ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Διάλογος κουφών

Μια στάλα χιούμορ και να φοβόμαστε λιγότερο τη σιωπή: η συνταγή του Τζωρτζ

Στάινερ για να μην υποφέρουμε πολύ στην Εποχή του Θορύβου.

Το κακό άρχισε με τον Γαλιλαίο, που είπε ότι η φύση μιλάει μαθηματικά. Φτάσαμε

έτσι σε ένα σημείο που για να μιλήσεις για το σύμπαν, για τη βιοχημική ή τη

γενετική, πρέπει να χρησιμοποιήσεις τη γλώσσα των μαθηματικών. Στις δύο

μεγάλες παραδόσεις, την Αθήνα και την Ιερουσαλήμ, ο άνθρωπος ήταν το ον που

μιλούσε, που ήταν εφοδιασμένο με την ομιλία. Αυτό δεν ισχύει πλέον. Για τον

Παρθενώνα, για τον Καθεδρικό Ναό της Σαρτρ, ακόμη και για τη Σαγκράδα Φαμίλια

του Γκαουντί, διαθέταμε ακριβείς μεταφορές. Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο

Μπιλμπάο, όμως, χρειάζεται μαθηματικό τύπο. Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας άλλωστε, ο

Φρανκ Γκέρυ, ζήτησε να μη δώσουν μετάλλιο στον ίδιο, αλλά στον υπολογιστή.

Ο Τζωρτζ Στάινερ είναι ένας παθιασμένος άνθρωπος. Ύστερα από 3.000 χρόνια η

κυριαρχία της ομιλούμενης και της γραπτής γλώσσας διέρχεται κρίση, τόνισε την

περασμένη εβδομάδα σε διάλεξη που έδωσε στη Μαδρίτη. Ίσως να φτάνουμε στον

επίλογο, στην εποχή μετά τον λόγο. Οι επιστήμες και οι ανθρωπιστικές σπουδές

κάνουν ένα διάλογο κουφών. Πρέπει έτσι να βρεθεί επειγόντως μια γέφυρα που να

συνδέει αυτές τις δύο γλώσσες. Ευτυχώς υπάρχουν δύο εργαλεία στα οποία

μπορούμε πάντα να καταφύγουμε: η μουσική και η αρχιτεκτονική.

Γεννημένος στο Παρίσι το 1929 από αυστριακούς εβραίους που είχαν μεταναστεύσει

προβλέποντας την καταστροφή που ερχόταν, συγγραφέας έργων όπως η «Γλώσσα και

σιωπή» και «Η νοσταλγία του απολύτου», ο Στάινερ πιστεύει ότι η πιο τρομακτική

εξουσία σήμερα είναι ο θόρυβος. Η σιωπή είναι η πιο ακριβή πολυτέλεια. Πρέπει

να είσαι πολύ πλούσιος για να μην ακούς τη μουσική τού γείτονα. Τα παιδιά

τρέμουν τη σιωπή, το ίδιο κι οι μεγάλοι. Γι’ αυτό βάζουν μουσική στα ασανσέρ.

Όμως υπάρχει ελπίδα: αυτήν τη στιγμή, εκατομμύρια έφηβοι διαβάζουν τις

περιπέτειες του Χάρυ Πότερ, βιβλία δύσκολα και χοντρά. Για να τα διαβάσουν

όμως χρειάζονται ησυχία, κι έτσι ζητούν από τους γονείς τους να κλείσουν την

τηλεόραση.

Η συζήτηση θα ερχόταν μοιραία και στον ρόλο των διανοουμένων. Όταν ο Χίτλερ

εισέβαλε στην Ευρώπη, σημείωσε ο Στάινερ, ελάχιστοι πνευματικοί άνθρωποι

τόλμησαν να ορθώσουν το ανάστημά τους. Οι περισσότεροι είπαν «Χάιλ Χίτλερ».

Σήμερα, οι λεγόμενοι διανοούμενοι είναι στα χέρια των αφεντικών τους, είτε

πρόκειται για τα πανεπιστήμια που χρηματοδοτούνται από ιδιωτικά ιδρύματα με

συγκεκριμένα συμφέροντα είτε για τα μέσα ενημέρωσης που εξαρτώνται από μεγάλες

τράπεζες. Είναι πολύ δύσκολο να αντισταθείς στη δημοσιογραφική προβολή. Η

προβολή, όμως, διαφθείρει το πνεύμα. Πάρτε τον Στήβεν Χώκινγκ, έναν άνθρωπο

που είναι δύσκολο να κριθεί αφού πάσχει από μια ασθένεια που του επιτρέπει να

κινεί μονάχα ένα δάκτυλο. Κι όμως, δεν σταματά να δίνει συνεντεύξεις, πρόσφατα

μάλιστα συμφώνησε να γυριστεί μια ταινία του Χόλυγουντ με θέμα τη ζωή του. Θα

έκαναν άραγε ποτέ κάτι τέτοιο ο Δαρβίνος ή ο Νεύτων;