Γερνάνε μόνο οι άνθρωποι που φοβούνται το γήρας!

Πόσο χρόνων είμαστε; Όσο γράφει η ταυτότητά μας ­ ενίοτε… παραποιημένη ­,

όσο αισθανόμαστε ή όσο… δηλώνουμε; Αν εξαιρέσουμε τη ληξιαρχική ημερομηνία

γέννησης ενός ανθρώπου, η πραγματική του ηλικία είναι κάτι που δεν

προσδιορίζεται εύκολα.

Ο χρόνος είναι ένα σχετικό φαινόμενο, απέδειξε ο Αϊνστάιν. Ό,τι δεν

εξελίσσεται πεθαίνει, είπε ο Δαρβίνος. Αρνούμενος κάποιος την εξέλιξη,

οδηγείται στην πρόωρη γήρανση και τον θάνατο, λένε οι σύγχρονοι επιστήμονες.

Όπως και να ‘ χει, ο χρόνος φαίνεται να μην κυλά το ίδιο για όλους τους

ανθρώπους. Κι ίσως γι’ αυτό να παρατηρείται μια χαοτική διαφορά ανάμεσα σε

ανθρώπους της ίδιας ηλικίας…

Ποιοι άνθρωποι γερνούν γρηγορότερα; «Μα φυσικά οι άνθρωποι που τρέμουν το

γήρας», λέει ο ψυχοθεραπευτής Θέμος Στοφορόπουλος. «Γερνούν πρόωρα οι άνθρωποι

που βλέπουν τα γηρατειά σαν μια απειλή που θα τους απομονώσει κοινωνικά,

συναισθηματικά, πνευματικά, ερωτικά. Τα φοβούνται τόσο που οικτίρουν τον εαυτό

τους, αυτοδιαγράφονται από τα κοινωνικά κατάστιχα, αποσύρονται στο περιθώριο

και από κάποια στιγμή και μετά, λύτρωση γι’ αυτούς είναι ο θάνατος…».

Ο φόβος των γηρατειών είναι ένας προαιώνιος φόβος και δεν εμφανίζεται σε

συγκεκριμένη ηλικία: «Δεν έχει ηλικία αυτός ο φόβος. Ξέρω ανθρώπους που

αισθάνονται γερασμένοι ή τρέμουν τα γηρατειά από τα 25 τους και ανθρώπους που

αρχίζουν να διαπραγματεύονται με το φαινόμενο του τέλους της ζωής στα 80 τους!

Ο φόβος των γηρατειών εμφανίζεται πιο έντονα εκεί όπου η ζωή συνοδεύεται από

απογοητεύσεις, ματαιώσεις, διαψεύσεις ή από μεγάλες προκλήσεις που το άτομο

φοβάται να ανταποκριθεί…».

Πότε κάποιος είναι ήδη γερασμένος; «Όταν… θέλει» επιμένει ο Θέμος

Στοφορόπουλος. «Ο άνθρωπος έχει πέντε ηλικίες. Την ημερολογιακή, την

πνευματική, τη συναισθηματική, την ηθική και τη σεξουαλική του ηλικία. Είναι

δύσκολο να πει κανείς λοιπόν ποια είναι η πραγματική ηλικία ενός ανθρώπου. Όσο

κρατιέται ζωντανός, δραστήριος, με ενδιαφέρον και ενδιαφέροντα για τη ζωή και

τον διπλανό του, παραμένει μέσα του νέος και το βιολογικό του ρολόι

αντιστέκεται στον χρόνο. Ο άνθρωπος αυτός δεν μάχεται τον χρόνο, είναι

συμφιλιωμένος μαζί του, αποδέχεται την ροή και τις συνέπειες πάνω του κι

απολαμβάνει την κάθε του ηλικία. Ξέρει ότι ο χρόνος δεν δαμάζεται, δαμάζει.

Ένα κρυμμένο κομμάτι εφηβείας μέσα μας μάς κρατά συνδεδεμένους με το σφριγηλό

κομμάτι της ζωής. Αντιθέτως, ο άνθρωπος που πνίγεται από τη φοβία των

γηρατειών, της φθοράς, του «τέλους», έπαψε να έλκεται από τη ζωή, δεν είναι

πια ερωτευμένος μαζί της, βιώνει ήδη τη φθορά, το «τέλος» και το

επισπεύδει…».

