ΟΜπέρτολτ Μπρεχτ είναι παλιός μας γνώριμος και τόσο αγαπητός που δεν χρειάζεται συστάσεις. Σχεδόν όλα τα θεατρικά έργα του έχουν παρουσιαστεί επί σκηνής, στα ελληνικά έχουν επίσης μεταφραστεί ποιήματα, πεζά, διηγήματα και μυθιστορήματά του, όπως και θεωρητικά δοκίμια που έχει γράψει για το θέατρο και την τέχνη γενικά και μελοποιημένα ποιήματά του έχουν αποδοθεί με ελληνικούς στίχους. Αυτή τη φορά (και πρώτη φορά), σχεδόν όλα τα ποιήματά του συγκεντρώθηκαν σε έναν τόμο, ανθολογημένα και μεταφρασμένα από τον νομικό και καθηγητή Θεωρίας της Μετάφρασης στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Γιώργο Κεντρωτή.

Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, είναι και δικός μας άνθρωπος. «Η δημοφιλία του στην πατρίδα μας συναμιλλάται δε άνετα αυτήν του Λόρκα και του Νερούδα, που επίσης έχουν πολυμεταφραστεί και πολυτραγουδιστεί. Και αν αληθεύει ότι η αληθινή τέχνη είναι πάντοτε επίκαιρη, τότε η τέχνη του Μπρεχτ, που ουδέποτε αγνόησε ή σνομπάρισε την επικαιρότητα, συνιστά το κατ’ εξοχήν ιδιαίτερο είδος επικαιρικής ποίησης –αυτό το είδος που δεν μπαγιατεύει και δεν γίνεται ποτέ ανεπίκαιρο, γιατί δεν είναι απλώς βγαλμένο μέσα από τη ζωή και την condition humaine, αλλά είναι ακριβώς η ίδια η ανθρώπινη ζωή σε διάφορες φάσεις της γραμμένη σε στίχους», σημειώνει στον πρόλογό του ο εξαίρετος μεταφραστής, ο οποίος αφιερώνει την ανθολογία στη μνήμη του Νίκου Παπαδόπουλου «του κατά πάντα μπρεχτικού» ποιητή.

Στον τόμο με τον τίτλο «Η βαβυλωνιακή σύγχυση των λέξεων και άλλα 499 ποιήματα» ο Κεντρωτής έχει συγκεντρώσει μερικά από τα γνωστά μας ποιήματα –με νέα όμως μετάφραση –όπως «Η Τζένη των πειρατών» και «Η ηθικοπλαστική μπαλάντα του Μάκη του μαχαιροβγάλτη» και πάρα πολλά άγνωστα κοινωνικά, πολιτικά, σατιρικά, παιδικά και ερωτικά ποιήματα του Μπρεχτ που τον έχουν αναδείξει, όπως βέβαια και το θεατρικό του έργο, σε έναν από τους μεγαλύτερους δημιουργούς του 20ού αιώνα. Σημειωτέον ότι, αν και είναι γνωστός ως κατ’ εξοχήν πολιτικός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, ο Μπρεχτ έχει γράψει επίσης μερικά από τα ωραιότερα ερωτικά ποιήματα της σύγχρονης ευρωπαϊκής ποίησης. Και είναι ίσως ο μοναδικός δημιουργός που μπορεί να σταθεί ισάξια δίπλα στον Φραντς Κάφκα και τον Χέρμαν Μπροχ, τον Τζέιμς Τζόις και τον Μαρσέλ Προυστ, όπως έγραψε το 1948 η Χάνα Αρεντ στο δοκίμιό της «Beyond Personal Frustration: The Poetry of Bertolt Brecht» («Πέρα από την προσωπική ματαίωση: Η ποίηση του Μπέρτολτ Μπρεχτ»).

Ο Μπρεχτ γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1898 στο Αουγκσμπουργκ της Βαυαρίας και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον πολύ πνιγηρό, καθώς η μητέρα του ήταν προτεστάντισσα και ο πατέρας του καθολικός. Γράφεται στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μονάχου, την εγκαταλείπει όμως για να υπηρετήσει ως νοσοκόμος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την ίδια περίοδο αρχίζει να γράφει ποιήματα και θεατρικά έργα. Η τέχνη θα τον κερδίσει και ο κομμουνισμός θα ασκήσει πάνω του ακαταμάχητη έλξη. Το 1922 παντρεύεται την τραγουδίστρια της όπερας Μαριάνε Ζοφ, με την οποία ένα χρόνο αργότερα θα αποκτήσει μια κόρη. Την ίδια εποχή γράφεται στη Μαρξιστική Εργατική Σχολή, μελετά διαλεκτικό υλισμό και προσλαμβάνεται ως βοηθός σκηνοθέτη στο Γερμανικό Θέατρο του Βερολίνου υπό τη διεύθυνση του Μαξ Ράινχαρτ. Το 1928 γράφει τους στίχους για την περίφημη «Οπερα της πεντάρας», η οποία προκάλεσε αίσθηση στην παγκόσμια σκηνή του μιούζικαλ, και δύο χρόνια αργότερα το λιμπρέτο της όπερας «Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόνι». Την ίδια περίοδο θα παντρευτεί τη Χελένε Βάιγκελ με την οποία θα ζήσει μέχρι το τέλος της ζωής του και μαζί της θα αποκτήσει άλλα δύο παιδιά, ένα γιο και μία κόρη.

Το 1933, με την άνοδο του ναζισμού, τα έργα του –που έχουν επηρεαστεί καθοριστικά από τον μαρξισμό και την κομμουνιστική θεωρία –απαγορεύονται στη Γερμανία και ο Μπρεχτ αυτοεξορίζεται πρώτα στη Δανία και στη Φινλανδία και κατόπιν στις ΗΠΑ, όπου θα συνεργαστεί με τον Τσάρλι Τσάπλιν και τον Τσαρλς Λότον. Από το 1937 μέχρι το 1945, στην Αμερική, θα γράψει τα σπουδαιότερα έργα του: «Η ζωή του Γαλιλαίου», «Μάνα Κουράγιο», «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν», «Ο Κύριος Πουντίλα και ο Υπηρέτης του Μάττι», «Η άνοδος του Αρτούρου Ούι», «Τα οράματα της Σιμόνης Μασάρ», «Ο Σβέικ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο», «Η ιδιωτική ζωή της κυρίαρχης φυλής», «Ο καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία».

Μετά το τέλος του πολέμου, το 1948, ο μεγαλοφυής συγγραφέας και ποιητής επιστρέφει στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία και εγκαθίσταται στο Ανατολικό Βερολίνο. Αφιερώνεται στην ποίηση και στη σκηνοθεσία των έργων του και μαζί με τη Χελένε Βάιγκελ ιδρύουν το Μπερλίνερ Ανσάμπλ. Το 1950 εκλέγεται μέλος της Ακαδημίας Τεχνών, ένα χρόνο αργότερα τιμάται με το Εθνικό Βραβείο της ΓΛΔ και το 1954 θα λάβει το Βραβείο Ειρήνης του Στάλιν. Η καρδιά του όμως θα τον προδώσει και ο Μπρεχτ θα πεθάνει στις 14 Αυγούστου 1956, σε ηλικία μόλις 58 ετών.

Bertolt Brecht

Η βαβυλωνιακή σύγχυση

των λέξεων

και άλλα 499 ποιήματα

Μτφ. Γιώργος Κεντρωτής

Εκδ. Gutenberg, 2014, Σελ. 682.

Τιμή: 29 ευρώ