Μια γη που μπορεί να άλλαζε ονόματα, όμως η ρίζα τους μαρτυρούσε πάντα τη στενή της σχέση με το νερό. Οι κάτοικοί της έφεραν περήφανα ένα από τα εθνωνύμια των ελληνικών φυλών, που ο Ομηρος χρησιμοποιούσε για να περιγράψει τους συμμετέχοντες στην τρωική εκστρατεία. Και εκείνη η πόλη που δεν καταλάμβανε πολλές σελίδες στα βιβλία της προϊστορίας και της ιστορίας, τώρα αποκτά έναν ολόκληρο τόμο, τεκμηριωμένο και πλούσια εικονογραφημένο, που την αποκαλύπτει στο ευρύ κοινό μέσα από τα εκθέματα στα 2.600 τ.μ. των εκθεσιακών χώρων του φουτουριστικής αρχιτεκτονικής αρχαιολογικού της μουσείου.
Η γη είναι η Αχαΐα, που πολύ πριν πάρει αυτό το όνομα ήταν γνωστή ως Ιωνία (πριν οι Ιωνες αποχωρήσουν από την Αχαΐα για να δώσουν το όνομα αυτό στη Μικρά Ασία) και ακόμη παλιότερα – σε μυκηναϊκές πινακίδες του 13ου αι. π.Χ. – ως Αιγιαλεία. Ενας τόπος που σχεδόν όλες οι ονομασίες του σχετίζονται με το νερό, αφού και η ινδοευρωπαϊκή ρίζα akw – από όπου προέρχεται η Αχαΐα – χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει το νερό. Και είναι η Πάτρα η πόλη που πριν αποκτήσει το πρώτο της μουσείο – τη δεκαετία του 1930 – είδε άλλοτε τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της να φυγαδεύονται από αρχαιοκάπηλους στο εξωτερικό και να φτάνουν ως το Βρετανικό Μουσείο με πλοία που συμμετείχαν στη ναυμαχία του Ναυαρίνου, κι άλλοτε να αλυσοδένονται σε κολόνες για να βρίσκονται σε δημόσια θέα.
Ολες τούτες οι ιστορίες, μαζί με πολλές ακόμη, περιλαμβάνονται στο «Αρχαιολογικό Mουσείο Πατρών», τον 24ο τόμο του εκδοτικού προγράμματος «Ο κύκλος των μουσείων», που πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Lamda Development σε επιμέλεια των εκδ. Ολκός. Τα κείμενα υπογράφει η διευθύντρια Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας, δρ Αναστασία Κουμούση, οι φωτογραφίες είναι του Σωκράτη Μαυρομμάτη, ενώ την έκδοση προλογίζει, όπως κάθε χρόνο, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Εξαιρετικά ευρήματα
Στην Αχαΐα, όπου στα προϊστορικά χρόνια ζούσαν ακόμη κι ελέφαντες και το μεγαλύτερο κέντρο της οποίας, η Πάτρα, πήρε το όνομά της από τον γιο του Πρευγένη (του ήρωα που οδήγησε τους Αχαιούς της Σπάρτης στην περιοχή ύστερα από την εκδίωξή τους από τους Δωριείς), Πατρέα, οι Αχαιοί κατάφεραν να αφήσουν ισχυρό τοπικό πολιτισμικό αποτύπωμα από το 1200 π.Χ. έως και τη ρωμαϊκή περίοδο. Και σταχυολογώντας περιπτώσεις εξαιρετικών ευρημάτων, όπως παρουσιάζονται στις 326 σελίδες του τόμου, στεκόμαστε στη Δυτική Αχαΐα, όπου έχουν ως τώρα εντοπιστεί 15 ταφές αξιωματούχων πολεμιστών με μακρά ξίφη κοπής (προνόμιο που είχε μόνο ένας πολεμιστής σε κάθε οικισμό), τα περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή του μυκηναϊκού κόσμου, ενώ κάποιοι εξ αυτών συνοδεύονταν από ένα ιδιαίτερο κράνος που μιμούνταν την ψάθα και μοιάζει με εκείνα που φορούσαν οι Λαοί της Θάλασσας.
Στο ιδιαιτέρως σπάνιο έθιμο της αλογοθυσίας, όπως και με τη μοναδική ασημένια κύλικα (αγγείο πόσης) διακοσμημένη με οκτώσχημες ασπίδες, παράλληλο της οποίας δεν υπάρχει στον μυκηναϊκό κόσμο, που εντοπίστηκαν σε τάφους του 16ου αι. π.Χ.
Στην Πάτρα, εκεί όπου ο περιηγητής Παυσανίας είδε περισσότερα από 35 αγάλματα, τα περισσότερα λατρευτικά και ανάμεσά τους τρία χρυσελεφάντινα, τρία επίχρυσα και τρία χάλκινα. Κοντά στο αρχαίο λιμάνι, ένας σπάνιος χώρος που έμοιαζε με καταγώγιο αποκαλύφθηκε πως ήταν ένα από τα ελάχιστα γνωστά στον ελλαδικό χώρο λυχνομαντεία, όπου ο χρησμός δινόταν με βάση την κίνηση και το χρώμα της φλόγας, ενώ στην Αγορά ρωτούσαν ό,τι ήθελαν τον θεό Ερμή στο αφτί: πλησιάζοντας μια ερμαϊκή στήλη, έθεταν το ερώτημά τους κι έκλειναν τα αφτιά τους με τα χέρια τους μέχρι να βγουν από τον περίβολο. Τα ελευθέρωναν μόλις έβγαιναν έξω και η πρώτη ομιλία που άκουγαν ήταν η απάντηση του θεού.
Θυσία νέου και κόρης
Η εκδικητική Αρτεμις απαιτούσε την ετήσια ανθρωποθυσία ενός νέου και μιας κόρης για τον εξαγνισμό μιας ανίερης ερωτικής συνεύρεσης στον ναό της, βάρβαρη τελετή από την οποία απαλλάχθηκαν οι ντόπιοι όταν εμφανίστηκε η λατρεία του Διονύσου με το θεότευκτο άγαλμά του από τον Ηφαιστο, λάφυρο από την Τροία.
Οσο για τους κατοίκους της, στα προϊστορικά χρόνια οι μελέτες δείχνουν πως ο μέσος όρος ηλικίας ήταν μεταξύ 28 και 35 ετών. Φαίνεται πως υπέφεραν από σιδηροπενική αναιμία λόγω της διατροφής τους και από εκφυλιστικές νόσους των αρθρώσεων. Στη ρωμαϊκή εποχή – μία από τις περιόδους δόξας – θεωρούνταν πως είχε κλίμα κατάλληλο για την ίαση από διάφορες ασθένειες.
Κι αν αυτές είναι κάποιες από τις ιδιαίτερες περιπτώσεις που ξεχωρίζουν στην ιστορία της Αχαΐας, οργανωμένοι οικισμοί, νεκροταφεία και μια πολυπολιτισμική και ανεξίθρησκη πόλη με πλούσιες εμπορικές και πολιτιστικές επαφές με Ανατολή και Δύση, η επανίδρυση της Αχαϊκής Συμπολιτείας αλλά και η πορεία της στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, όπως καταγράφεται σαν εικονογραφημένο βιβλίο στα περίτεχνα ψηφιδωτά, αποκαλύπτουν στον αναγνώστη όσα δεν γράφτηκαν για την περιοχή ως τώρα.
