Αναρίθμητες στοχαστικές και πολιτικές αναζητήσεις απέτυχαν να δώσουν μια

συνολική απάντηση στο φιλοσοφικό ερώτημα για τις σχέσεις πνεύματος – αισθητών

ή να ορίσουν ένα οικουμενικά αποδεκτό κοινωνικοπολιτικό σύστημα οργάνωσης των

ανθρωπίνων σχέσεων. Τι συνέβη ιστορικά;

Στην ιστορική διαχρονία, αλλεπάλληλες και διαδοχικές αξιώσεις και αποφάσεις

κυρίαρχης ύπαρξης των διακριτών κοινωνιών, αφενός ακύρωσαν όλες τις

προσπάθειες δημιουργίας ενός παγκόσμιου κράτους και αφετέρου προκάλεσαν την

απροσμέτρητη κοινωνικοπολιτική ποικιλομορφία όπως αποτυπώνεται και εκφράζεται

από το σύστημα εθνών – κρατών. Διαχρονικά, στο εσωτερικό κάθε κυρίαρχης

(εθνικής – κρατικής) συλλογικής οντότητας, πνευματικές μεθέξεις και

λειτουργικές ολοκληρώσεις αιώνων σταθεροποίησαν συλλογικές απαντήσεις στο

οντολογικό ερώτημα, διαμόρφωσαν κανονιστικές δομές, συγκρότησαν εθνικά

κοσμοθεωρητικά συστήματα, ταυτότητες, συλλογικές θεμελιώδεις στάσεις και

κοινούς προσανατολισμούς.

Εξ ορισμού, αυτό το ιστορικό προτσές ηθικοκανονιστικού κατακερματισμού του

παγκόσμιου χώρου προκάλεσε την διεθνή εθνική – κρατική ετερότητα: Ετερότητα

κοινωνική, πολιτειακή, κοσμοθεωρητική, ιδεολογική, πολιτισμική, συστημάτων

αναδιανεμητικής δικαιοσύνης, κοσμολογίας, ανθρωπολογίας και μεταφυσικών

πεποιθήσεων. Με δεδομένη αυτή την αντικειμενικά υπαρκτή διεθνή ετερότητα,

τίθεται το ερώτημα: Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το διεθνές πρόβλημα και

πώς θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια ενιαία παγκόσμια ηθικοκανονιστική

προοπτική; Οι απαντήσεις είναι συνήθως δύο και αντιθετικές: Πρώτο, «να

σταθεροποιηθεί το σύστημα εθνών – κρατών». Δεύτερο, «να σταθεροποιηθεί μια

παγκόσμια κοινωνική προοπτική, να εγκαθιδρυθεί κάποιας μορφής παγκόσμια

εξουσία και να εξασθενίσουν – απονευρωθούν ή να διαλυθούν τα έθνη – κράτη».

Η πρόταση σταθεροποίησης του «συστήματος κρατών» στη βάση του καθεστώτος της

κρατικής κυριαρχίας, του διεθνούς δικαίου και των θεσμών συλλογικής ασφάλειας,

προσκρούει στις ιστορικές διαφορές μεταξύ των κρατών, στα προβλήματα που

δημιουργούν οι ανταγωνισμοί των μεγάλων δυνάμεων, στις ηγεμονικές συμπεριφορές

και στο μέγα πρόβλημα της άνισης ανάπτυξης. Όσον αφορά την ιδέα για «παγκόσμια

εξουσία», κυμαίνεται από κοσμοπολίτικες μέχρι διεθνιστικές προτάσεις: Οι

κοσμοπολίτες όλων των εποχών και όλων των αποχρώσεων, καθισμένοι στο πανύψηλο

βουνό των ψευδαισθήσεών τους, νεφελοβατούν και ηθικολογούν ουτοπικά (και γι’

αυτό πολιτικά ανεύθυνα). Οι διεθνιστές όλων των εποχών και όλων των

αποχρώσεων, εξάλλου, πάντοτε (!) με αφετηρία κάποιο ηγεμονικό κράτος, σταθερά

υποστηρίζουν την παγκόσμια ηθικοκανονιστική εξομοίωση, όμως κατ’ εικόνα και

καθ’ ομοίωση των δικών τους ηθικοκανονστικών προσεγγίσεων μεταμφιεσμένων σε

συγκυριακά «διεθνιστικά» δόγματα.

Πάντως, οι άπειρες θέσεις, στάσεις και ερμηνείες αυτής της στοχαστικής και

πολιτικής διαμάχης συναρτώνται με δύο αντίστοιχες θεωρήσεις του

κοινωνικοπολιτικού γεγονότος: Την «Εταιρική θεώρηση» (Gesellschaft) και την

«Κοινωνιοκεντρική θεώρηση» (Gemeinschaft). Η «Εταιρική αντίληψη», βασικά

κοσμοπολίτικων – φιλελεύθερων παραδοχών, στηρίζεται στο ατομικό συμφέρον, την

προσδοκία υλικού κέρδους, τον «ορθό λόγο», τους θεσμούς που εξυπηρετούν

λειτουργικά – υλικά συμφέροντα, την όσο το δυνατόν «απρόσωπη» συνύπαρξη και

κυρίως τη ρήξη με την ιστορία – παράδοση (όπως εθνικές ταυτίσεις, θρησκείες,

αναμνήσεις ιστορικών καταστροφών). Ιδεατά, απαιτείται ιστορική αμνησία για

κάθε κακό ή δυσάρεστο παρελθόν που διχάζει τους ανθρώπους σε έθνη. Όπως στο

πλαίσιο μιας εταιρείας, στο θεσμικό επίπεδο εκμηδενίζεται το φιλοσοφικό

περιεχόμενο του προσώπου. Η ατομοκεντρική χρησιμοθηρία – ωφελιμισμός είναι

πλέον η κινητήριος δύναμη της κοινωνίας. Σε αντίθεση με την «Εταιρική», η

«Κοινωνιοκεντρική θεώρηση» έχει ως πρότυπο την Οικογένεια – Εκκλησία και την

κλασική «Πόλη – Πολιτεία». Πέραν των νόμων – θεσμών, απαιτείται πίστη,

αφοσίωση, προσήλωση στην παράδοση, ιστορική συνείδηση, αλληλεγγύη, αυτοθυσία,

διαφύλαξη της ηθικοκανονιστικής ενότητας και οργάνωση του κόσμου στη βάση των

κυρίαρχων εθνών – κρατών.

Επιπόλαιες, ανιστόρητες, αφελείς και ανόητες απαντήσεις στο διεθνές πρόβλημα

και στο οντολογικό ερώτημα ποτέ δεν έλειψαν. Ξαφνικά, όμως, διαφαίνεται

ιστορικής σημασίας διάρρηξη του αδιεξόδου: Με αφορμή τα «προσωπικά δεδομένα»

των Ελλήνων και τα τολμηρά μέτρα, άρχισε μεγάλος ιδεολογικός αγώνας στον

οποίο, εκατέρωθεν, συμμετέχουν αναρίθμητοι στρατευμένοι μαχητές. Η Ελλάδα

γίνεται μπροστάρης κοσμοθεωρητικών αγώνων οικουμενικής εμβέλειας. Μπράβο.

Ο Παναγιώτης Ήφαιστος είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Έδρας Jean

Monnet για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωσηστο Πάντειο Πανεπιστήμιο.