Αναζήτηση
1.Πολύς λόγος έγινε κατά καιρούς για διάφορους προθαλάμους της
εξουσίας. Όπως όμως συμβαίνει συνήθως, η πολιτική και θεσμική κριτική είναι,
κατά κανόνα, άδικη και συνήθως αστοχεί στην υπόδειξη των πραγματικών
προβλημάτων. Με κριτήριο το συμφέρον ή την εμπάθεια ή την πικρία είτε
αποθεώνουμε είτε σπιλώνουμε. Επιχειρώ γι’ αυτό μια ψύχραιμη προσέγγιση.
2.Η υλοποίηση μιας πολιτικής δεν ολοκληρώνεται με τις αποφάσεις των
ασκούντων κυβερνητική λειτουργία. Έτσι η στελέχωση μιας νέας υπηρεσίας, η
διατύπωση ενός διαγωνισμού κ.ά. περνάνε κατά αδήριτη ανάγκη μέσα από δύο
βασικούς μηχανισμούς: τη διοικητική υπαλληλία των υπουργείων και τον κύκλο των
προσωπικών συνεργατών των ασκούντων κυβερνητική λειτουργία. Για τους
τελευταίους ανάλογα με την προδιάθεσή μας χρησιμοποιούμε τους όρους:
σύμβουλοι, ειδικοί σύμβουλοι, συνεργάτες, περιβάλλον, προθάλαμος, ομάδα, παρέα
κ.ο.κ. (εφ’ εξής και ουδέτερα: περιβάλλον).
3.Δύο αναγκαίες προεισαγωγικές παρατηρήσεις:
α. Τίποτε δεν είναι πιο ανθρώπινο από τις χαρακτηρολογικές αλλοιώσεις που
προκαλεί είτε η άμεση εξουσία των κυβερνώντων είτε η «εξουσιούλα» του
περιβάλλοντος.
β. Συνέπεια της προηγούμενης διαπίστωσης είναι, ότι η τελική μορφή που παίρνει
η πολιτική επιλογή, άλλοτε αποτελεί νόθευση της αρχικής πολιτικής βούλησης κι
άλλοτε εύλογη και πιστή πραγμάτωσή της.
4.Το περιβάλλον αποτελεί πολιτική και θεσμική αναγκαιότητα στο πλαίσιο
του πραγματικού συστήματος εξουσίας και στη χώρα μας.
α. Η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση αξιώνει από τους ασκούντες κυβερνητικό
λειτούργημα, γνώσεις στα ευρωπαϊκά και πρόσθετη δουλειά. Εδώ οι εξειδικευμένοι
σύμβουλοι αποτελούν πια γενικό κανόνα στην Ευρώπη.
β. Η υπολειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης την καθιστά συχνά, αντί για
μηχανισμό εφαρμογής των πολιτικών επιλογών των δημοκρατικά νομιμοποιημένων
υπουργών, τροχοπέδη στην άσκηση της αποφασισμένης πολιτικής. Γι’ αυτό και το
περιβάλλον ως το πολιτικό επιτελείο του υπουργού είναι αυτό που συμβάλλει
θεσμικά και λειτουργικά στη διαφύλαξη της ακεραιότητας και πιστής εφαρμογής
των πολιτικών επιλογών.
γ. Μία άλλη επίσης χρήσιμη πλευρά της λειτουργίας τους είναι και η προάσπιση
των πολιτικών επιλογών της ηγεσίας από τις ποικίλες ομάδες συμφερόντων που
προσπαθούν να προσεγγίσουν τη διαδικασία υλοποίησης μιας συγκεκριμένης
πολιτικής.
δ. Τέλος, κρίσιμη λειτουργία του περιβάλλοντος αποτελεί η συζήτηση του
περιβάλλοντος με τον πολιτικό προϊστάμενό του, για να βοηθηθεί ο τελευταίος
στη διαμόρφωση των επιλογών του. Στην Ελλάδα έχει υποτιμηθεί η αξία αυτού του
διαλόγου.
5.Οι εκφραστές της κοινής γνώμης (και στην Ελλάδα) είναι πολλές φορές
άδικοι. Ό,τι λειτουργεί εύλογα στον δημόσιο χώρο δεν επαινείται και επομένως
δεν ενθαρρύνεται. Επισημαίνονται μόνον οι παραλειτουργίες, ακόμη κι εκεί που
δεν υπάρχουν. Στην αδικία αυτή απαντούν οι σκέψεις που προηγήθηκαν.
6.Όπως παντού και πάντοτε υπάρχουν παραλειτουργίες και στο περιβάλλον.
Παράλληλα προς τους άξιους ανθρώπους που στηρίζουν την εξουσία με τη δουλειά
τους υπάρχουν και εκείνοι που αισθάνονται ως οι εκφραστές του πολιτικού
προϊσταμένου τους και μοιράζουν ως πολιτικοί μικρομέγαλοι την εύνοια ή τη
δυσμένειά του. Άλλοι παραπληροφορούν τον πολιτικό τους προϊστάμενο, «θάβουν»
όσους «δεν τους πάνε», εξυπηρετούν τους φίλους τους. Και το χειρότερο: Ό,τι
εμπιστευτικό αποφασίζεται ή λέγεται στις συναντήσεις του περιβάλλοντος
προσφέρεται, ως μπουναμάς σε κάποιον δημοσιογράφο με το φαρισαϊκό εκείνο «μόνο
για σένα».
7.Η κρίση αξιοπιστίας της πολιτικής που μαστίζει τις σύγχρονες
δημοκρατικές πολιτείες, είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που πέρασε ποτέ η
Δημοκρατία στην ιστορική της εξέλιξη και ως ιδέα και ως συγκεκριμένη
πολιτευματική μορφή.
8.Θα πεις, αναγνώστη, ότι μέσα στη γενικότερη κρίση, το θέμα του
περιβάλλοντος είναι… λεπτομέρεια. Πρώτον δεν είναι λεπτομέρεια. Ούτε εδώ
ούτε σε άλλες χώρες. Ο θεσμός είναι αναγκαίος και χρήσιμος. Δεύτερον, η
εξουσία οφείλει να μεριμνά και για την προς τα έξω εικόνα της.
9.Γι’ αυτό για να τελειώσω επιστρέφοντας στο κυρίως θέμα μου η καλή
λειτουργία του θεσμού του περιβάλλοντος εξαρτάται από την αξιοκρατική του
στελέχωση. Κι επειδή άνθρωποι είμαστε όλοι, εύλογη η εμπιστοσύνη στον «δικό
μας», ευλογότερος όμως και ο έλεγχος, γιατί η «εξουσιούλα» γίνεται καμιά φορά
κακός… σύμβουλος.