Στις μέρες μας, ανάλογα με την ηλικία ενός ερωτώμενου, υπάρχει μια διαρκής

ολίσθηση του χρόνου των γηρατειών: «Υπάρχει ο μύθος ότι στην αρχαία Κέα οι

άνθρωποι που έφταναν στα 50, διοργάνωναν μια μεγάλη γιορτή στο τέλος της

οποίας έπιναν κώνειο, αποχωρώντας με αυτό τον τελετουργικό τρόπο από τη ζωή

και παραχωρώντας τη σκυτάλη στους νεώτερους. Στην εποχή μας, δεν υπάρχει

συγκεκριμένο χρονικό όριο αποχώρησης. Υπάρχει μια διαρκής μετατόπιση των

γηρατειών. Ο έφηβος του Γυμνασίου βλέπει τον φοιτητή ήδη μεγάλο. Ο φοιτητής

βλέπει τον επαγγελματία ώριμο. Ο σαραντάρης μετατοπίζει το γήρας γύρω στα 65.

Αλλά όταν φτάσει εκείνος στα 65, θεωρεί ότι είναι απλώς μεστός…».

Η τάση πολλών ανθρώπων να κρύψουν χρόνια, σχετίζεται με την άρνηση

αποδοχής της φυσικής φθοράς πάνω τους: «To να δηλώνεις πέντε και δέκα χρόνια

νεώτερος, μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα. Υπάρχουν άνθρωποι που πράγματι

δείχνουν και αισθάνονται νεώτεροι και θεωρούν ότι δίνουν το κίνητρο

νεανικότητας στον εαυτό τους δηλώνοντας μικρότεροι. Κάποιοι άλλοι αισθάνονται

συμπλεγματικά για τα όσα δεν κατόρθωσαν μέχρι αυτή την ηλικία ή πιστεύουν ότι

θα διατηρήσουν όσα πέτυχαν, κρύβοντας χρόνια. Πίσω από αυτή την άρνηση πάντως,

κρύβεται ένας ενεργός φόβος που τους κάνει να αισθάνονται δυσάρεστα στην ιδέα

ότι μεγαλώνουν. Και χάνουν το σήμερα, τη μαγεία της στιγμής, το τώρα…».

Προέρχεται από… μαθουσάλες η Ανίτα Μπαδράβου, τα 95 χρόνια είναι ο μέσος

όρος της ζωής των κοντινών της προγόνων, αρκετοί όμως έφτασαν και τα… 104! Η

ίδια ευελπιστεί να σπάσει τον ανώτερο «δείκτη», γι’ αυτό άλλωστε και η τωρινή

της ηλικία είναι μάλλον ακαθόριστη. Πόσων ετών είναι; Στο κινητό της τηλέφωνο,

εμπεριέχονται, λέει η ίδια με αρκετή δόση χιούμορ, τρεις αριθμητικοί

συνδυασμοί: «Υπάρχει το 25 που είναι η ηλικία που θα ήθελα να… είχα. Υπάρχει

το 166 που είναι το ασθενοφόρο που μπορεί να καλέσουν να με… πάρει! Υπάρχει

και το 48 που είναι η… τωρινή μου ηλικία αλλά με πολλά ερωτηματικά! Και

επειδή πολλοί δεν με κάνουν περισσότερο, ας πούμε ότι είμαι τόσο ή σχεδόν τόσο…».

Από τα 30!

Τόσο ή σχεδόν τόσο ή μια – δυο γενιές πάνω, η Ανίτα Μπαδράβου δεν πιστεύει

στις ληξιαρχικές πράξεις γέννησης και η σχέση της με τον χρόνο είναι μάλλον

εχθρική: «Από τριάντα χρονών θεωρούσα τον εαυτό μου… γριά. Τον φοβάμαι τον

χρόνο, το ομολογώ και κάνω ό,τι μπορώ να τον νικήσω. Φυσικά και έχω

συνειδητοποιήσει ότι όσο «αιωνόβιος» κι αν είναι κανείς, αιώνιος δεν μπορεί να

γίνει. Μεταξύ μας τώρα, δεν ξέρω καν αν αξίζει να’ ναι σήμερα κανείς και

«αιωνόβιος»! Έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, οι ηλικιωμένοι δεν

διαθέτουν κανένα ηχηρό «μπάτζετ» ώστε να περνάνε καλά και στην περίπτωση που

είναι πλούσιοι, άλλοι διαχειρίζονται τα χρήματά τους…».

