Ο εσωτερικός διχασμός

Η Τουρκία, επίσημη καθεστωτική, αντιπολιτευόμενη, αντιστεκόμενη, ισλαμική,

ετερόδοξη (αλεβί), αλλόφυλη (Κούρδοι), αλλά και η Τουρκία του

στρατιωτικοπολιτικού καθεστώτος βρίθει αυτό τον καιρό από εσωτερικές εντάσεις

και αντιθέσεις. Όλα μοιάζει να βρίσκονται στη ζώνη της σκιάς της άγνοιας ή της

αποσπασματικής γνώσης, όχι μόνο για τους ξένους παρατηρητές, αλλά και για τους

ίδιους τους Τούρκους.

Το πνεύμα της Διάσκεψης Κορυφής του Ελσίνκι (Δεκέμβριος 1999), όπου έγινε

αποδεκτή η υποψηφιότητά της ως μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πλανήθηκε πάνω

από την Τουρκία στιγμιαία. Ο τουρκικός πολιτικός κόσμος εκφώνησε προς στιγμήν

διθυράμβους. Ο ενθουσιασμός καταλάγιασε και οι εσωτερικοί κλυδωνισμοί έλαβαν

τερατώδεις διαστάσεις.

Οι κλυδωνισμοί ξεκίνησαν από την «αποκάλυψη της ισλαμικής οργάνωσης Χεζμπολάχ»

με τα εκατοντάδες πτώματα που ξεθάβονταν επί μήνες (Ιανουάριος 2000) για να

φθάσουν έως την τελευταία αιματηρή κατασταλτική επιχείρηση στις τουρκικές

φυλακές (Δεκέμβριος 2000), με ενδιάμεσους σταθμούς τις 12 μέχρι σήμερα

επιχειρήσεις αναχαίτισης της διαφθοράς στον κρατικό και ιδιωτικό τομέα

(Απρίλιος 2000 μέχρι σήμερα), τις πτωχεύσεις 10 τραπεζών, τις κυβερνητικές

κρίσεις με τις αλλεπάλληλες αρνήσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας να εγκρίνει

νομοσχέδια, την πρόσδεση της Τουρκίας στο άρμα του Διεθνούς Νομισματικού

Ταμείου (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2000). Η τουρκική πολιτική βρίσκεται «στο

χείλος της κατάρρευσης» λένε όλο και περισσότεροι Τούρκοι αρθρογράφοι, όπως ο

Γιαβούζ Μπαϊντάρ της εφημερίδας «Μιλιέτ» και ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ στην

«Turkish Daily News», χωρίς να μπορούν να βρουν «λογική εξήγηση» του

φαινομένου.

Οι φήμες

Οι φήμες λένε ότι «κύκλοι ισχύος» εκτός της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης

κατέκτησαν τα τελευταία είκοσι χρόνια όλο και περισσότερο έδαφος, αποσπώντας

ό,τι είχε απομείνει στο περιορισμένο, έπειτα από κάθε στρατιωτική επέμβαση

(1960, 1971, 1980), πεδίο κίνησης των πολιτικών.

Η πλέον πρόσφατη κίνηση στη σκακιέρα της τουρκικής πολιτικής σκηνής υπήρξαν οι

δηλώσεις «ανώνυμου στρατηγού» στην εφημερίδα «Χουριέτ» (9.1.2001), ο οποίος

είπε ότι «οι πολιτικοί δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της

χώρας, γι’ αυτό και εμείς (οι στρατιωτικοί) «πατάμε τα κουμπιά» για να

ξεκαθαρίσει το τοπίο».

