιλίωση χωρίς να αντιμετωπίσουμε το παρελθόν μας». Δεν δέχεται όμως την

αρχή της συλλογική ευθύνης. Πιστεύει πως δεν υπάρχουν λαοί εγκληματίες. Είναι

συγκεκριμένα άτομα και μηχανισμοί εκείνα που διέπραξαν τα εγκλήματα. H χώρα

του σήμερα βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Έχει παραδώσει στη Χάγη και έχει

συλλάβει όλους τους κατηγορουμένους για εγκλήματα πολέμου πλην ενός: του Άντε

Γκοτοβίνα. Αν και οικονομικά η Κροατία τα πάει πολύ καλύτερα από τη Βουλγαρία

και τη Ρουμανία (οι οποίες έχουν ήδη εξασφαλίσει την ένταξή τους στην Ενωμένη

Ευρώπη), λόγω του Γκοτοβίνα κινδυνεύει να μη γίνει μέλος της E.E. «Εάν θέλουμε

να μπούμε στην Ευρώπη πρέπει να συλλάβουμε μέχρι τις 17 Μαρτίου τον Γκοτοβίνα

ή να αποδείξουμε πως δεν βρίσκεται στην Κροατία», λέει ο Μέσιτς. Θα μπορέσει

όμως να υπερισχύσει του κροατικού παρακράτους που προστατεύει τον Γκοτοβίνα;

Δεν έχουν περάσει ούτε λίγοι μήνες από τότε που ο ίδιος ο Μέσιτς κατήγγειλε

πως οι κροατικές μυστικές υπηρεσίες προσπαθούσαν να τον θέσουν υπό

παρακολούθηση. Σήμερα η κροατική κοινωνία έχει να επιλέξει ανάμεσα στη

«νοσταλγία των Ουστάσι» και το ευρωπαϊκό όραμα…

Πολύ σημαντικός ο ρόλος της Ελλάδας στα Βαλκάνια

Ποιο είναι το όνειρό σας για την Κροατία;

«Μια χώρα όπου θα κυριαρχεί η γνώση και η αξία και όχι η πονηριά και το ψέμα».

Πώς θεωρείτε τον ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή;

«Πάρα πολύ σημαντικό. H Ελλάδα είναι μέρος της περιοχής, άρα άριστος γνώστης

της κατάστασης. Και φυσικά με αυτόν που σε γνωρίζει καλά μπορείς να

συνεργαστείς καλύτερα».

Μια τελευταία ερώτηση. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η διαφορά ανάμεσα

στον εθνικισμό και τον πατριωτισμό;

«Οι εθνικιστές αγαπούν τη χώρα τους αλλά μισούν τους συμπατριώτες τους που

έχουν διαφορετική γνώμη από αυτούς. Οι πατριώτες αγαπούν τη χώρα τους,

ταυτόχρονα σέβονται και υπολογίζουν αυτούς που έχουν διαφορετική γνώμη. Καθώς

κι αυτούς που ανήκουν σε διαφορετική εθνικότητα».