Επέτειος… αδιαφορίας

Οι Γερμανοί αδιαφορούν για τους εορτασμούς της δέκατης εθνικής επετείου. Δεν

έχουν άδικο: Η 3η Οκτωβρίου 1990 συμβολίζει μια τυπική διαδικασία. Από τον

Ιούνιο, το μάρκο κυκλοφορούσε σαν κοινό νόμισμα και στα νέα κρατίδια, και τα

απομεινάρια της κρατικής υπόστασης της πρώην Ανατολικής Γερμανίας έσβηναν

ταχύτατα. Οι μεγάλες συγκινήσεις ήταν πια παρελθόν. Ακόμα και η κατάκτηση του

παγκοσμίου κυπέλλου ποδοσφαίρου ­ οι Γερμανοί κατέκλυσαν τους δρόμους,

διερωτώμενοι «τι καλύτερο θα μπορούσε να τους συμβεί μέσα σε ένα χρόνο» ­ είχε

αρχίσει να γίνεται ανάμνηση. Εκείνοι που συμμετείχαν στις εορταστικές

εκδηλώσεις και στην επίσημη τελετή της επανένωσης στην πύλη του Βραδεμβούργου

ήταν αισιόδοξοι και χορτασμένοι από επιτυχίες.

Δέκα χρόνια αργότερα, η αυτοπεποίθηση των Γερμανών έχει κλονιστεί. Η δεκαετία

του ’90 δεν έφερε αυτά που περίμεναν. Η οικονομική ανασυγκρότηση των νέων

κρατιδίων αποδείχτηκε δυσκολότερη από ό,τι φαντάζονταν και οι πλέον

απαισιόδοξοι. Αν και η πρώην Δυτική Γερμανία επωμίστηκε τρομακτικά οικονομικά

βάρη, οι επιλογές στην οικονομική πολιτική προκάλεσαν αποβιομηχάνιση και

έκρηξη της ανεργίας στην πρώην Ανατολική Γερμανία.

Αλαζονεία

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι πρώην Δυτικογερμανοί είχαν την αίσθηση ότι

πλήρωναν σε ένα πιθάρι δίχως πάτο. Οι Ανατολικογερμανοί υποχρεώθηκαν να

αλλάξουν τελείως τη ζωή τους και βρέθηκαν αντιμέτωποι με την αλαζονεία της

γερμανικής δημόσιας διοίκησης και των Δυτικογερμανών γιάπις. Αντί ο γερμανικός

λαός «να μεγαλώσει μαζί, γιατί ανήκει μαζί» όπως διακήρυξε από το μπαλκόνι του

δημαρχείου του Βερολίνου, λίγες μέρες μετά την πτώση του τείχους ο Βίλυ

Μπραντ, μεταξύ Ανατολής και Δύσης δημιουργήθηκε πίκρα και αποξένωση.

Εκτός από τις δυσκολίες της «εσωτερικής επανένωσης» όμως, η γερμανική

περηφάνια δέχτηκε πολλά χαστούκια. Οι Γερμανοί διαπίστωσαν ότι χάνουν το τρένο

στις νέες τεχνολογίες. Η γερμανική οικονομία έμεινε στάσιμη, ενώ η

παγκοσμιοποίηση υπέσκαπτε τα θεμέλια του κοινωνικού κράτους και το γερμανικό

εκπαιδευτικό σύστημα αποδεικνυόταν ανίκανο να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των

καιρών. Η γερμανική αυτοπεποίθηση έπιασε πάτο, όταν ο τότε υπουργός

Οικονομικών Τέο Βάιγκελ υποχρεώθηκε να «μαγειρέψει» τα οικονομικά μεγέθη, ώστε

να πετύχει η Γερμανία τα κριτήρια του Μάαστριχ, που η ίδια είχε ορίσει.