Οι αντιδράσεις

Οι αντιδράσεις των πολιτικών ήταν έντονες, φευ όμως ιδιαίτερα προσεκτικές ώστε

να μην «προσβληθούν οι ένοπλες δυνάμεις». Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Μπουλέντ

Ετζεβίτ δήλωσε ότι συνομίλησε σχετικά με τον επιτελάρχη Κιβρίκογλου, ο οποίος

του εξέφρασε τη λύπη του και του είπε ότι «το Επιτελείο δεν έχει κάνει τέτοιες

δηλώσεις». Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του τριπλού συνασπισμού Ντεβλέτ

Μπαχτσελί «επέκρινε» τις δηλώσεις του «άγνωστου στρατηγού» στην

Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός του (Εθνικιστικής Κίνησης), ενώ με

μεγαλύτερη παρρησία μίλησε ο άλλος αντιπρόεδρος, Μεσούτ Γιλμάζ, λέγοντας ότι

«οι ατασθαλίες δεν θα εκλείψουν αν προσβληθεί η δημοκρατία και έρθει

στρατιωτικό καθεστώς. Τότε τα προβλήματα θα είναι μεγαλύτερα γιατί θα

επικρατεί σκοτάδι».

Το Επιτελείο όμως δεν έμεινε σιωπηλό. Χθες εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία

κατηγορεί τον πρωθυπουργό Μπουλέντ Ετζεβίτ και τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης

Μεσούτ Γιλμάζ τόσο για «τις ατασθαλίες και την κακοδιοίκηση του κράτους» όσο

και «για τους υπαινιγμούς εναντίον του στρατού», με ιδιαίτερη έμφαση στο

δεύτερο σκέλος.

Με την ανακοίνωσή του το Επιτελείο απειλεί «ότι θα αναληφθούν οι νόμιμες

ενέργειες εναντίον αρχών, ατόμων και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, που κάνουν λόγο

για κύκλους που δεν έχουν χωνέψει τη δημοκρατία», εννοώντας ασφαλώς τον

Ετζεβίτ, ο οποίος μίλησε για τέτοιους κύκλους μετά τις δηλώσεις του «ανώνυμου

στρατηγού». Απαντά επίσης στις δηλώσεις Γιλμάζ, λέγοντας ότι «η κατηγορία πως

οι μεγαλύτερες ατασθαλίες γίνονται σε περιόδους στρατιωτικών καθεστώτων είναι

η μεγαλύτερη συκοφαντία εις βάρος των ενόπλων δυνάμεων». Τα κόμματα από την

άλλη βρίσκονται σε αδιέξοδο. Οι σφυγμομετρήσεις δείχνουν τα κόμματα του

κυβερνητικού συνασπισμού (Δημοκρατικής Αριστεράς του Ετζεβίτ, Εθνικιστικής

Κίνησης του Μπαχτσελί και Μητέρας Πατρίδας του Γιλμάζ) να χάνουν συνεχώς το

ήδη λιγοστό έδαφός τους (19%, 17% και 12% αντιστοίχως στις εκλογές του

Απριλίου του 1999). Το Κόμμα του Ορθού Δρόμου της Τανσού Τσιλέρ, που

χαρακτηρίζεται ως «πολιτική καρικατούρα», έχει ως κύριο αίτημα «την άμεση

εκτέλεση του Οτζαλάν». Το ισλαμικό Κόμμα της Αρετής έχει ήδη, ανεπισήμως,

διασπαστεί στα δύο. Ενώ το 40% των ψηφοφόρων δεν ξέρουν τι θα ψηφίσουν στις

επόμενες εκλογές.

«Πώς μπορεί η Τουρκία να προχωρήσει στον εκδημοκρατισμό όταν βρίσκεται κάτω

από τόσες απειλές;», ρωτάει στο άρθρο του στην εφημερίδα «Γενί Σαφάκ» ο

δημοσιογράφος Κ. Ντούζγκιορεν στις 25/2. «Πώς μπορεί να εφαρμόσει τα κριτήρια

της Κοπεγχάγης; Μήπως η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να μας διασπάσει ως χώρα; Μα

δεν σας φαίνεται πως υπάρχει μια επιτελική σχολαστικότητα και επιμέλεια σε όλα αυτά;».