Στην αυγή του ελληνικού πολιτισμού, εκεί όπου γεννήθηκαν οι ιδέες που διαμόρφωσαν τον κόσμο, το σκοτάδι δεν έλειψε ποτέ. Πίσω από τα αγάλματα που στέκουν αγέρωχα και τα κείμενα που διδάσκονται αιώνες τώρα, κρύβονται ιστορίες γεμάτες αίμα, προδοσία και μυστήριο. Αυτές προσπαθούν να αναδείξουν οι «Σκοτεινοί θάνατοι στην αρχαιότητα», η νέα σειρά ντοκιμαντέρ της Cosmote TV σε σκηνοθεσία της Καλλιόπης Λεγάκη. Στα 10 επεισόδιά της, ο αρχαιολόγος Θοδωρής Παπακώστας (γνωστός ως archaeostoryteller) αφηγείται δολοφονίες πολιτικών και πνευματικών προσωπικοτήτων, συνωμοσίες και σκοτεινά παιχνίδια εξουσίας, υπενθυμίζοντας ότι η αρχαιότητα δεν είναι ένας κόσμος μακρινός κι ακίνητος αλλά ένα πεδίο ζωντανό, με πάθη και συγκρούσεις. Από τον Εμπεδοκλή που χάθηκε σαν θρύλος μέχρι τον Σωκράτη που πλήρωσε με τη ζωή του την ελευθερία της σκέψης και από τον Φίλιππο Β’ που βρέθηκε στο κέντρο μιας αιματηρής συνωμοσίας μέχρι την Ολυμπιάδα που οδηγήθηκε σε φρικτό αφανισμό, η σειρά ανασύρει από τη λήθη ιστορίες που μοιάζουν να ανήκουν σε αστυνομικό μυθιστόρημα. Για όλα αυτά μίλησε στα «Πρόσωπα» η Καλλιόπη Λεγάκη.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα να φωτίσετε τους σκοτεινούς θανάτους της αρχαιότητας μέσα από μια τηλεοπτική σειρά;
Νομίζω ότι η σειρά για τους σκοτεινούς θανάτους στην αρχαιότητα έχει αντλήσει την έμπνευσή της τόσο από την αγάπη μου για το πολιτισμικό μας παρελθόν, που ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια των σπουδών μου στη Φιλοσοφική, όσο και από την αγάπη μου στην αστυνομική λογοτεχνία, στον κινηματογράφο και στις τηλεοπτικές σειρές, που αναπτύχθηκε περισσότερο την περίοδο της καραντίνας. Και φυσικά για μένα είναι προκλητική η ανατροπή που δημιουργείται σχετικά με τον θάνατο γνωστών προσωπικοτήτων, όπου παγιωμένες αντιλήψεις κλονίζονται και παρουσιάζονται καινούργια δεδομένα για τον θεατή.
