Ουραγοί στις μεταμοσχεύσεις και αρνητικό ρεκόρ το 2000

Ένα ακόμη έντυπο θα προστεθεί στη φετινή απογραφή πληθυσμού που ξεκινά στις

18 Μαρτίου. Πρόκειται για ένα ειδικό έντυπο που απευθύνεται σε κάθε ενήλικο

πολίτη και του δίνει τη δυνατότητα να δηλώσει την επιθυμία του να γίνει

δωρητής σώματος. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων

καθηγητή κ. Γιάννη Βλαχογιάννη, «ήδη έχουν τυπωθεί 6,5 εκατομμύρια έντυπα, τα

οποία δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε ενήλικο πολίτη να δηλώσει αν επιθυμεί ή όχι

να γίνει δωρητής σώματος. Τα έντυπα αυτά θα διανεμηθούν στα ελληνικά σπίτια

στη διάρκεια της απογραφής».

Την ίδια ώρα, ουραγός στις μεταμοσχεύσεις είναι η Ελλάδα ανάμεσα στις χώρες

της Ευρώπης. Και ενώ οι λίστες αναμονής μεγαλώνουν και οι ασθενείς περιμένουν

μέχρι και 10 χρόνια για το κατάλληλο μόσχευμα, πολλοί από αυτούς καταφεύγουν

στην πανάκριβη λύση μιας μεταμόσχευσης στο εξωτερικό.

Οι ειδικοί επιστήμονες τονίζουν την έλλειψη οργάνωσης αλλά και ενημέρωσης για

το θέμα των μεταμοσχεύσεων.

Δύο δότες οργάνων αναλογούν σε κάθε εκατομμύριο του ελληνικού πληθυσμού. Την

ίδια στιγμή στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο αντίστοιχος αριθμός είναι

περισσότερο από δεκαπλάσιος. Έτσι, στην Αγγλία αναλογούν 22 δότες ανά

εκατομμύριο πληθυσμού. Παράδειγμα προς μίμηση αποτελεί, εξάλλου, και η

Ισπανία, όπου οι μεταμοσχεύσεις αυξήθηκαν κατά 25 φορές τα τελευταία 15

χρόνια. Ενδεικτικό είναι, εξάλλου, ότι μόνο τον πρώτο μήνα του 2001

πραγματοποιήθηκαν στην Αυστρία 55 μεταμοσχεύσεις οργάνων, ενώ ο αντίστοιχος

αριθμός στη Γερμανία ξεπέρασε τις 250 μεταμοσχεύσεις. Επιπλέον, το σύνολο των

μεταμοσχεύσεων που πραγματοποιήθηκαν στη Γαλλία το 1998 (3.117) είναι

περισσότερες από τις μεταμοσχεύσεις που έγιναν στη χώρα μας τα τελευταία δέκα

χρόνια…

«Η εικόνα των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας σήμερα δεν θα μπορούσε να είναι

χειρότερη», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ιωάννης Παπαδημητρίου, καθηγητής

Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας

Μεταμοσχεύσεων. Ο ίδιος προσθέτει πως η κυριότερη αιτία για την κατάσταση αυτή

είναι η έλλειψη οργάνωσης. «Τις αιτίες θα πρέπει κανείς να τις αναζητήσει στην

οργάνωση και όχι στο νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει. Τα πράγματα θα ήταν πολύ

καλύτερα, αν το θέμα της δωρεάς οργάνων ή της συγκατάθεσης των συγγενών είχε

οργανωθεί κατ’ αρχήν σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας και περιφέρειας με τον

συντονισμό ενός κεντρικού οργάνου. Ένα τοπικό δίκτυο οργάνωσης των

μεταμοσχεύσεων θα πετύχαινε πολύ περισσότερα στον τομέα της ευαισθητοποίησης

των πολιτών. Και η χώρα αντίστοιχα θα βρισκόταν σήμερα σε καλύτερο επίπεδο».

Σύμφωνα με τον κ. Παπαδημητρίου, είκοσι δότες ανά εκατομμύριο πληθυσμού θα

ήταν σήμερα αρκετοί για να καλύψουν τις ανάγκες της χώρας. «Η επίτευξη αυτής

της αναλογίας είναι παραπάνω από εφικτή, αν σκεφτεί κανείς ότι κάθε χρόνο τα

θύματα τροχαίων δυστυχημάτων φτάνουν τα 2.200. Από το σύνολο αυτό ένα ποσοστό

30-35% είναι άνθρωποι που θα μπορούσαν να γίνουν δότες».