Μάνα δύο γιων, γιαγιά δύο εγγονιών που δεν τη φωνάζουν «γιαγιά» αλλά «μάμμη»,

με δύο γάμους και δύο διαζύγια, η Ανίτα θεωρεί ότι ο χρόνος είναι ο

μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου και αρνείται να συμφιλιωθεί μαζί του: «Τι πάει

να πει συμφιλιωμένη με τον χρόνο, μου είναι αδύνατον κι ούτε που το

καταλαβαίνω… Εγώ ξέρω ότι όσο μεγαλώνεις, τόσο φοβάσαι»!

Ο χρόνος ήταν ο πάντα ο εφιάλτης της, ένας εφιάλτης από τον οποίο προσπαθούσε

να… ξεγλιστρήσει. Πρόσφατα απέκτησε ένα πολύ νεώτερο πρόσωπο, κάνοντας

φυσικά λίφτινγκ: «Πραγματικά με ανανέωσε, απέκτησα τον λαιμό που είχα πριν,

έφυγαν τα προγούλια και μου αρέσει που βλέπω στον καθρέφτη την Ανίτα που ήξερα

παλιά και όχι μια γριά… Τώρα σκέφτομαι να φτιάξω και τα μπράτσα μου αφού μου

αρέσει τόσο ο χορός και δεν υπάρχει λόγος να… κρέμονται!».

Στην απόφασή της βρήκε ενάντιους τους γιους της, που όμως βρήκαν ικανοποιητικό

το αποτέλεσμα. Όπως και οι φίλες της: «Τις παροτρύνω να μη… ζηλεύουν και να

κάνουν και εκείνες το ίδιο…».

Βιώνει μια γεμάτη ζωή, σε κάθε της μορφή. Ταξιδεύει και κάνει αθλήματα όσο της

το επιτρέπουν τα οικονομικά της. Δημιουργεί σχέσεις και στον ερωτικό τομέα

έλκεται και έλκει πολύ νεώτερους άνδρες «που κάποιες φορές δείχνουν και

μεγαλύτεροι από μένα»! Η συνταξιοδότηση ­ ήταν χημικός, ειδικευμένη στα

καλλυντικά, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ­ μόνο μαρασμό δεν έφερε στη ζωή

της:«Είναι μια χαρά να μη… δουλεύεις. Τώρα μπορώ να κάνω πράγματα που πριν

δεν είχα χρόνο να κάνω… Μπορώ να ζήσω τη ζωή μου»!

Σε ένα άλλο άκρο της Αθήνας, στο βορινό της κομμάτι, πορεύεται τη δική της ζωή

η Ελλάς Θεοφιλίδου. Ελλάς – Στρατονίκη τη βάφτισαν, αλλά κυριάρχησε το Ελλάς.

Γεννημένη 12 ακριβώς τα μεσάνυχτα, την ώρα που άλλαζε ο χρόνος, στις 31

Δεκεμβρίου του ’16, η Ελλάς έμελλε να μη γνωρίσει πατέρα, έχασε τη μητέρα της

στα 16 της χρόνια, βίωσε και άντεξε μια δύσκολη ζωή, διδάχθηκε από την ίδια τη

ζωή να περπατά μόνη με τα πόδια ακλόνητα στο έδαφος και το κεφάλι ψηλά,

παντρεύτηκε στα 23, απέκτησε τρία παιδιά κι έχει σήμερα έξι εγγόνια και τη

βαθιά πάντα έλλειψη του καλού της συντρόφου ­ από το ’78.

Η ζωή ήταν ένας καταιγισμός πυρών για εκείνη, μα τη λάτρεψε τόσο, που είναι

ευγνώμων, λέει στον Θεό, για κάθε καινούργια μέρα που ξημερώνει! Παρ’ ότι

τυφλή από το ένα μάτι, με κίνδυνο να χάσει ολοκληρωτικά το φως της και από το

άλλο, συνεχίζει κάθε πρωί που ξυπνά «να ανοίγω τα χέρια μου και να αγκαλιάζω

το σύμπαν κι ό,τι εμπεριέχει ­ το φως, τον ήλιο, τους ανθρώπους, τα λουλούδια.

Και ξέρω πως κι αν τελείως τυφλωθώ, θα βλέπω με τα μάτια της ψυχής μου και

πάλι το σύμπαν, θα αγκαλιάζω και θα νιώθω ευλογημένη που υπάρχω…».

