Πριν από δισεκατομμύρια χρόνια το Σύμπαν έζησε, λένε, ένα «κοσμικό μεσημέρι». Ηταν η εποχή που η γέννηση νέων αστεριών έφθασε στο αποκορύφωμά της. Η κίνηση στα «μαιευτήρια των άστρων» αραίωσε κατόπιν. Μα κάθε τόσο, τα μεγάλα διαστημικά τηλεσκόπια καταγράφουν σε κάποια γωνιά του Σύμπαντος αυξημένη δραστηριότητα. Κάπου, τα άστρα γεννιούνται και πεθαίνουν πιο γρήγορα απ’ ό,τι συνήθως.
Αν μεταφερθούμε από την ποιητική της αστροφυσικής στο φθαρτό σύμπαν της πολιτικής, η Ελλάδα έζησε το δικό της κοσμικό μεσημέρι στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, όταν γεννήθηκαν οι μεγάλοι πολιτικοί αστερισμοί. Μα συνέβη ξανά, στα χρόνια της μεγάλης κρίσης, να ζήσουμε μια περίοδο έντονης πολιτικής αστρογένεσης. Μια μαύρη τρύπα απείλησε να αφανίσει τους δύο μεγάλους αστερισμούς και γύρω της δεκάδες μικρότερα άστρα γεννιόντουσαν και πέθαιναν με ραγδαίους ρυθμούς.
Από το 2009 ως το 2023, 13 νέα κόμματα εμφανίστηκαν στο στερέωμα και απέκτησαν κοινοβουλευτική παρουσία. Τα μισά από αυτά έχουν ήδη εξαφανιστεί. Ο Μάιος του 2012 ήταν η στιγμή της μεγάλης έκρηξης. Το ΠΑΣΟΚ έχασε κάτι περισσότερο από δύο εκατομμύρια ψηφοφόρους και 30 ποσοστιαίες μονάδες. Η ΝΔ πάνω από ένα εκατομμύριο και 15 μονάδες. Από τα τρία και κάτι εκατομμύρια των χαμένων ψηφοφόρων του ισχυρού – ως τότε – δικομματισμού της Μεταπολίτευσης, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο βασικός κερδισμένος του αναδασμού, πήρε κάτι λιγότερο από έναν στους τέσσερις πολίτες-ψηφοφόρους. Οι υπόλοιποι χάθηκαν στο Διάστημα.
Ο πύργος γκρεμίστηκε και τα τουβλάκια σκορπίστηκαν με έναν τρόπο ακανόνιστο. Στον Ασπρόπυργο, για παράδειγμα, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες ήταν πρώτο κόμμα, με το ΚΚΕ δεύτερο και τρίτη τη Χρυσή Αυγή. Στα Χανιά η ΝΔ ήταν στην πέμπτη θέση με 8%. Στην υπόλοιπη Κρήτη το ΠΑΣΟΚ ήταν άνετα πρώτο. Σε εθνικό επίπεδο, η σειρά κατάταξης των κομμάτων διαμορφώθηκε οριακά, με ελάχιστη απόσταση μεταξύ των τριών πρώτων. Η πρώτη θέση κρίθηκε για 130.000 ψήφους όλους κι όλους. Η διαφορά του δεύτερου από τον τρίτο ήταν 220.000 ψήφοι. Μα στη συνέχεια και για τα επόμενα δέκα χρόνια, η σειρά των κομμάτων αποκρυσταλλώθηκε στις θέσεις όπου, σχεδόν τυχαία, είχαν βρεθεί. Και αυτή η κατάταξή τους έκρινε το μέλλον του πολιτικού μας δράματος.
Ο ρυθμός αστρογένεσης ανακόπηκε. Λειτουργούσαν, ωστόσο, δύο περιφερειακά «μαιευτήρια». Στις εκλογές του 2023, επτά κόμματα διεκδίκησαν να εκπροσωπήσουν τη Δεξιά της Δεξιάς και τρία από αυτά πέρασαν το κατώφλι της Βουλής. Στην περιοχή του κάποτε ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ προέκυψαν έξι κόμματα, που διεκδικούν τα ιμάτιά του. Μα όλα κινούνταν στην περιφέρεια του πολιτικού συστήματος, με περιορισμένες φιλοδοξίες και χλωμό φως. Τώρα, ενόψει των επόμενων εκλογών, στο πολιτικό μας σύμπαν αναγγέλλονται ξανά αστέρια μεγαλύτερων φιλοδοξιών. Αλλά αβέβαιης μοίρας.