Χωρίς πόνο

Σημειώνεται ότι η Ελλάδα κατέχει την «πρωτιά» σε θανάτους από τροχαία

δυστυχήματα. Άλλωστε, όπως αναφέρει ο δρ Αντώνης Λαγγουράνης, παθολόγος –

νεφρολόγος και διευθυντής της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού στο Νοσοκομείο

«Αλεξάνδρα», «εκατοντάδες άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο στις μονάδες εντατικής

θεραπείας από βαριά εγκεφαλική βλάβη. Τα όργανά τους θα μπορούσαν να σώσουν

πολλούς από βέβαιο θάνατο ή να βελτιώσουν κατά πολύ την ποιότητα ζωής κάποιων

άλλων. Η δωρεά οργάνων από εγκεφαλικά νεκρούς ασθενείς δεν προκαλεί πρόσθετο

πόνο στους συγγενείς, αλλά αντίθετα θα μπορούσε κανείς να πει ότι η αίσθηση

πως τα όργανα του αγαπημένου τους προσώπου δίνουν τη δυνατότητα ζωής σε

κάποιους άλλους, απαλύνει τον πόνο».

Σύμφωνα με τον κ. Λαγγουράνη, «ενώ το νέο μεταμοσχευτικό σύστημα της χώρας μας

συμβάλλει στη διάλυση κάθε διάχυτης καχυποψίας για δίκαιη διάθεση των

μοσχευμάτων, παρουσιάζει αρκετές αδυναμίες, κυρίως ως προς τη στελέχωση.

Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Υπηρεσία Συντονισμού και Ελέγχου

Μεταμοσχεύσεων αποτελείται σήμερα από μία επισκέπτρια υγείας, δύο διοικητικούς

υπαλλήλους, και έναν μόνο γιατρό!».

Το 2000 η χώρα μας σημείωσε αρνητικό ρεκόρ μεταμοσχεύσεων. Τη χρονιά αυτή

πραγματοποιήθηκαν οι λιγότερες μεταμοσχεύσεις των τελευταίων δέκα ετών.

«Ήταν η χρονιά της προσαρμογής στο νέο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο είναι

απόλυτα σύμφωνο με τις διεθνείς ρυθμίσεις και τα όσα ισχύουν στα κράτη-μέλη

της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αυτήν τη χρονιά αναμένονται τα πρώτα θετικά αποτελέσματα», ανέφερε στα «ΝΕΑ» ο

καθηγητής Γιάννης Βλαχογιάννης, πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων

(ΕΟΜ).

Ο ίδιος, πάντως, τονίζει ότι «τα όποια θετικά αποτελέσματα θα εξαρτηθούν και

από τη δραστηριοποίηση στον τομέα της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των

πολιτών με τη συμβολή κάθε διαθέσιμου μέσου.

Ήδη, η πρώτη μεγάλη κίνηση θα ξεκινήσει με την απογραφή πληθυσμού».

Δέκα ή και παραπάνω χρόνια μπορεί να περιμένει ένας Έλληνας νεφροπαθής μέχρι

να βρεθεί το κατάλληλο μόσχευμα. Και η λίστα αναμονής συνεχώς μεγαλώνει, καθώς

υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο προστίθενται 500 τουλάχιστον νεφροπαθείς τελικού

σταδίου νεφρικής ανεπάρκειας.

«Στην Ελλάδα ο μέσος χρόνος αναμονής για ένα νεφρικό μόσχευμα ξεπερνά τα οκτώ

έτη. Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν νεφροπαθείς που περνούν περισσότερα από 15

χρόνια στην αιμοκάθαρση», αναφέρει ο κ. Αντώνης Λαγγουράνης.

Όμως, το μεγαλύτερο πρόβλημα εμφανίζεται στις μεταμοσχεύσεις ήπατος και

καρδιάς. Στην περίπτωση αυτή αρκετοί ασθενείς πεθαίνουν περιμένοντας το

μόσχευμα. Σύμφωνα δε με τον κ. Ιωάννη Παπαδημητρίου, κάθε χρόνο πεθαίνουν

περίπου 25 άνθρωποι ανά εκατομμύριο πληθυσμού.

