Η πολιτική σκηνή την τελευταία 5ετία

Καθώς η πολιτική σκηνή εισέρχεται στον τελευταίο χρόνο της κυβερνητικής

θητείας, η συνολική αποτίμηση της τετραετίας γίνεται ιδιαίτερα χρήσιμη.

Οι τάσεις του εκλογικού σώματος αποτυπώνονται στις περιοδικές μετρήσεις του

Ινστιτούτου V-PRC (διάγραμμα 1). Με βάση τον συσχετισμό δυνάμεων που αυτές

αποκαλύπτουν, η πολιτική σκηνή της περιόδου 1995-1999 μπορεί να διακριθεί σε

τέσσερις υποπεριόδους.

α) Καλοκαίρι 1995 – Εκλογές 1996

(Μεταβατική περίοδος διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ και σταθεροποίησης της νέας ηγεσίας).

Ύστερα από μια περίοδο αβεβαιότητας και νοσηρής ρευστότητας, η διαδοχή του Α.

Παπανδρέου από τον Κ. Σημίτη (Ιανουάριος 1996) έδωσε ώθηση στο ΠΑΣΟΚ,

εξασφαλίζοντάς του εκ νέου το προβάδισμα στις προθέσεις του εκλογικού σώματος,

χωρίς εντούτοις να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Η κρίση στα Ίμια (Μάρτιος 1996) θα

έχει αρνητικές συνέπειες στην εκλογική επιρροή του, συμπαρασύροντας όμως προς

τα κάτω και την επιρροή της αντιπολίτευσης. Η ραγδαία βελτίωση της εικόνας του

ΠΑΣΟΚ και η αντιστροφή του αρνητικού κλίματος, που επέφερε το 4ο Συνέδριο

ΠΑΣΟΚ, καθώς και η εδραίωση του κ. Σημίτη με την εκλογή του στην προεδρία του

κόμματος, θα αποτελέσει αφετηρία συγκυριακής ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ, που θα

επισφραγισθεί στις («έκτακτες») εκλογές του 1996.

β) Εκλογές 1996 – Φθινόπωρο 1997

(Περίοδος περιορισμένης φθοράς του κυβερνώντος κόμματος). Το φθινόπωρο του

1996, η διακυβέρνηση Σημίτη εγκαινιάσθηκε χωρίς περίοδο χάριτος. Τον χειμώνα

του 1996-97, με τις αγροτικές κινητοποιήσεις και τις καταλήψεις των εθνικών

οδών, διογκώνεται η κοινωνική δυσαρέσκεια από τη διακυβέρνηση, που θέτει,

εντούτοις, σε δοκιμασία συνολικά τα κόμματα διακυβέρνησης (τον

«δικομματισμό»). Είναι χαρακτηριστικό, ότι τον Ιανουάριο του 1997, το ποσοστό

των δύο μεγάλων κομμάτων θα περιορισθεί στο 54%. Η εκλογή Καραμανλή στην

ηγεσία της Ν.Δ. (Μάρτιος 1997) θα αντιστρέψει την εικόνα της αξιωματικής

αντιπολίτευσης και θα αυξήσει τη συνοχή της. Στη μέτρηση του Μαΐου που θα

ακολουθήσει, η Ν.Δ. αποκτά στην πρόθεση ψήφου καθαρό προβάδισμα έναντι του

ΠΑΣΟΚ περίπου 4%.

γ) Φθινόπωρο 1997 – Άνοιξη 1999

(Η μεγάλη πτώση). Η περίοδος που εγκαινιάζεται με τον δεύτερο χρόνο της

διακυβέρνησης θα χαρακτηρισθεί από τη μεγάλη καθίζηση της εκλογικής

υποστήριξης του ΠΑΣΟΚ και τη ραγδαία φθορά της κυβερνητικής (και

πρωθυπουργικής) δημοτικότητας. Η ανάληψη της Ολυμπιάδας (Σεπτέμβριος 1997)

μόνον συγκυριακά θα αντιστρέψει τον συσχετισμό (βλέπε διάγραμμα). Το

ενδιαφέρον και οι προτεραιότητες της κοινής γνώμης έχουν μετατοπισθεί σταδιακά

προς τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που παραμένουν οξυμμένα. Σε αντίθεση με τα

μεγάλα ζητήματα της εθνικής στρατηγικής, το πολιτικό κλίμα καθορίζουν: η

άνοδος της ανεργίας, η έξαρση της εγκληματικότητας, οι συγκρούσεις γύρω από

τις ιδιωτικοποιήσεις και κυρίως την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που υλοποιείται.

Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1998, η προτίμηση για το ΠΑΣΟΚ θα συρρικνωθεί

σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, της τάξεως του 23%-24% (στην αδιευκρίνιστη

