Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 είχα συνηθίσει να ακούω πως η παγκοσμιοποίηση και ο νεοφιλελευθερισμός καταρρέουν ή πνέουν τα λοίσθια. Εντούτοις, και ύστερα από περίπου τρεις δεκαετίες, βρίσκουμε πολιτικές προσωπικότητες να επιμένουν για το επικείμενο τέλος της παγκοσμιοποίησης! Ενας από τους πιο χαρακτηριστικούς επικριτές της παγκοσμιοποίησης και της οικονομίας της αγοράς είναι ο παλιός συνεργάτης της Μάργκαρετ Θάτσερ και υποστηρικτής τότε της νεοφιλελεύθερης οικονομίας Τζον Γκρέι. Καθηγητής της Ευρωπαϊκής Σκέψης στην περίφημη London School of Economics, μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 2008, έχει δεχθεί πάμπολλα θετικά σχόλια από το Bloοmberg News και από σημαντικούς σχολιαστές του διάσημου περιοδικού «The Economist». Oταν όμως το Συντηρητικό Κόμμα κατέρρευσε στη δεκαετία του 1990, έτσι τελείωσε και η πίστη του Γκρέι στις ελεύθερες αγορές. Εκτοτε στράφηκε σε πολλές επιλογές, από τον κοινοτισμό, μέχρι το περιβάλλον και την αντιπαγκοσμιοποίηση.
Ανάμεσα στα σημαντικά του βιβλία, αυτό που ξεχωρίζει είναι το «False Dawn: The Delusions of Global Capitalism» (Ψεύτικη Αυγή: Οι Ψευδαισθήσεις του Παγκόσμιου Καπιταλισμού), 2009. Δύσκολο στην ανάγνωση έργο αλλά με πυκνά νοήματα και σαφείς θέσεις. Χωρίς να διστάζει, ο Γκρέι ακουμπάει την ουσία του προβλήματος ευθαρσώς, αναφερόμενος στην καρδιά των ζητημάτων. Θαυμαστής του Ισάια Μπερλίν, ο Γκρέι δεν κρύβει πως υποστηρίζει έναν παρεμβατικό στην οικονομία φιλελευθερισμό της λογικής του Ρούζβελτ. Ξεχωρίζοντας ανάμεσα στην παλαιότερη παγκοσμιοποίηση των αρχών του 20ού αιώνα, που σήμαινε την ιμπεριαλιστική παρουσία των ευρωπαϊκών δυνάμεων στον υπόλοιπο κόσμο, και την πρόσφατη, που τόνιζε την «αμερικανική ιδιαιτερότητα» στην κυριαρχία επί των παγκόσμιων αγορών και την εξάπλωση ενός νέου πολιτισμού.
Αυτός όμως ο αιώνας, κατά τον Γκρέι, ήταν γεμάτος από ψευδείς ουτοπίες. Η Σοβιετική Ενωση υποστήριζε μια διαφορετική ψευδαίσθηση, όπου οι αγορές αντικαθίσταντο από την κεντρική εξουσία της οικονομίας της προσταγής! Οπως όμως κατέρρευσε η ουτοπία του κεντρικού κρατικού ελέγχου, έτσι αποσυντίθεται και η ουτοπία της οικονομίας της αγοράς της Μάργκαρετ Θάτσερ. Στην περίπτωση αυτή όμως, σημειώνω εγώ, οι δυσλειτουργίες προήλθαν όχι από την έλλειψη κρατικής παρέμβασης αλλά από κυβερνητικές πολιτικές που υποστήριζαν την «επιστροφή του κράτους» και την αύξηση των δημόσιων δαπανών. Μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν δείχνει να υπάρχει αντίβαρο της παγκοσμιοποίησης για τη διάχυση παντού της ευημερίας. Κάτι που οι περιπτώσεις της Κίνας και της Ινδίας μπορούν απόλυτα να επιβεβαιώσουν. Κάτι που τονίζει και ο Γκι Σορμάν στο βιβλίο του «Economics Does Not Lie: A Defense of the Free Market in a Time of Crisis» (Τα Οικονομικά Δεν Ψεύδονται: Υποστήριξη της Οικονομίας της Αγοράς σε Εποχή Κρίσης), 2009. Οι ιδιωτικοποιήσεις και ο καπιταλισμός της αγοράς, υποστηρίζει ο Σορμάν, έχουν ανοικοδομήσει την Ανατολική Ευρώπη κι έχουν απελευθερώσει 800 εκατ. ανθρώπους στην Κίνα, τη Βραζιλία και την Ινδία από τα δεσμά της φτώχειας. Ποιος κλονίζεται λοιπόν;