Μία περίπτωση είναι ο Αντώνης Σαμαράς. Ο ίδιος δηλώνει ότι δεν έχει αυτοτελή πολιτική φιλοδοξία. Θέλει να «διορθώσει» την παράταξή του. Να την επαναφέρει εκεί όπου ποτέ δεν κατοίκησε, στο νησί μιας καθαρής «δεξιάς» ουτοπίας. Να την απαλλάξει, προπάντων, από τον σημερινό αρχηγό της. Η απειλή ίδρυσης ενός κόμματος λειτουργεί ως μοχλός πίεσης προς την κατεύθυνση αυτή, αφού όλοι καταλαβαίνουν πως ακόμη και μια πολύ χαμηλή καταγραφή του μπορεί να στοιχίσει στη ΝΔ όχι απλώς την αυτοδυναμία, αλλά ακόμη και το μπόνους του πρώτου κόμματος (που έχει όριο το 25%). Μα γι’ αυτό ακριβώς το κόμμα Σαμαρά είναι αποτελεσματικότερο ως απειλή. Ηδη σέρνει την κυβέρνηση προς το μέρος των ιδεών του. Η πραγματοποίηση της απειλής, η ίδρυση του κόμματος μπορεί και να την ακυρώσει.
Μια δεύτερη περίπτωση είναι το κόμμα που στη Μαρία Καρυστιανού αποδίδεται (από άλλους) η πρόθεση να ιδρύσει. Η εκπρόσωπος των γονιών των Τεμπών έχει συγκεντρώσει ένα υψηλό κεφάλαιο συμπάθειας στη δημόσια σφαίρα. Μα η εκταμίευσή του στην πολιτική σφαίρα, στον κομματικό ανταγωνισμό, μπορεί και να το απαξιώσει. Να μειώσει κατά πολύ την επιδραστικότητα του προσώπου της ή του αιτήματός της.
Μένει, φυσικά, η περίπτωση του Αλέξη Τσίπρα. Ποντάρει σ’ ένα ηγετικό κενό που διαπιστώνει στον πολυδιασπασμένο χώρο αριστερά του Κέντρου. Το διάβημά του, ωστόσο, δεν προβλέπεται εύκολο. Είναι αμφίβολο αν μπορεί να συσπειρώσει γύρω του περισσότερες δυνάμεις από όσες διέθετε το καλοκαίρι του ’23, όταν παραιτήθηκε από πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Οι οποίες έχουν ήδη αραιώσει. Είναι δύσκολο να δημιουργήσει εκπλήξεις εκείνος που κάποτε υπήρξε η μεγάλη έκπληξη. Κι είναι ακόμη πιο δύσκολο να επαναλάβει αυτό που είχε κατορθώσει το 2012-15: να δημιουργήσει ένα πολιτικό άστρο με κυβερνητική αξίωση, που απορρόφησε ένα μεγάλο μέρος της σκοτεινής ύλης του κοινωνικού σύμπαντος χωρίς η μαύρη τρύπα του να τον ρουφήξει. Είναι δύσκολο, δηλαδή, να συνδεθεί ξανά ως συστημικός παίκτης με το νέο αντι-συστημικό αίσθημα. Κι ακόμη πιο δύσκολο, ακόμη κι αν το κατάφερνε, να επιβιώσει της βαρυτικής του δύναμης.
Και οι τρεις περιπτώσεις, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία, έχει τις δυσκολίες της. Μα το γεγονός ότι κυκλοφορούν και συζητούνται τόσο πολύ είναι μια ένδειξη πως στο πολιτικό μας σύμπαν έχει και πάλι συγκεντρωθεί ύλη που ευνοεί αστρογενέσεις. Μετά την κατάρρευση του παλιού δικομματισμού, είχε δημιουργηθεί για κάποια χρόνια η πεποίθηση πως ένας νέος θα πάρει τη θέση του – ΣΥΡΙΖΑ εναντίον ΝΔ. Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ, όταν βρέθηκε στην αντιπολίτευση, αποδείχθηκε ότι δεν μπορούσε να υπηρετήσει τον ρόλο. Επειτα διαδόθηκε η παράξενη ιδέα πως θα ζήσουμε με ένα μοντέλο «κυρίαρχου κόμματος», με μια αενάως κυβερνώσα ΝΔ κι ένα νέφος μικρότερων κομμάτων δεξιά και αριστερά της. Μα η υπόθεση φαίνεται τώρα πόσο αβάσιμη ήταν. Τα σχήματα στα οποία δοκιμάσαμε να στριμώξουμε το μέλλον αποδείχθηκαν ατελή. Το σχήμα του μέλλοντος παραμένει απροσδιόριστο. Και αυτό θα είναι, μάλλον, το επίδικο των επόμενων εκλογών – κάπου μεταξύ πρώτης και δεύτερης κάλπης, ίσως.
