Nέα παράσταση ακρίβειας με… θεατές τους αρμόδιους

Το νέο κύμα ανατιμήσεων ξεκίνησε ήδη, στις αρχές Μαρτίου, και φέρνει αυξήσεις

έως και 7% σε εκατοντάδες είδη ευρείας κατανάλωσης, σε 15 βασικές κατηγορίες

προϊόντων (όπως ελαιόλαδα, τυροκομικά, καφέδες, σοκολάτες, απορρυπαντικά,

αλκοολούχα ποτά και κρασιά). Πρόκειται για ανατιμήσεις που προέρχονται από τις

μεγάλες βιομηχανίες του κλάδου τροφίμων και ποτών, τις οποίες, σύμφωνα με τις

πληροφορίες, όλες οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ στην αγορά θα έχουν

περάσει στα ράφια τους μέχρι και τον Απρίλιο.

Αυτός είναι ο τρίτος γύρος ανατιμήσεων μέσα στους τελευταίους 12 μήνες. Είχαν

προηγηθεί αυξήσεις έως 10% τον Μάρτιο του 2004 σε εκατοντάδες είδη στα σούπερ

μάρκετ, ενώ ακολούθησαν ανατιμήσεις έως 12% σε περισσότερα από 1.300 προϊόντα,

από τον Οκτώβριο του 2004 έως και τον Ιανουάριο του 2005. Αυτό το τρίτο κύμα

ανατιμήσεων, όχι μόνο έρχεται να εξανεμίσει τις πενιχρές αυξήσεις που έδωσε η

κυβέρνηση με την εισοδηματική της πολιτική αλλά και να οδηγήσει σε περαιτέρω

μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών.

Στην Ευρώπη

Και ενώ η κυβέρνηση περιορίζεται σε απλές συστάσεις προς τις επιχειρήσεις να

συγκρατήσουν τις τιμές, ως θεατής των εξελίξεων, κυβερνήσεις άλλων ευρωπαϊκών

χωρών προχωρούν σε δυναμικές παρεμβάσεις, αναλαμβάνοντας «σταυροφορία» για την

αντιμετώπιση της ακρίβειας. Δεν διστάζουν να παρέμβουν στην αγορά ζητώντας από

τις επιχειρήσεις να ρίξουν τις τιμές των προϊόντων τους (π.χ. Γαλλία).

Παράλληλα και οι καταναλωτικές οργανώσεις στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες

πραγματοποιούν συνεχώς δυναμικές κινητοποιήσεις ή και μποϊκοτάζ για την

ακρίβεια (Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο κ.λπ.), την ώρα που στην Ελλάδα το οργανωμένο

καταναλωτικό κίνημα βρίσκεται ακόμη σε νηπιακή μορφή. «Αιχμή του δόρατος» για

την προστασία του καταναλωτή στο εξωτερικό είναι η Επιτροπή Ανταγωνισμού, που

με επεμβάσεις της σε βασικούς κλάδους στην αγορά, με την επιβολή προστίιμων

και δημοσιοποίηση ονομάτων των παραβατών, επιχειρεί να προστατέψει τους

καταναλωτές απο αθέμιτες πρακτικές. Στην Ελλάδα, έλλειψη προσωπικού αλλά και

υποδομής υπονομεύουν κάθε προσπάθεια της Επιτροπής.

Έπεσαν οι τιμές στη Γαλλία

Στη Γαλλία, τον Οκτώβριο του 2004, ο τότε υπουργός Οικονομίας, Νικολά Σαρκοζί,

απείλησε τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ να ρίξουν τις τιμές τους, διαφορετικά θα

δημοσιοποιούσε τα ονόματα όσων τις κρατούσαν ψηλά.

H παρέμβαση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα,

οι τιμές στα είδη των σούπερ μάρκετ της Γαλλιας να πέσουν κατά 2% με 3% και να

αναζοωγονηθεί η ιδιωτική κατανάλωση που το 2004 σημείωσε αύξηση άνω του 2%,

αντί για μόλις 0,5% το 2003. Σήμερα μια νέα προσπάθεια της γαλλικής κυβένρησης

από τον πρωθυπουργό Ζαν Πιέρ Ραφαρέν, αποσκοπεί στην πτώση των τιμών από τα

σούπερ μάρκετ κατά 5% με ανάλογες απειλές προς αυτά. Στην Ελλάδα ακόμη και οι

απειλές της κυβέρνησης για δημοσιοποίηση ονομάτων των επιχειρήσεων που θα

προχωρούσαν σε ανατιμήσεις παρέμειναν απλά ένα «φραστικό πυροτέχνημα».