Η σειρά ανατρέπει ιστορικά στερεότυπα και φέρνει το αρχαίο δράμα πιο κοντά στη σύγχρονη ψυχολογία. Πόσο δύσκολο ήταν να ισορροπήσετε ανάμεσα στην ιστορική ακρίβεια και τη δραματουργία;
Η σειρά αποτελεί μια λοξή ματιά στην αρχαιότητα με την έννοια ότι αρνείται στερεότυπα και αντιλήψεις που κυριαρχούσαν ως τώρα, αποκαλύπτοντας προβληματισμούς και συμπεράσματα της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας που γίνονται η αφορμή για να ασχοληθούμε και να προσεγγίσουμε την αρχαιότητα με έναν διαφορετικό τρόπο. Δεν αρνείται την ιστορική έρευνα και ακρίβεια, ο στόχος της είναι να χρησιμοποιήσει τα επιστημονικά εργαλεία για να ανασκευάσει τις γνώσεις μας και τις απόψεις μας για έναν κόσμο που, όπως φαίνεται, έχει πολλά «μυστικά» ακόμα να μας αποκαλύψει. Κι ακόμα στόχος της σειράς είναι να συνδέσει το παρελθόν με το σήμερα, να τολμήσει να μιλήσει για τον θάνατο της Ρήγιλλας, που έχασε τη ζωή της από τον σύζυγό της, τον γνωστό Ηρώδη – ένας ψυχολόγος στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας, με αφορμή τον θάνατό της, θα κάνει τη σύνδεση με τη μάστιγα των σημερινών γυναικοκτονιών. Επίσης, με αφορμή τον θάνατο του τραγικού ποιητή Ευριπίδη, που τον κατασπάραξαν τα εκπαιδευμένα σκυλιά των αντιπάλων του, θα μεταφερθούμε σε μια σημερινή σχολή εκπαίδευσης σκύλων και θα ακούσουμε από έναν εκπαιδευτή τις μεθόδους που πρέπει να χρησιμοποιήσει για να κάνει τα σκυλιά επιθετικά. Νομίζω λοιπόν ότι το βασικό ήταν να τολμήσουμε αυτή τη διαφορετική ματιά χωρίς να φοβηθούμε ότι θα «προδώσουμε» τον κόσμο της αρχαιότητας, με γνώμονα ότι δεν λησμονούμε τη σπουδαιότητα της ιστορικής έρευνας και ταυτόχρονα «χρησιμοποιούμε» τη δραματουργική ανάπτυξη για να μπορέσουμε να μιλήσουμε καλύτερα για πρόσωπα και πράγματα με μια γλώσσα καθημερινή, που όμως δεν «εξαντλείται» σε λαϊκισμούς και πραγματικά καταφέρνει να «ακροβατήσει» μεταξύ επιστημοσύνης και καθημερινότητας.
Πώς αποφασίζετε ποιες ιστορίες αξίζει να ειπωθούν σήμερα και ποιες να μείνουν στο περιθώριο;
Οι προσωπικότητες τις οποίες παρακολουθούμε στο πλαίσιο της σειράς επιλέχθηκαν από εμένα και τον συνεργάτη μου, αρχαιολόγο και archaeostoryteller Θοδωρή Παπακώστα, που μαζί με τον ιστορικό Γιάννη Ξυδόπουλο αναζητούν τα «σημάδια» της διαδρομής της ζωής και του θανάτου κάθε προσωπικότητας, προσομοιάζοντας στο δίδυμο Σέρλοκ Χολμς και Τζον Γουάτσον της αστυνομικής λογοτεχνίας. Το κριτήριό μας ήταν να είναι γνωστές προσωπικότητες που οι περισσότεροι γνωρίζουμε, ώστε ο θεατής να μπορεί να παρακολουθήσει καλύτερα την εξέλιξη του επεισοδίου και η ανατροπή που συντελείται στο τέλος να διαγράφεται συγκλονιστικότερη. Το σίγουρο είναι ότι υπάρχουν πολλές ακόμα προσωπικότητες για τις οποίες θα θέλαμε να μιλήσουμε, αλλά ο αριθμός των επεισοδίων ήταν συγκεκριμένος.
Ποιον από τους θανάτους που παρουσιάζετε θεωρείτε τον πιο αινιγματικό;
Κατά τη γνώμη μου, ο πιο αινιγματικός θάνατος είναι του Εμπεδοκλή από τον Ακράγαντα της Σικελίας. Φιλόσοφος, ποιητής, μάντης, μάγος, μύστης και θαυματοποιός, διέδιδε ότι ο ίδιος είναι ένας δαίμονας, ένας θεός που μέσα από διαδοχικές μετενσαρκώσεις έγινε άνθρωπος και κάποια στιγμή μέσα από αυτόν τον ατέρμονο κύκλο των μετενσαρκώσεων θα ξαναγίνει δαίμονας. Για να το αποδείξει και για να κερδίσει την υστεροφημία του, έπεσε στον κρατήρα του ηφαιστείου της Αίτνας, με το χάλκινο σανδάλι του να είναι το μόνο που απέμεινε, αυτούς που τον ακολουθούσαν πιστά να πιστεύουν ότι ξαναβρήκε τη θεϊκή του υπόσταση και τους νεότερους να αναρωτιούνται πώς γίνεται ένας τόσο σπουδαίος φιλόσοφος να είναι τόσο μεγάλος απατεώνας.