Οι λίστες αναμονής

Ο ίδιος, εξάλλου, σημειώνει ότι «οι λίστες αναμονής για μεταμόσχευση είναι

στην ουσία πλασματικές, αφού πολλοί ασθενείς αποφασίζουν να πάνε στο εξωτερικό

και άλλοι δεν μπαίνουν καν στη λίστα ξέροντας ότι θα περιμένουν πολύ.

Άλλωστε, για να μπει κανείς στη λίστα αναμονής για μεταμόσχευση καρδιάς ή

ήπατος θα πρέπει να έχει προσδόκιμο χρόνο επιβίωσης έξι μηνών».

Αντίθετα, καλύτερα είναι τα πράγματα στις περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες

της Ευρώπης, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των μοσχευμάτων έχει μειωθεί τα

τελευταία χρόνια.

Στην Ισπανία, αν κάποιος βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο νεφρικής ανεπάρκειας

και κριθεί ως κατάλληλος λήπτης, μέσα σε διάστημα έξι μηνών το πολύ μπορεί να

δεχτεί το μόσχευμα. Αλλά και στην Αγγλία η λίστα αναμονής για μεταμόσχευση

φτάνει τα 6.000 άτομα. Ήδη, όμως, 1.300 άνθρωποι έχουν δεχτεί το κατάλληλο

μόσχευμα.

Σε μερικά εκατομμύρια υπολογίζεται το κόστος των μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα.

Όπως αναφέρει ο κ. Ιωάννης Παπαδημητρίου, «το κράτος κοστολογεί μια

μεταμόσχευση ήπατος, για παράδειγμα, με περίπου 4,5 εκατομμύρια δραχμές.

Βέβαια, το πραγματικό κόστος είναι πολύ μεγαλύτερο, συχνά δεκαπλάσιο.

Αν, λοιπόν, το ποσό των 4,5 εκατομμυρίων χορηγείται σε μια μεταμοσχευτική

μονάδα για κάθε επέμβαση, είναι επόμενο πως ο προϋπολογισμός του νοσοκομείου

θα καταλήξει ελλειμματικός. Το έλλειμμα θα ισοσκελιστεί από την Πολιτεία εκ

των υστέρων.

Όμως, κάτι τέτοιο σημαίνει ότι δεν δίνεται η δυνατότητα στα νοσοκομεία να

εξοπλίσουν εγκαίρως τις μεταμοσχευτικές μονάδες τους με κατάλληλη υποδομή ούτε

να τις στελεχώσουν επαρκώς με εξειδικευμένο προσωπικό».

Παρόμοια είναι η εικόνα και στον τομέα των μεταμοσχεύσεων νεφρού, καρδιάς και

άλλων οργάνων, οι οποίες κοστολογούνται από 1 μέχρι και 3 εκατομμύρια δραχμές

περίπου.

Και ενώ πολλοί Έλληνες ασθενείς καταφεύγουν σε χώρες του εξωτερικού για

μεταμόσχευση, το κόστος εκεί ξεπερνά κάθε υπολογισμό. Χαρακτηριστικό

παράδειγμα αποτελεί το κόστος μιας μεταμόσχευσης ήπατος στην Αμερική, το οποίο

αγγίζει τα 120 εκατομμύρια δραχμές, αλλά και στην Αγγλία όπου η αντίστοιχη

τιμή είναι τουλάχιστον 70 εκατομμύρια δραχμές.

Σε έξαρση οι παράνομες αγοραπωλησίες στα «παζάρια» ανθρώπινων οργάνων

Στα γραφεία του Συνδέσμου Νεφροπαθών κτυπάει το τηλέφωνο. «Θα ήθελα να σας

μιλήσω εμπιστευτικά για κάτι… Προσφέρω τον ένα νεφρό μου… Έχω πολλά

οικονομικά προβλήματα».

Εκατοντάδες παρόμοια τηλεφωνήματα δέχονται, σχεδόν σε καθημερινή βάση, τα μέλη

του Πανελλήνιου Συνδέσμου Νεφροπαθών. Άνθρωποι που στις περισσότερες

περιπτώσεις βρίσκονται σε άσχημη οικονομική κατάσταση αποφασίζουν να βγάλουν

στο σφυρί όργανα του σώματός τους. Οι τιμές ποικίλλουν. Ξεκινούν από τρία και

μπορεί να φθάσουν μέχρι και τα δέκα εκατομμύρια δραχμές.