Βαριά πρόστιμα στη Γερμανία

Το παράδειγμα άλλων ευρωπαϊκών χωρών είναι αποκαλυπτικό για τον τρόπο

λειτουργίας των Επιτροπών Ανταγωνισμού. Το 2004, στη Γερμανία, η Επιτροπή

Ανταγωνισμού πραγματοποίησε 11 έρευνες σε 154 επιχειρήσεις στο πλαίσιο της

καταπολέμησης εναρμονισμένων πρακτικών από ολιγοπώλια. Σημαντικός αριθμός

ανάμεσα στις επιχειρήσεις αυτές προέρχονταν από τους κλάδους των κατασκευών

και του χάρτου. H έρευνα είχε ως αποτέλεσμα την επιβολή προστίμων ύψους 57,6

εκατ. ευρώ σε εταιρείες χονδρικού εμπορίου χαρτιού, ενώ πολλές δεκάδες

εκατομμύρια ευρώ κλήθηκαν να καταβάλουν και 70 επιχειρήσεις από τους κλάδους

του τσιμέντου και του ετοίμου σκυροδέματος. Σε άλλη υπόθεση η τοπική Επιτροπή

Ανταγωνισμου του κρατιδίου της Ρηνανίας – Βεστφαλίας απαίτησε από 18 εταιρείες

φυσικού αερίου να μειώσουν άμεσα τα τιμολόγιά τους, όπως και έγινε.

Στην Ιταλία και τη Βρετανία

Στην Ιταλία, μετά από τη διαπίστωση εναρμονισμένων πρακτικών στη διαμόρφωση

των τιμών του βρεφικού γάλακτος από τις πολυεθνικές εταιρείες Nestle,

Nutricia, Milupa, Heinz, Humana και Abbott, η Ιταλική Επιτροπή Ανταγωνισμού

τους επέβαλε πρόστιμα πολλών δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.

Σε άλλη περίπτωση, τον Νοέμβριο του 2004 η ιταλική Επιτροπή παρενέβη όταν

διαπίστωσε ότι οι τιμές των καυσίμων στην Ιταλία είναι από τις υψηλότερες στην

Ευρώπη (4 με 5 λεπτά πάνω από τον ευρωπαϊκό όρο) και επέβαλε στις εταιρείες

εμπορίας να ρίξουν τις τιμές. Εισηγήθηκε μάλιστα στην ιταλική κυβέρνηση να

δώσει κίνητρα για την είσοδο στο λιανεμπόριο καυσίμων και στα υπερμάρκετ για

να αυξηθεί ο ανταγωνισμός και να πέσουν οι τιμές. Σε μια τρίτη υπόθεση, η

Επιτροπή επεβαλε το 2004 πρόστιμο ύψους 152 εκατ. ευρώ στην Telecom Italia για

εκμετάλλευση της δεσπόζουσας θέσης της στην αγορά.

Στη M. Βρετανία η αρμόδια αρχή για την προστασία του ανταγωνισμού παρενέβη

όταν δυο μεγάλες λιανεμπορικές αλυσίδες, η Agros και η Littlewoods σε

συνεργασία με την εταιρεία παιχνιδιών Hasbro είχαν προχωρήσει σε συνεννόηση

και πωλούσαν συγκεκριμένα παιχνίδια σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές. Μετ από

παρέμβαση οι εμπλεκόμενες αλυσίδες αναγκάστηκαν να μειώσουν τις τιμές τους.

Φτωχό το έργο της Επιτροπής Ανταγωνισμού

Στην Ελλάδα, σε μεγάλο βαθμό, το έργο της Επιτροπής Ανταγωνισμού αφορά

περιπτώσεις συγκεντρώσεων στην αγορά, από εξαγορες και συγχωνεύσεις εταιρειών,

όταν την ίδια ώρα εκκρεμούν σημαντικά θέματα, όπως το πόρισμα για τη

λειτουργία της αγοράς καυσίμων (πάνω από ενάμιση χρόνο). Τον χειμώνα του 2003

είδαν το φώς της δημοσιότητας καταγγελίες για συγκεκριμένους ακριτικούς νομούς

της χώρας που αφορούσαν ενιαία διαμόρφωση τιμών κατόπιν συνεννόησης

πρατηριούχων των νομών αυτών. Επιλήφθηκε του θέματος η Επιτροπή Ανταγωνισμού,

αλλά ακόμη και σήμερα εκκρεμεί το σχετικό πόρισμα. Εκκρεμεί, επίσης, η

χαρτογράφηση σημαντικών κλάδων της αγοράς, προκειμένου η Επιτροπή να έχει σαφή

εικόνα για το πώς διαμορφώνονται οι τιμές. Οι σχετικές μελέτες (για τους

κλάδους γάλα, ελαιόλαδο, εμφιαλωμένα νερά, παγωτό, αναψυκτικά, τράπεζες) που

θα βοηθούσαν σε κάτι τέτοιο, άρχισαν μόλις πριν από λίγο καιρό και είναι

άγνωστο πότε θα ολοκληρωθούν.