Θεωρείτε ότι οι περισσότεροι ύποπτοι θάνατοι της αρχαιότητας ήταν αποτέλεσμα προσωπικών αντιπαλοτήτων ή οργανωμένων πολιτικών σχεδίων;
Επειδή στον κόσμο της αρχαιότητας η πολιτική είναι στενά συνυφασμένη με την καθημερινότητα και η έννοια του πολίτη ταυτόσημη με την έννοια του ατόμου στην κοινωνία της εποχής, δεν νομίζω ότι θα πρέπει να αναρωτιόμαστε αν οι σκοτεινοί θάνατοι κάποιων προσωπικοτήτων είναι συνυφασμένοι με προσωπικές αντιπαλότητες ή αν αποτελούν οργανωμένα πολιτικά σχέδια. Θεωρώ ότι αυτή η στενή σχέση του ατόμου με την πολιτική ταυτίζει το προσωπικό με το πολιτικό κίνητρο και δίνει στον κάθε θάνατο μια μεγάλη βαρύτητα για τις συνέπειές του στον χώρο του δημόσιου βίου.
Ποιες ομοιότητες βλέπετε ανάμεσα στις πολιτικές ίντριγκες της αρχαιότητας και στις σύγχρονες κοινωνίες;
Για τις πολιτικές ίντριγκες της αρχαιότητας δεν νομίζω να αμφιβάλλει κανένας ότι στρατηγικές και συμφέροντα υπάρχουν σε κάθε εποχή, όπως επίσης παρασκήνια και συνωμοσίες. Δεν σημαίνει ότι ο κόσμος της αρχαιότητας ήταν «σκοτεινότερος» από τον σημερινό, το σίγουρο όμως είναι ότι σήμερα εξαιτίας της ανάπτυξης της τεχνολογίας και της πληροφόρησης του Διαδικτύου οι ίντριγκες δύσκολα αποκαλύπτονται, επικρατούν μεθοδικότερα και σχεδιάζονται πολυπλοκότερα. Κατά τα άλλα, ο «σκοτεινός» μας εαυτός πάντα θα μηχανεύεται και θα εφευρίσκει μεθόδους για να επιβάλλει την εξουσία και τον έλεγχο στους άλλους, ένα παιχνίδι που, κατά τη γνώμη μου, δεν θα τελειώσει ποτέ γιατί, όπως φαίνεται, οι «ρίζες» του είναι βαθιές.
Πιστεύετε ότι η μελέτη της αρχαιότητας μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τη σημερινή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα;
Θεωρώ ότι η μελέτη της αρχαιότητας μπορεί να «φωτίσει» πολλές πλευρές της κοινωνικής και πολιτικής μας ζωής γιατί, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν βαθύτατες μετεξελίξεις και μετασχηματισμοί, η ανάπτυξη της φιλοσοφικής και πολιτικής σκέψης στη διάρκεια της ελληνικής αρχαιότητας ήταν τόσο πλούσια και τόσο ώριμη, που ακόμα και σήμερα μπορεί να μας «μπολιάσει» με προβληματισμό, με αμφισβήτηση και με θεμελίωση καινούργιων απόψεων για το μέλλον. Φτάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε πολλά να αντλήσουμε από αυτόν τον κόσμο που συνεχίζει να «διακλαδίζεται» εντός μας και να μας καθορίζει ως υπάρξεις, ζητώντας απεγνωσμένα να τον αφουγκραστούμε.
INFO{CR}Η σειρά προβάλλεται {LF}κάθε Κυριακή στις 21.00 στο Cosmote {LF}History HD