πρόθεση ψήφου). Ο αρνητικός ­ για το κυβερνών κόμμα ­ συσχετισμός, σε

συνδυασμό με την έλλειψη πολιτικών συμμαχιών που οδηγεί σε πολιτική απομόνωση,

θα αποκρυσταλλωθεί σε σημαντικές απώλειες στις Δημοτικές / Νομαρχιακές εκλογές

(Οκτώβριος 1998). Το τελευταίο δίμηνο του 1998, η εικόνα θα επιδεινωθεί

περαιτέρω. Με το κίνημα των μαθητικών καταλήψεων, η κοινωνική ένταση

αποκορυφώνεται. Παράλληλα, η νίκη της Ν.Δ. στις Δ/Ν εκλογές έχει ως αποτέλεσμα

να αντιστραφεί για πρώτη φορά υπέρ της η παράσταση νίκης (48,9% – διάγραμμα

2). Στη μέτρηση του Δεκεμβρίου, η Ν.Δ. καταγράφει το υψηλότερο ποσοστό

εκλογικής προτίμησης σε έρευνα πρόθεσης ψήφου στην τελευταία πενταετία

(35,1%), καθώς και το μεγαλύτερο προβάδισμα («ψαλίδα») εις βάρος του ΠΑΣΟΚ

(10,7%! – διάγραμμα 1). Εντούτοις, η δυναμική ανόδου της δείχνει να

ανακόπτεται. Πρόκειται για την οροφή, την οποία δεν θα κατορθώσει έκτοτε να

υπερβεί (βλ. διάγραμμα 1). Το κυβερνών κόμμα θα προσεγγίσει το κατώτατο σημείο

υποστήριξης, 22,5% (!) στη μέτρηση του Φεβρουαρίου 1999, που θα

πραγματοποιηθεί μετά την υπόθεση Οτζαλάν (16/2/1999). Θα πρέπει να σημειωθεί

παρενθετικά ότι η υπόθεση Οτζαλάν αποτέλεσε απλώς την αφορμή για την εκδήλωση

της συσσωρευμένης δυσαρέσκειας από τη διακυβέρνηση.

δ) Άνοιξη 1999 – Δεκέμβριος 1999

(Περίοδος στασιμότητας – καθήλωσης της επιρροής της αντιπολίτευσης και,

αντιστρόφως, δυναμικής ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ, η οποία επιταχύνθηκε μετά τις

ευρωεκλογές του περασμένου Ιουνίου). Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις της V-PRC, η

άνοιξη του 1999 σηματοδοτεί την αρχή της ανάκαμψης για το ΠΑΣΟΚ. Σε αυτό

συνεισέφερε αναμφίβολα και η θετική ­ για τη διακυβέρνηση ­ επίδραση που

άσκησε ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία (Μάρτιος 1999). Μέσα σε δέκα μήνες, από τον

Φεβρουάριο μέχρι τον Δεκέμβριο, η ανάκαμψη του ΠΑΣΟΚ υπήρξε συνεχής,

καλύπτοντας, σχεδόν γραμμικά, 10 εκατοστιαίες μονάδες (από 22,5% τον

Φεβρουάριο, σε 32,4% στην τελευταία μέτρηση του Δεκεμβρίου).

Το ΠΑΣΟΚ μέχρι τις ευρωεκλογές, αν και δεν θα καταφέρει να αντιστρέψει τον

συσχετισμό δυνάμεων, θα εμφανίσει εντούτοις σημαντική άνοδο, αυξάνοντας τη

συσπείρωση των ψηφοφόρων του σχεδόν κατά 10% (από 64% την άνοιξη, σε 74% στις

εκλογές ­ στοιχεία exit poll ΕΡΤ / V-PRC). Παρά τη σημαντική φθορά που θα

καταγραφεί στις ευρωεκλογές (Ιούνιος 1999), το ΠΑΣΟΚ δεν κατέρρευσε. Η διαφορά

των 3 μονάδων δεν λειτούργησε καταλυτικά για τις πολιτικές εξελίξεις και

κυρίως απονομιμοποίησε το αίτημα για εκλογές, καθότι δεν επιβεβαίωσε την

προφανή «δυσαρμονία» κυβέρνησης – εκλογικού σώματος.

Η θεαματική αλλαγή του πολιτικού κλίματος μετά τις ευρωεκλογές αποτυπώνεται

ευκρινώς στη μέτρηση του περασμένου Σεπτεμβρίου (Πολιτικό Βαρόμετρο «ΝΕΩΝ» –

διάγραμμα 1). Για πρώτη φορά, καταγράφεται η επιτάχυνση της διαδικασίας

ανάκαμψης του ΠΑΣΟΚ (από 27,7% τον Ιούνιο σε 31,5% τον Σεπτέμβριο και 32,4%

τον Δεκέμβριο). Στην ίδια περίοδο, η προτίμηση της Νέας Δημοκρατίας

εμφανίζεται κυριολεκτικά καθηλωμένη.

Η αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, των πυρκαγιών το

καλοκαίρι και των σεισμών του φθινοπώρου, η αισιοδοξία από την πορεία της

οικονομίας και τη θερινή χρηματιστηριακή άνοδο, η ύφεση στις ελληνοτουρκικές

σχέσεις βελτίωσαν (συγκριτικά με έναν χρόνο πριν) την εικόνα της διακυβέρνησης

και της πολιτικής. Είναι δε βέβαιον, ότι η γενική ευφορία θα ενισχυθεί

σημαντικά και από την επανεκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι η δημιουργία σχετικής ευφορίας και αισιοδοξίας

στην κοινή γνώμη εκτονώνει τη δυσαρέσκεια των πολιτών προς τη διακυβέρνηση και

λειτουργεί, κατά κανόνα, προς όφελος της κυβέρνησης, όχι της αντιπολίτευσης.

Ως αποτέλεσμα των προηγούμενων τάσεων, αλλά και εξαιτίας της σαφούς

επικοινωνιακής υπεροπλίας και ηγεμονίας του ΠΑΣΟΚ, ανατράπηκε εντυπωσιακά η

παράσταση νίκης υπέρ του ΠΑΣΟΚ και εις βάρος του νικητή των ευρωεκλογών

(διάγραμμα 2).

Μάλιστα, το ποσοστό 52,5% που προβλέπει εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ είναι

υψηλότερο ακόμη και από το αντίστοιχο προεκλογικό του 1996 (49% – διάγραμμα

2).