Μνημείο γραφής. Σουμεριακή πήλινη πλάκα με σφηνοειδή γραφή

Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι αρχαιολογικές σχολές και τα μεγάλα μουσεία της

Ευρώπης και της Αμερικής, για να κάνουν ανασκαφές στην επικράτεια της

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας φρόντιζαν να πάρουν σχετικό φιρμάνι από τον σουλτάνο.

Τα ευρήματα μοιραζόντουσαν «στα κουτουρού» ανάμεσα στους ανασκαφείς και τους

Οθωμανούς φρουρούς.

Την εποχή εκείνη βρέθηκε στη Νιπούρ, εκατόν εξήντα χιλιόμετρα νότια της

Βαγδάτης, στην ανασκαφή που έκανε το Πανεπιστημιακό Μουσείο της Φιλαδέλφειας

των Ηνωμένων Πολιτειών στα χρόνια 1887-1890, το μεγαλύτερο μέρος από τις

«σουμεριακές ταμπλέτες». Στις μικρές πήλινες ψημένες πλάκες είναι

καταγεγραμμένοι με τη σφηνοειδή γραφή θρύλοι, έπη, μοιρολόγια, ρητά, ιστορίες,

αλλά και βασιλικά διατάγματα, δικαστικές αποφάσεις, εμπορικές συμφωνίες και

τίτλοι ιδιοκτησίας. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από τριάντα χιλιάδες

τέτοιες ταμπλέτες και περίπου το ένα τρίτον απ’ αυτές βρίσκεται στο

Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. (Πριν από τρία χρόνια, τον

Νοέμβριο του 2000, το Μουσείο του Βερολίνου αποδέχθηκε «λάθος στη μοιρασιά»

και επέστρεψε στην Τουρκία επτάμισι χιλιάδες ταμπλέτες, που είχαν βγει στο φως

στη Νινεβί, την πρωτεύουσα της αρχαίας Ασσυρίας, σε ανασκαφή του 1906).

Πήγα προχθές, ύστερα από χρόνια, στο Μουσείο Έργων της Ανατολής (Sark Eserleri

Muzesi), που βρίσκεται στον περίβολο του Αρχαιολογικού της Πόλης. Κι εκεί,

περνώντας μέσα από ένα μέρος της πομπικής οδού της Βαβυλώνας με τους

ανάγλυφους δράκους του Μαρδούκ – του Δία των Βαβυλωνίων – και ανάμεσα στο

Σύμφωνο Ειρήνης του Καντές (1269 π.Χ.), μια συνταγή κατά της δηλητηρίασης, μια

δικαστική απόφαση σχετικά με τον άντρα που χάλασε αρραβώνα (2112 π.Χ.), είδα

το μικρό έκθεμα αριθμός 2456, εύρημα από τις ανασκαφές της Νιπούρ,

χρονολογημένο από το 2037 π.Χ.: «Το παλιότερο ερωτικό ποίημα στον κόσμο». Ο

υπεύθυνος της συγκεκριμένης προθήκης, σουμεριολόγος Βεϊσέλ Ντομπάζ, είχε την

καλοσύνη να μου δώσει να το αντιγράψω από τα αγγλικά – «γιατί εμπιστευόταν πιο

πολύ την αγγλική μετάφραση».

Γαμπρέ, αγαπημένε της καρδιάς μου / Σαν το μέλι γλυκιά είναι η

ομορφιά σου/

Λιοντάρι, αγαπημένο της καρδιάς μου

Με μάγεψες / Άσε με να σταθώ τρέμοντας μπροστά σου / Να σε αγγίξω με το

χάδι μου

Το χάδι μου είναι ακριβό / Πιο απολαυστικό είναι από την ομορφιά / Σαν το

μέλι-γάλα

Γαμπρέ, πες στη μητέρα μου / Θα σου δώσει λιχουδιές / Στον πατέρα

μου, θα σου δώσει δώρα

Την ψυχή σου να ζωντανέψω ξέρω / Γαμπρέ, κοιμήσου στο σπίτι μας ως

την αυγή / Την καρδιά σου, ξέρω πώς να ευχαριστήσω / Λιοντάρι,

κοιμήσου στο σπίτι μας ως την αυγή

Εσύ, επειδή μ’ αγαπάς / Κύριε μου, κύριε προστάτη μου /

Σουσίν μου, εσύ που ευφραίνεις την καρδιά της Ενλίλ / Άγγιξέ με με το

χάδι σου.

Είδα κι εγώ εκείνη την κυρία με το μαύρο ταγιέρ που θρηνούσε, ανάμεσα στις

σπασμένες προθήκες και τα σκορπισμένα έργα του Μουσείου της Βαγδάτης,

χτυπώντας το κεφάλι της και κλαίγοντας, την ακατανόητη καταστροφή. Ήταν,

νομίζω, 14 Απριλίου. Χάθηκαν, λένε, εκατόν εβδομήντα χιλιάδες κομμάτια. Θα

ήθελα να της αφιερώσω αυτό «το πρώτο ερωτικό ποίημα στον κόσμο», ψίχουλο

αλήθειας στην αρμονία του Σύμπαντος. Τώρα την άνοιξη. Τώρα το Πάσχα.