Εξαιρέσεις

Στο παρελθόν, όπου επενέβη η Επιτροπή, υπήρξαν αποτελέσματα. Χαρακτηριστικές

είναι οι περιπτώσεις της Ολυμπιακής και της Aegean, στις οποίες επέβαλε

πρόστιμα 210.000 ευρώ για εναρμονισμένες πρακτικές πώλησης εισιτηρίων. Αλλη

υπόθεση είναι η παρεμβασή της στην αγορά εμφιαλωμένων νερών λόγω υπερβολικών

ανατιμήσεων με απτοτέλεσμα την επιβολή προστίμων. Σε εξέλιξη βρίσκεται η

υπόθεση της παραπομπής των αλυσίδων σούπερ μάρκετ για συμφωνίες κυρίων για τις

τιμές, η οποία αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί εντός του Μαρτίου.

Άγρυπνο μάτι στην αγορά οι καταναλωτικές οργανώσεις στην Ευρώπη

Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι καταναλωτικές οργανώσεις με τις παρεμβάσεις

τους, ουκ ολίγες φορές έχουν πετύχει να μειώσουν τις τιμές, κάτι που δεν

συμβαίνει στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Γαλλίας, όπου το

καταναλωτικό κίνημα έχει ιστορία 50 ετών και η Ομοσπονδιακή Ενωση Καταναλωτών

(U.F.C.) καταπιάνεται σχεδόν κάθε εβδομάδα και με ένα πρόβλημα που ταλαιπωρεί

τους καταναλωτές, επιτυγχάνοντας συχνά θετικά αποτελέσματα.

Για παράδειγμα, όταν η France Telecom ανακοίνωσε μείωση των τιμολογίων για

κλήση από σταθερό σε κινητό τηλέφωνο, η U.F.C. κατήγγειλε ότι πρόκειται για

εξαπάτηση των καταναλωτών. Κι αυτό καθώς, με την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού

της χρέωσης, αυξάνεται αντί να μειώνεται το κόστος του τηλεφωνημάτος για

διάρκεια από 15 δευτερόλεπτα έως 1 λεπτό και 15 δευτερόλεπτα (που έιναι και ο

μεγαλύτερος αριθμός κλήσεων στη Γαλλία).

Σε άλλη περίπτωση, η Ομοσπονδία Καταναλωτών έθεσε το θέμα των «αποκλεισμένων»

από το τραπεζικό σύστημα Γάλλων είτε λόγω χαμηλής εισοδηματικής καταστασης

είτε επειδή ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου τις τράπεζες δεν τις

συμφέρει να ανοίγουν καταστήματα. Στο θέμα των τιμών, αποκάλυψε ότι οι

πραγματικές αυξήσεις της τετραετίας 2000-2004 ήταν πολύ μεγαλύτερες από αυτές

που υποστήριζε η κυβέρνηση. Σύμφωνα με το U.F.C. οι αυξήσεις για ένα καλάθι 47

βασικών για τον καταναλωτή προϊόντων ήταν 12,2%, αντί για 9% που υποστήριζε το

κρατικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών.

Στο Βέλγιο

Στο Βέλγιο η μεγαλύτερη καταναλωτική οργάνωση σε μηναία βάση εκδίδει περιοδικό

όπου κάνει «φύλλο και φτερό» ένα βασικό καταναλωτικό αγαθό. Κάνει σύγκριση

μεταξύ ποιότητας και τιμής σε σχέση με το κόστος παραγωγής σε όλα τα προϊόντα

του ανταγωνισμού για το συγκεκριμένο είδος, «δείχνει» ποια απο αυτά έχουν

αδικαιολόγητα υψηλές τιμές και στη συνέχει συστήνει την καλύτερη λύση για

αγορά από τους καταναλωτές.

Στην Ελλάδα

Στον αντίποδα, το καταναλωτικό κίνημα στην Ελλάδα, παρά τις συχνές του

παρεμβάσεις σε θέματα προστασίας καταναλωτή, δεν έχει ακόμη καταφέρει να

καταστεί ισχυρός μοχλός πίεσης κατά της ακρίβειας. Μάλιστα, ενώ υπάρχουν

δικαστικές αποφάσεις που δικαιώνουν τους καταναλωτές – για καταχρηστικούς

όρους σε ασφαλιστήρια συμβόλαια, πιστωτικές κάρτες και δάνεια – δεν

εφαρμόζονται από τις τραπεζες και τις ασφαλιστικές εταιρείες αλλά ούτε και τα

αρμόδια υπουργεία πιέζουν προς την κατεύθυνση αυτή.