Η ψυχική κατάσταση των Γερμανών σήμερα θυμίζει κάποιον που γιόρτασε με ένα

έξαλλο μεθύσι, και αφού το πλήρωσε με έναν πονοκέφαλο διαρκείας, αρχίζει να

συνέρχεται. Η εντύπωση που κυριαρχούσε τα τελευταία χρόνια της κυβέρνησης Κολ,

πως τίποτε δεν προχωρεί, έχει αρχίσει να αλλάζει. Ο καγκελάριος Σρέντερ μπορεί

να έκανε πολλά λάθη στην αρχή, η κυβέρνησή του όμως δημιουργεί και πάλι την

εντύπωση ότι η γερμανική μηχανή κινείται.

Το χάσμα

Το χάσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης γίνεται μικρότερο. 74% του γερμανικού

πληθυσμού δηλώνει σήμερα ότι μπορεί να συνεννοηθεί με εκείνους, που ζούσαν στο

αντίπαλο σύστημα, και μια συντριπτική πλειοψηφία θεωρεί πως ζυγίζοντας τα υπέρ

με τα κατά, η επανένωση είναι θετική για τη Γερμανία. Διαφορές βέβαια

υπάρχουν, όπως έγινε σαφές στις τελευταίες εκδηλώσεις ξενοφοβίας σε όλη τη

χώρα. Αν όμως στην πρώην Δυτική Γερμανία οι ξενόφοβοι ακροδεξιοί είναι

«αίρεση», στα νέα κρατίδια εκφράζουν τα αισθήματα της σιωπηλής πλειοψηφίας,

όπου οι γειτονικές αντιπάθειες εν όψει της διεύρυνσης της Ε.Ε. και η ζωντανή

πολιτική κληρονομιά άλλων εποχών δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Άνθρωποι αισιόδοξοι, αλλά επιφυλακτικοί

Οικονομικά και ψυχολογικά πάντως η Γερμανία συνέρχεται από την κρίση και οι

πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει η κυβέρνηση Σρέντερ σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν

είναι άσχετες με αυτήν την εξέλιξη. Ο κόσμος είναι πιο αισιόδοξος, πέρασε

πολλά όμως τα τελευταία δέκα χρόνια και παραμένει επιφυλακτικός. Και ασφαλώς,

το κακόγουστο πολιτικό σόου με αφορμή τον εορτασμό της 10ης επετείου της

προσχώρησης των νέων κρατιδίων στη Γερμανία δεν ενδείκνυται για να προκαλέσει

ενθουσιασμό στους πολίτες. Οι επίσημες εκδηλώσεις, που θα γίνουν φέτος στη

Δρέσδη, έγιναν αφορμή για να βγουν τα μαχαίρια. Ο Χέλμουτ Κολ, «ο πατέρας της

επανένωσης», αρνήθηκε να συμμετάσχει επειδή δεν του επιτρέπουν να μιλήσει. Ο

«οικοδεσπότης», πρωθυπουργός της Σαξονίας Κουρτ Μπίντενκοπφ, εκμεταλλεύτηκε τα

σκάνδαλα του πρώην καγκελαρίου για να ξεκαθαρίσει πολιτικούς λογαρισμούς

δεκαετιών. Όταν ησύχασε η αντιπαράθεση στο εσωτερικό των χριστιανοδημοκρατών,

άρχισε η σύγκρουση με τους σοσιαλδημοκράτες: Ο Κολ κατηγόρησε τον Σρέντερ και

το κόμμα του για εθνική ολιγωρία το 1989 επειδή είχε εκφράσει επιφυλάξεις για

την επανένωση. Οι σοσιαλδημοκράτες πάλι επικαλούνται τον Μπραντ, που αγκάλιασε

την υπόθεση της επανένωσης από την πρώτη στιγμή. Κάποιοι αναρωτήθηκαν, μήπως

θα ήταν σοφότερο αντί για την ημερομηνία της τυπικής ένωσης των δύο γερμανικών

κρατών, να επέλεγαν σαν εθνική επέτειο κάποια συγκινησιακά φορτισμένη

ημερομηνία όπως π.χ. την 9η Νοεμβρίου, ημέρα που έπεσε το τείχος του

Βερολίνου. Μάλλον δεν έχουν άδικο: Στις τρεις Οκτωβρίου, οι Γερμανοί θα πάνε

εκδρομή, αν το επιτρέπει ο καιρός.