Ο χρόνος είναι ο καλύτερός της φίλος. Δάσκαλος της ζωής της στάθηκε τις

τελευταίες δεκαετίες ένας Ινδός διαλογιστής «που μου ‘δωσε τη δύναμη να

αποδεχθώ τη φθορά του χρόνου, όλα να μπορώ να τα αντέξω και να χαίρομαι για

κάθε μέρα που έρχεται και περνάει. Με έμαθε να αδειάζω την ψυχή μου από κάθε

κακό και να τη γεμίζω με καλές πράξεις…».

Ταξίδεψε πολύ, είδε πολλά, μα είναι πάντα περισσότερα όσα δεν είδε. «Η ζωή

είναι γλυκιά», το λέει και το ξαναλέει, «έχουμε μόνο μία, δεύτερη ζωή κανείς

δεν έχει κι είναι κρίμα αδίκως να τη σπαταλάμε… Ακούω ανθρώπους μεγάλης

ηλικίας να παρακαλάνε να έρθει ο θάνατος να τους πάρει και πάντα τους

αποκρίνομαι «μα τι θέλετε να πάτε κάτω από τη γη, εδώ είναι η ζωή, εδώ

πάνω…»».

Δεν έχει κενά η δική της ζωή, όλα τα γέμισε κι όλα τη γέμισαν. Παίζει πάντα

πιάνο και κάνει γιόγκα δυο φορές την εβδομάδα με δάσκαλο και κάθε μέρα μόνη

της από το 1987. Έτσι βρίσκει αποθέματα κουράγιου και την ψυχική της γαλήνη.

Που είναι «η καλύτερη τροφή ζωής…».

ΠΟΣΟ «ΜΕΤΡΑΕΙ» Ο ΧΡΟΝΟΣ;

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΡΜΕΝΗΣ

Όχι, δεν είναι ο χρόνος που τρέχει, εκείνος παραμένει ακίνητος, «ο άνθρωπος

είναι χρονοδείκτης» για τον Γιώργο Αρμένη, «ο άνθρωπος τρέχει γύρω από τον

χρόνο και ανάλογα με την ταχύτητα που κάθε φορά αναπτύσσει, κυλά άλλοτε πιο

αργά κι άλλοτε πιο γρήγορα ο χρόνος…». Είναι φορές, επιμένει, που νιώθει

«τον χρόνο να ακινητοποιείται»! Κι άλλες φορές «που τρέχει με τόση ταχύτητα ο

άνθρωπος – χρονοδείκτης, που ο χρόνος γίνεται ο μεγαλύτερός του εχθρός»…

Για τον Γιώργο Αρμένη ο χρόνος «είναι φίλος, είναι σχολείο που σπουδάζει,

λειαίνει και εξευμενίζει τον άνθρωπο, τον κάνει σοφότερο και στην ουσία τον

προετοιμάζει για το τέλος του χρόνου του, για τη στιγμή εκείνη που ο άνθρωπος

– χρονοδείκτης θα σταματήσει για να πάρει κάποιος άλλος τη σκυτάλη…».

Έχει μια θλίψη για εκείνους που «σκοτώνουν» την ηλικία τους, θέλει δύναμη,

πιστεύει, «να μπορείς να γυρίζεις αγόγγυστα τον δείκτη και να αποδέχεσαι τον

χρόνο», ο ίδιος διανύει το 56ο έτος της ηλικίας του «και τόσο ακριβώς

αισθάνομαι, χαίρομαι για τα 56 αυτά χρόνια που κουβαλάω, τα έζησα, είναι δικά

μου…».

ΕΛΕΝΗ ΓΕΡΑΣΙΜΙΔΟΥ

Δεν έκρυψε ποτέ «κομμάτια» της ηλικίας της η Ελένη Γερασιμίδου. Τον Δεκέμβρη,

λέει, θα κλείσει τα 51, αλλά δηλώνει εδώ και μήνες ότι είναι… 51. Δεν την

τρομάζει ο χρόνος, χρόνος άλλωστε για εκείνη είναι «να μπορείς να υπάρχεις! Να

ξυπνάς κάθε πρωί και να μπορείς να βλέπεις τα φθινοπωρινά, τα ανοιξιάτικα ή τα

καλοκαιρινά χρώματα της ζωής…».

