Το 2022 βρήκε την ΕΕ να βγαίνει από την πανδημία, προς ισχυρή ανάκαμψη, οδηγούμενη από πράσινες και ψηφιακές επενδύσεις, χρηματοδοτούμενη από το NextGenerationEU. Η 24η Φεβρουαρίου αναδιέταξε τα πάντα. Η ρωσική εισβολή ενεργοποίησε το μεγαλύτερο πακέτο κυρώσεων στην ιστορία, απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, βοήθεια και στρατιωτικό υλικό στην Ουκρανία. Αμυνα και ενεργειακή ασφάλεια προτάχθηκαν, με σειρά ευρωπαϊκών συμφωνιών προμήθειας LNG από τρίτες χώρες. Κορυφαία στην ατζέντα θα παραμείνει η Ουκρανία, στο τεράστιο κόστος ανοικοδόμησης της οποίας (όποτε ξεκινήσει) η Ευρώπη θα έχει τη σημαντικότερη συμβολή.
Το 2022 ήταν έτος ενότητας στην υποστήριξη της Ουκρανίας αλλά και αποδυνάμωσης της ΕΕ, από το βαρύ γεωπολιτικό, ενεργειακό, οικονομικό κόστος του πολέμου. Το πολιτικό κέντρο της ΕΕ υποχώρησε: ο Μακρόν επανεξελέγη χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία και ο Ντράγκι αντικαταστάθηκε από την πρώτη ακροδεξιά κυβέρνηση στην Ιταλία. Η ήδη αδύναμη τρικομματική κυβέρνηση Σολτς ηγείται μιας Γερμανίας σε υπαρξιακή αυτοκριτική για την πολιτική της προς τη Ρωσία, με το ενεργειακό και βιομηχανικό της μοντέλο σε πλήρη αναθεώρηση, αμήχανη στις ηγετικές της ευθύνες στην ΕΕ.
Το κέντρο βάρους της ΕΕ έχει μετατοπιστεί από την «παλαιά Ευρώπη» στα κεντροανατολικά κράτη (Πολωνία - Βαλτικές), που σε πολλά συγκλίνουν με τους Σκανδιναβούς. Γαλλία και Γερμανία το 2023 θα επιχειρήσουν να γεφυρώσουν το μεταξύ τους χάσμα τουλάχιστον σε επίπεδο συμβολισμών, ξεκινώντας με μια πανηγυρική συνάντηση κορυφής στις 22 Ιανουαρίου 2023, επέτειο 60 ετών από τη Συνθήκη των Ηλυσίων των Ντε Γκωλ - Αντενάουερ.
Ο στασιμοπληθωρισμός του 2023 θα δοκιμάσει τις αντοχές ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και φιλοευρωπαϊκού τόξου. Λαϊκιστικές και εθνικιστικές δυνάμεις θα σπεύσουν να καλύψουν το κενό. Πολλά θα εξαρτηθούν από το πείραμα Μελόνι, και τη δική της αντιμετώπιση της επικείμενης ύφεσης στην ιταλική οικονομία: εάν αντέξει θα βρει μιμητές.
Τον Μάιο 2022 ολοκληρώθηκε η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, με ένα φιλόδοξο κείμενο που το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έσπευσε να υιοθετήσει, καλώντας για μεταρρύθμιση των Συνθηκών. Στο κάλεσμα δεν ανταποκρίθηκε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, και δεν αναμένεται να το κάνει το 2023. Το σκάνδαλο Qatargate θα περιορίσει τη φιλοδοξία δημοκρατικής εμβάθυνσης της ΕΕ στην αποκατάσταση εμπιστοσύνης στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ενόψει και των κρίσιμων ευρωεκλογών του 2024.
Σημαντικές εθνικές εκλογές είναι προγραμματισμένες στην Πολωνία, τον Νοέμβριο 2023. Θα κρίνουν εάν το υπερσυντηρητικό-εθνικιστικό κόμμα PIS θα συνεχίσει να κυβερνά, αποδυναμώνοντας την ευρωπαϊκή ενότητα, ή εάν τον έλεγχο θα αποκτήσει μια νέα φιλοευρωπαϊκή πλειοψηφία. Εκλογές επίσης σε Τσεχία, Κύπρο, Ελλάδα, Ισπανία. Την 1η Ιανουαρίου 2023 η Σουηδία θα παραλάβει την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ από την Τσεχία, για να παραδώσει το δεύτερο εξάμηνο στην Ισπανία.
Τα ζητήματα κράτους δικαίου θα συνεχίσουν να βαραίνουν στην ευρωπαϊκή ατζέντα. Τον Δεκέμβριο η ΕΕ ήρθε σε συμφωνία με τον Ορμπαν, μειώνοντας τις οικονομικές κυρώσεις για τις παραβιάσεις του κράτους δικαίου, με αντάλλαγμα την άρση του ουγγρικού βέτο σε κρίσιμες πολιτικές της ΕΕ για την Ουκρανία. Η αντιπαράθεση θα συνεχιστεί.
