Αναζήτηση
Το καημένο…
… το εθνικό κράτος: πολύ μικρό για να ανταγωνιστεί στην παγκόσμια οικονομία
και πολύ μεγάλο για να τα βγάλει πέρα με τα εσωτερικά του προβλήματα. Σαν να
μην έφτανε που δεν έχει το «σωστό μέγεθος», συχνά θεωρείται ως και κάτι
διαβολικό: ο εναγκαλισμός μιας κυβέρνησης μ’ ένα ενιαίο πολιτιστικά έθνος
μπορεί να θεωρηθεί ξενοφοβικός, εθνικιστικός, ακόμη και φασιστικός. Ο
εθνικισμός οδηγεί στη γενονοκτονία και στην εθνοκάθαρση στα Βαλκάνια. Το
παράξενο είναι πως, μολονότι από τη φύση τους έχουν προδιάθεση σε τέτοιες
καταστάσεις, δεν εμπλέκονται σε αυτές όλα τα εθνικά κράτη.
Ευτυχώς…
|
|
… λένε σήμερα πολλοί, που αυτοί οι πολιτικοί δεινόσαυροι τείνουν να
εκλείψουν. Το εθνικό κράτος ξεφτίζει, καθώς δέχεται πιέσεις από πάνω
(οικονομική παγκοσμιοποίηση και διεθνείς επικοινωνίες) και από κάτω
(πολυμορφική κουλτούρα και περιφερειακή αφύπνιση). Σε ένα δοκίμιό του στο
περιοδικό «Prospect», ο συγγραφέας Μάικλ Λιντ υποστηρίζει ότι σύντομα, ίσως
πολύ σύντομα, η διαίρεση του κόσμου σε εθνικά κράτη θα αντικατασταθεί από μια
νέα παγκόσμια τάξη που θα μοιάζει μεσαιωνική: μια πανσπερμία φυλών και
πόλεων-κρατών που θα συνυπάρχουν κάτω από τη χαλαρή αιγίδα μερικών παγκόσμιων
θεσμών που θα θυμίζουν τον παπισμό και τις αυτοκρατορίες της μεσαιωνικής
Ευρώπης.
Σε μια διάλεξη…
… το 1985, ο Αμερικανός ιστορικός Ουίλιαμ Μακνίλ υποστήριξε πως η εποχή των
εθνικών κρατών, που άρχισε το 1789, τελείωσε το 1945: στο μετα-εθνικό μέλλον,
όπως στο προ-εθνικό παρελθόν, η πολιτική και η εθνική ταυτότητα θα
διαχωριστούν εξαιτίας της μαζικής μετανάστευσης και της πολυμορφικής
κουλτούρας. Τα ίδια πάνω κάτω έγραψε και ο Έρικ Χομπσμπάουμ το 1990, στο
βιβλίο του «Έθνη και εθνικισμοί από το 1780»: «Τα εθνικά κράτη και τα έθνη θα
υποχωρήσουν μπροστά σε μια νέα υπερεθνική αναδιάρθρωση του πλανήτη. Τα έθνη
και ο εθνικισμός θα υπάρχουν ιστορικά, αλλά σε εξαρτημένους και μάλλον
δευτερεύοντες ρόλους».
Στη δεκαετία…
… όμως από τότε που έγραψαν αυτοί οι ιστορικοί, ο εθνικισμός διαμόρφωσε τον
χάρτη του κόσμου και υπήρξε η κύρια αιτία συγκρούσεων. Περισσότερα από 20 νέα
κυρίαρχα κράτη εμφανίστηκαν. Επανενώθηκε η Γερμανία. Η Σοβιετική Ενωση και η
Γιουγκοσλαβία διαλύθηκαν ή έχασαν εδάφη στα οποία γεννήθηκαν νέα εθνικά
ομοιογενή κράτη. Η Τσεχοσλοβακία διαιρέθηκε ειρηνικά σε Τσεχία και Σλοβακία. Η
Σκωτία απέκτησε το πρώτο κοινοβούλιό της εδώ και 300 χρόνια. Η Ερυθραία
κέρδισε την ανεξαρτησία της από την Αιθιοπία, το Ανατολικό Τιμόρ από την
Ινδονησία. Και ένα de facto παλαιστινιακό κράτος αποκτά την ανεξαρτησία του
από το Ισραήλ. Σε πείσμα εκείνων που προέβλεπαν την αναπόφευκτη εξαφάνιση του
εθνικού κράτους, ο εθνικισμός ζει και βασιλεύει. Είναι μάλιστα σήμερα μια
ισχυρή πολιτική δύναμη στον κόσμο. Το καλό από την αντικατάσταση των
πολυεθνικών δυναστικών αυτοκρατοριών και δικτατοριών από εθνικά κράτη που
έχουν τη δυνατότητα να γίνουν σταθερές δημοκρατίες αντισταθμίζει το κακό που
συνοδεύει τη διάλυση των μη εθνικών κρατών. Σήμερα, όσο και αν είναι υπό
διωγμό, το εθνικό κράτος δεν λέει να το βάλει κάτω. Και ο εικοστός πρώτος
αιώνας δείχνει πως θα είναι ό,τι ήταν ο δέκατος ένατος και ο εικοστός: ένας
αιώνας εθνικισμών.