Δεν την απασχόλησαν ποτέ ιδιαίτερα η φθορά, το γήρας, ο θάνατος: «Το παιδί που

έχω μέσα μου κρυμμένο, τα αντέχει όλα αυτά.

Η κάθε ηλικία έχει την ομορφιά της κι εγώ που ληξιαρχικά βρίσκομαι στα πρόθυρα

του γήρατος, ελπίζω και εύχομαι να γεράσω για να μπορέσω τότε να κάνω όσα

ονειρεύομαι και τώρα δεν… προλαβαίνω! Βρίσκω άλλωστε πολύ όμορφες τις

γριούλες, όλες τις άλλες, εκείνες που κάνουν απανωτές εγχειρήσεις για να

«κρύψουν» χρόνια και χάνουν τη θηλυκότητά τους, τις φοβάμαι.

Θεωρώ ότι είναι σημαντικό να περιποιείσαι τον εαυτό σου, αλλά είναι μια

απίστευτη γελοιότητα έτσι να τον «τσιτώνεις» και να τον ταλαιπωρείς…».

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ

Υπάρχουν μήνες στην ανθρώπινη πορεία που δεν καταγράφονται «ούτε βιολογικά,

ούτε ψυχολογικά», αλλά υπάρχουν και ώρες «που κοστίζουν και μετράνε σαν

χρόνια». Ο Γρηγόρης Βαλτινός θεωρεί ότι η θεωρία του Αϊνστάιν για την

ελαστικότητα του χρόνου επιβεβαιώνεται καθημερινά στην ψυχική σφαίρα του

ανθρώπου: «Όταν είμαστε δημιουργικοί, ερωτευμένοι, παθιασμένοι, τότε ο χρόνος

σταματά. Κι όταν είμαστε κουρασμένοι, αποκαρδιωμένοι και η ζωή μάς φορτώνει

ατυχίες, ο χρόνος αποκτά πενταπλάσια διάσταση…».

Διατηρεί «καλές σχέσεις» με τον χρόνο και του αρέσει που μεγαλώνει:«Νομίζω ότι

ευτυχής μπορεί ένας άνθρωπος να πει ότι υπήρξε όταν φτάσει στο τέλος της ζωής

του και δεν έχει μισήσει τον χρόνο! Είναι κι αυτό μια από τις ερμηνείες της

ευτυχίας ­ να χαίρεσαι για κάθε χρόνο, κάθε μέρα, κάθε στιγμή που έζησες και

να λυπάσαι μόνο που δεν ήταν περισσότερα αυτά τα χρόνια»!

ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ

Έχει αρχή και τέλος η ζωή, το έχει φιλοσοφήσει και το έχει αποδεχθεί ο

μικροβιολόγος Ηρακλής Αβραμίδης: «Θέλουμε δεν θέλουμε, ο χρόνος κυλάει και

αφήνει πάνω μας τα ίχνη του! Δεν μου αρέσει να πεθάνω, αλλά δεν φοβάμαι και

τον θάνατο, τον αντιμετωπίζω όχι ατρόμητα, αλλά στωικά, ζω το σήμερα δίχως να

φοβάμαι το αύριο, μου αρέσουν όλα όσα έκανα και κάνω στη ζωή μου…».

Χαίρεται την κάθε στιγμή της ύπαρξής του κι ίσως γι’ αυτό να μη βαραίνουν τους

ώμους του τα 70 του χρόνια! Οι φίλοι και οι γνωστοί του τον πειράζουν, «κάποια

συμφωνία έχεις κάνει με τον… χρόνο» του λένε, αλλά η μόνη συμφωνία που

εκείνος έχει κάνει είναι με τον εαυτό του: «Δεν έχω εκείνον τον αρρωστημένο

φόβο του γήρατος και του θανάτου, ούτε είμαι προκλητικός να αλλοιώσω την

εξωτερική μου εμφάνιση. Αυτό που δεν κάνω, είναι… εκτροπές. Δίχως να

στερούμαι τίποτα, προσέχω τη διατροφή μου, έχω ένα ποδήλατο στη βεράντα μου

που λύνει αρκετά προβλήματα, είμαι διαρκώς δραστήριος και ενήμερος για τα

πάντα. Πάνω απ’ όλα σέβομαι και προστατεύω το δώρο της ζωής, ελπίζοντας σε

βαθιά γεράματα…».