Το 2022 η ΕΕ απένειμε ιδιότητα υποψήφιου μέλους σε Ουκρανία και Μολδαβία. Μείζον ζήτημα το 2023 (και επέκεινα) θα παραμείνει η διαχείριση της διεύρυνσης (τα Δυτικά Βαλκάνια προηγούνται). Λεπτή η αναζήτηση ισορροπίας ανάμεσα στην προστασία της ΕΕ από νέα μέλη που δεν θα είναι πλήρως έτοιμα να ενσωματωθούν, και την αποφυγή μιας απογοητευτικά ατελείωτης παραμονής στον προθάλαμο, που τρίτες δυνάμεις (Ρωσία, Τουρκία, Κίνα) θα έσπευδαν να εκμεταλλευθούν. Προς το παρόν η μεγάλη διεύρυνση της ΕΕ θα συνεχίζει να έχει ως προϋπόθεση την εμβάθυνση, μετάβαση από την ομοφωνία στην ενισχυμένη πλειοψηφία για την εξωτερική πολιτική, όπως αποσαφήνισε ο καγκελάριος Σολτς στην ομιλία της Πράγας, τον Αύγουστο 2022. Ομως η μετάβαση σε ειδική πλειοψηφία απαιτεί κι εκείνη ομοφωνία, δεν διαφαίνεται άμεσα, και κινδυνεύει να εκληφθεί από τα υποψήφια μέλη ως προσχηματική.
Κορυφαία πρόκληση για την ΕΕ θα παραμείνει η αντιμετώπιση του κόστους ενέργειας. Η ετερογένεια εθνικών «ενεργειακών μειγμάτων» στοίχισε στην ΕΕ ένα 2022 ατολμίας στην αντιμετώπιση του ράλι τιμών, ιδίως σε ό,τι αφορά το περίφημο πλαφόν στο φυσικό αέριο. Πρόοδος διαφαίνεται στην από κοινού προμήθεια φυσικού αερίου, ενώ αμφιλεγόμενη παραμένει η πρόταση ενός κοινού Ταμείου ενεργειακής κρίσης. Το 2023 θα προχωρήσει η αποδέσμευση της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από τις τιμές φυσικού αερίου, κι η προώθηση του υδρογόνου με τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου.
Ανταγωνιστικό μειονέκτημα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων το 2023, πλάι στο κόστος ενέργειας, θα είναι οι αμερικανικές επιδοτήσεις, που προστίθενται στις κινεζικές. Η κρίση διχάζει την ΕΕ, θέτοντας τους υποστηρικτές του προστατευτισμού (με επικεφαλής τη Γαλλία) αντιμέτωπους με τους παραδοσιακούς υποστηρικτές του ελεύθερου εμπορίου (Ολλανδία και Βόρειοι), με τη Γερμανία στη μέση. Μπαίνοντας στο 2023, το επιχείρημα ενός «Buy European» κερδίζει έδαφος - προτεραιότητα οι επιδοτήσεις στις βιομηχανίες που συμβάλλουν στην ευρωπαϊκή καινοτομία, «κυριαρχία» και ανθεκτικότητα. Ομως οι μικρότερες χώρες δεν θα δεχτούν χωρίς αντάλλαγμα μια κάμψη των κανόνων ανταγωνισμού προς όφελος των ευρωπαϊκών «πρωταθλητών». Η χρηματοδότηση με επέκταση του νεοπαγούς Ταμείου Ευρωπαϊκής Κυριαρχίας θα βρίσκεται στην ατζέντα το 2023. Το Ταμείο θα αποκτήσει ρόλο στην ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας σε πρώτες ύλες, σπάνιες γαίες και ημιαγωγούς.
Το 2023 η ΕΕ θα εορτάσει την 30ή επέτειο της Ενιαίας Αγοράς. Την αξία της «αποδοτικότητας», που οδήγησε το πρόγραμμα της ενιαίας αγοράς, έχει ήδη διαδεχθεί η προτεραιότητα της «ασφάλειας». Η ασφάλεια θα παραμείνει κορυφαία επιδίωξη της ΕΕ το 2023, σε κάθε πτυχή της. Αναμένουμε πρωτοβουλίες προς αυξημένες αμυντικές δυνατότητες, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ενώ θα εκκρεμεί η φιλοδοξία ανάπτυξης μιας ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και τεχνολογίας. Για την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας η ΕΕ θα επιδιώξει να ολοκληρώσει εμπορικές συμφωνίες με φιλικές χώρες όπως Χιλή, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία και Ινδία.
Οι προβλέψεις έχουν την αξία τους, αλλά «γεγονότα, αγαπητέ μου, γεγονότα» καταλήγουν να οδηγούν τις εξελίξεις. Οι σεισμικές προκλήσεις της ΕΕ τα τελευταία τρία χρόνια προέκυψαν κι οι δυο από απροσδόκητα γεγονότα: πανδημία το 2020, μαζική εισβολή Πούτιν το 2022. Εξ ορισμού, οι «μαύροι κύκνοι», τα tail risks, είναι εκτός ραντάρ, παρότι περιλαμβάνονται στα δυσμενή σενάρια των υπηρεσιών σχεδιασμού της ΕΕ. Τι άλλη κρίση θα προκύψει στην ΕΕ το 2023; Μια κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία, χρήση πυρηνικών ή εμπλοκή του ΝΑΤΟ; Μια μαζική επισιτιστική κρίση στην Αφρική, ένας νέος πόλεμος, ένα νέο προσφυγικό κύμα; Το βιβλίο της ευρωπαϊκής «πολυκρίσης» που εξελίχθηκε σε «μονιμοκρίση» γράφεται ακόμα.
