Η Σουηδία «ωρίμασε»

Τα παλιά, καλά χρόνια, το κοινωνικό μοντέλο της Σουηδίας ήταν παράδειγμα

προς μίμηση. Αλλά τα χρόνια πέρασαν. Οι Σουηδοί «ωρίμασαν». Και τώρα που

ανέλαβαν την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρώπη στρέφεται σ’ αυτούς

προσπαθώντας να ξεθάψει ένα χαμένο όνειρο.

«Η Ευρώπη ετοιμάζεται να ανακαλύψει αυτό που εμείς εγκαταλείψαμε». Ο Ντικ

Κλινγκ, ένας από τους υπεύθυνους της οργάνωσης εργοδοτών της Σουηδίας Saf,

διασκεδάζει με το ενδιαφέρον που δείχνει η Ευρώπη για το κοινωνικό μοντέλο της

χώρας του. Η Σουηδία γνώρισε επί τρεις δεκαετίες ένα κοινωνικό σύστημα που

είχε καθοριστεί από τις συμφωνίες που συνήψαν το 1938 το ισχυρό συνδικάτο LO

και η εργοδοσία. Το πλαίσιο αυτό έμεινε αναλλοίωτο μέχρι τις αρχές της

δεκαετίας του ’70, οπότε οι πρώτοι οικονομικοί τριγμοί κατέστησαν αναγκαίες

ορισμένες τροποποιήσεις.

Τα συνδικάτα και η εργοδοσία, με μισή καρδιά τα πρώτα, με περισσότερο

ενθουσιασμό η δεύτερη, προχώρησαν σιγά-σιγά στην αναθεώρηση του συστήματος

διαπραγματεύσεων, ώστε να καταστεί λιγότερο συγκεντρωτικό. Μέχρι το 1982, οι

μισθοί καθορίζονταν ύστερα από διαπραγματεύσεις σε εθνικό επίπεδο ανάμεσα στις

συνδικαλιστικές οργανώσεις και την εργοδοσία. «Το σύστημα αυτό είχε το κακό

ότι ήταν πληθωριστικό», λέει ο Κλινγκ. «Οι μισθοί μέσω διαπραγματεύσεων

εθεωρούντο βέβαια το κατώτερο όριο, όχι το ανώτερο, και στη συνέχεια

βελτιώνονταν στις επιχειρήσεις». Το 1990, η Saf αποφάσισε να θέσει τέρμα σ’

αυτό το είδος διαπραγματεύσεων. Και επτά χρόνια αργότερα, 7 συνδικάτα και 12

ενώσεις εργοδοτών δέχθηκαν να ξαναβάλουν στο τραπέζι το σουηδικό μοντέλο. Δεν

μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Η Σοσιαλδημοκρατία δεν ήταν σε θέση να

ακολουθήσει τον ρυθμό που είχε επιβάλει η οικονομική κρίση. Από το 1991 έως το

1993, η σουηδική οικονομία γνώρισε τη μεγαλύτερη ύφεση του αιώνα. Για τρία

ατελείωτα χρόνια, το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν μειωνόταν κατακόρυφα ενώ ο

πληθωρισμός σκαρφάλωνε στα ύψη, με αποτέλεσμα να υπονομευτεί η εμπιστοσύνη των

επενδυτών στους πολιτικούς. «Στην κρίση αυτή, τη χειρότερη από το 1930, το ένα

τρίτο σχεδόν των εργαζομένων έχασαν τη δουλειά τους», σχολιάζει η Όλα

Άσμπλουντ, υπεύθυνη της Ομοσπονδίας Μετάλλου.

Ο σοσιαλδημοκρατικός μύθος είχε ήδη δεχθεί σημαντικά πλήγματα. Ο χαρισματικός

του ηγέτης, ο Όλαφ Πάλμε, δολοφονήθηκε το 1986, ενώ από το 1971 το

Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα δεν διέθετε πλέον απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο.

Μετά τις εκλογές του 1991, κυβέρνηση σχημάτισαν τα κεντροδεξιά κόμματα. Όπως

αποδείχθηκε όμως, δεν ήταν παρά μια παρένθεση στην ιστορία της χώρας: οι

σοσιαλδημοκράτες επανήλθαν στην εξουσία το 1994, με την αποστολή να σώσουν το

κράτος πρόνοιας, προβαίνοντας όμως ταυτόχρονα σε ριζικές μεταρρυθμίσεις.

Το απότομο ξύπνημα

Η Σουηδία είχε κάποτε τον υψηλότερο δείκτη απασχόλησης στον βιομηχανικό κόσμο.

Τα τρία τέταρτα του πληθυσμού μεταξύ 15 και 64 ετών είχαν μια δουλειά. Η

ανεργία διετηρείτο κάτω από το 2%. Και ξαφνικά, το 1997, εκτινάχθηκε στο 8%!

Ήταν ένα σοκ για τη χώρα, ένα απότομο ξύπνημα για τους Σουηδούς. Τίποτα δεν

ήταν πλέον όπως πριν. «Έπρεπε να προσγειωθούμε», τονίζει ο Κλινγκ. Ευτυχώς η

προσγείωση αποδείχθηκε λιγότερο επώδυνη του αναμενομένου.

Πρώτον, επειδή σε πολλές επιχειρήσεις η συνδιαχείριση εγγυάτο την κοινωνική

ειρήνη. Στη Βόλβο, για παράδειγμα, οι κοινωνικές σχέσεις ήταν πάντα καλές και

το 98% των εργαζομένων είναι μέλη του συνδικάτου. Εδώ, δεν εφαρμόζονται απλώς

όλοι οι κανόνες για τη συνδιαχείριση και τη συμμετοχή, αλλά από τον Ιανουάριο

του 2000 έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα σχέδιο συμμετοχής όλων των εργαζομένων στα

κέρδη. Και δεν πρόκειται για ψίχουλα, αφού ο στόχος της διοίκησης είναι να

εξασφαλιστεί σε κάθε μισθωτό ένα μερίδιο που αντιστοιχεί στο ένα τρίτο του

μέσου μισθού ενός εργάτη.

Ομαλή προσγείωση

Ο δεύτερος λόγος που εξηγεί την ομαλή προσγείωση ήταν ότι τέθηκε σύντομα σε

ισχύ μια καινούργια συμφωνία. «Το νέο σύστημα καθορισμού των τιμών ωφέλησε

τους μισθωτούς», σημειώνει με ικανοποίηση η Όλα Άσμπλουντ. «Οι πραγματικοί

μισθοί αυξήθηκαν κατά 15% την περίοδο 1995-2000, ενώ ο πληθωρισμός παρέμεινε

στα χαμηλότερα επίπεδα από τη δεκαετία του ’60».

Η εργοδοσία και τα συνδικάτα ετοιμάζονται τώρα να συνάψουν μια συμφωνία για

τον ιδιωτικό τομέα, που προβλέπει μια νέα διαδικασία για τη διαιτησία και τις

απεργίες. Ένα νέο παράδειγμα για την Ευρώπη; Ουδείς τολμά ακόμη να το

πιστέψει. Η Σουηδία, πάντως, δείχνει να έχει πάρει οριστικά τον δρόμο της.

LINKS:

*http: //www.oecd.org/puma/focus/compend/se.htm

*http: //www.eto.org.uk/twork/tw98/htmpages/tw98-3.14.htm

*http: //interdev.oecd.org/puma/focus/compend/se.htm