«Είναι πολλές αυτές οι περιπτώσεις. Τόσο αλλοδαποί όσο και πολλοί Έλληνες

προσπαθούν να μας προσεγγίσουν, συνήθως από το τηλέφωνο, για να μας κάνουν

την… προσφορά», καταγγέλλει ο αντιπρόεδρος του Συνδέσμου κ. Ξενοφών Λύρος. Ο

ίδιος θυμάται εκατοντάδες τέτοια τηλεφωνήματα, αλλά και ανθρώπους που

απευθύνθηκαν σε αυτόν προσωπικά. «Πριν από καιρό είχε έρθει να με δει ένας

δικηγόρος. Μαζί του ήταν ένας νεαρός Πολωνός, ο οποίος είχε φέρει και κάποιες

εξετάσεις ιστοσυμβατότητας. Σε μια άλλη περίπτωση, μου τηλεφώνησε μια γυναίκα,

Ελληνίδα, η οποία μου πρότεινε να αγοράσω τον έναν νεφρό της. Όταν εγώ

αρνήθηκα, με ρώτησε για τις τιμές που έχω ακούσει, ώστε να γνωρίζει πάνω κάτω

το ποσόν που έπρεπε να ζητάει», αναφέρει ο κ. Λύρος, ενώ προσθέτει ότι

πρόκειται για «απελπισμένους ανθρώπους, που έχουν εξαντλήσει κάθε δυνατό

περιθώριο και ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας».

Πάντως μέχρι σήμερα καμία τέτοιου είδους αγοραπωλησία δεν φαίνεται να έχει

γίνει στη χώρα μας. Όπως αναφέρει ο κ. Αντώνης Λαγγουράνης, παθολόγος –

νεφρολόγος και διευθυντής της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού στο Γενικό Νοσοκομείο

Αθηνών Αλεξάνδρα, «οι περιπτώσεις ανθρώπων που προσπαθούν να πλευρίσουν τους

νεφροπαθείς προσφέροντας τον έναν νεφρό τους με χρηματικό αντάλλαγμα

αυξάνονται τα τελευταία χρόνια. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχει γίνει καμία

παράνομη μεταμόσχευση. Οι μονάδες μεταμόσχευσης στην Ελλάδα είναι μόνον

τέσσερις και αυτό σημαίνει πως τέτοιου είδους περιστατικά μπορεί εύκολα να

ελεγχθούν. Ο γιατρός που θα επιχειρούσε κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να

περάσει… απαρατήρητος».

Απαγορευτική είναι η σχετική νομοθεσία τόσο στη χώρα μας όσο και στα υπόλοιπα

κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και ενώ στο άρθρο 3 της Διακήρυξης των

Θεμελιωδών Δικαιωμάτων των Ευρωπαίων αναφέρεται ρητά η «απαγόρευση της

μετατροπής του ανθρώπινου σώματος και των μερών του σε πηγή κέρδους», σε

κάποια άλλα σημεία του κόσμου το εμπόριο οργάνων φαίνεται ότι γνωρίζει άνθηση.

Στο Πακιστάν η κρατική νομοθεσία επιτρέπει την εμπορία ανθρώπινων οργάνων, ενώ

αποτελεί κοινό μυστικό το γεγονός ότι στην Ινδία (όπου μάλιστα πριν από δύο

χρόνια ψηφίστηκε απαγορευτικός νόμος), τη Βραζιλία, τη Νότια Αφρική, αλλά και

την Κίνα λειτουργούν τα μεγαλύτερα «παζάρια» οργάνων. Δεν λείπουν μάλιστα και

περιπτώσεις Ελλήνων νεφροπαθών, οι οποίοι αποφάσισαν να ταξιδέψουν στην Ινδία

για να υποβληθούν σε μεταμόσχευση νεφρού. «Υπήρξαν τέτοιες περιπτώσεις,

ευτυχώς όχι πολλές. Το πιο δυσάρεστο είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς δεν

είχαν μια επιτυχή μεταμόσχευση και αρκετοί έχουν πεθάνει.

Αυτό συμβαίνει συχνά εξαιτίας διαφόρων λοιμώξεων, καθώς τα νοσοκομεία όπου

γίνονται οι επεμβάσεις δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ασφάλειας», λέει ο

πρόεδρος του Συνδέσμου Νεφροπαθών κ. Γιώργος Καστρινάκης. Ο ίδιος προσθέτει

πως «πρόκειται για μια επιλογή απόγνωσης, την οποία αποφασίζουν κάποιοι

νεφροπαθείς. Όμως σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί λύση».