Να μιλήσουμε πολιτικά για την πανδημία

Η πανδημία, όπως ήταν λογικό, ξεπερνά τις κρίσιμες διαστάσεις της ιατρικής και της δημόσιας υγείας και εξελίσσεται σε ένα καθοριστικό κοινωνικό και οικονομικό ζήτημα. Ο κόσμος μετά την περιπέτεια αυτή δεν θα είναι ίδιος. Σοβαρές μεταβολές στην κοινωνική και οικονομική αρχιτεκτονική θα καθορίσουν τη λεγομένη νέα κανονικότητα.

Η καινοτομία της πανδημίας συνίσταται ότι ανέτρεψε την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού τομέα επί της οικονομίας, της οικονομίας επί της πολιτικής, της πολιτικής επί των επιλογών που αφορούν τη δημόσια υγεία. Ο ιός και η καραντίνα επέτειναν τις ανισότητες. Εχουμε αύξηση της ανεργίας, απώλεια εισοδήματος για τους ανειδίκευτους εργαζόμενους, διεύρυνση ψηφιακού χάσματος ανάμεσα σε κοινωνικά στρώματα. Η Αμερική είναι η πιο χαρακτηριστική περίπτωση. Οι δημογράφοι εντοπίζουν στις ΗΠΑ μείωση του προσδόκιμου ζωής των λιγότερο προνομιούχων πολιτών.

Ο COVID-19 και η υγειονομική κρίση έθεσαν όμως σε πλήρη αμφισβήτηση τη νεοφιλελεύθερη αφήγηση. Ανατίναξαν όλες τις κλειδαριές. Τη δημοσιονομική κλειδαριά, με το ένδυμα των δημοσιονομικών περιορισμών. Τη βιομηχανική κλειδαριά, με την άδεια που δόθηκε για τη στήριξη των επιχειρήσεων. Τη νομισματική κλειδαριά, με τα οικονομικά ανοίγματα στον δρόμο της ΕΚΤ που είχε ήδη ανοίξει ο Μ. Ντράγκι. Ξαφνικά βρέθηκαν 750 δισ. για τη μάχη της πανδημίας. Αυτή η εξέλιξη είναι θετική. Επιβεβαιώνει ότι χρειάστηκε ένα σοκ για να αμφισβητηθεί η μονόδρομη σκέψη της δημοσιονομικής σταθερότητας και της λιτότητας. Να ανοίξει ο δρόμος για την αμοιβαιοποίηση του χρέους. Και είναι τώρα η στιγμή στην οποία χρειάζεται μια νέα παγκόσμια συμφωνία τύπου Μπρετόν Γουντς. Μια συμφωνία για οικονομική ανάκαμψη χωρίς ανταγωνισμούς όπως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αυτή η σύνθετη πραγματικότητα επιβεβαιώνει ότι οι εξελίξεις απαιτούν νέες τοποθετήσεις. Η προοδευτική πλευρά, οι δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας οφείλουν να διαμορφώσουν εναλλακτικές απαντήσεις. Γιατί η πανδημία μπορεί να αφορά όλους, αλλά στο «ταμείο» ύστερα από αυτή την περιπέτεια θα υπάρξει μια σκληρή αντιπαράθεση για το «ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο». Ας συνειδητοποιήσουν και οι πιο καλοπροαίρετοι ότι δεν είμαστε όλοι το ίδιο. Οτι υπάρχει αντίπαλος! Που είναι τα οικονομικά συμφέροντα και οι κυρίαρχες οικονομικές ελίτ. Η επίκληση του λαϊκισμού παίρνει συχνά ακραία χαρακτηριστικά για αυτή την κριτική. Τείνει να καταγραφεί ως επιθυμία της εξουσίας να κυβερνά χωρίς λαό. Ας πάρουμε το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα. Η αυξανόμενη συγκέντρωση οικονομικής ισχύος στα χέρια ενός υπερεθνικού «καπιταλισμού της πλατφόρμας» έχει από τα πράγματα ενισχυθεί και συγκροτεί παράλληλα και μια ορισμένη κοινωνία επιτήρησης. Ο ανεξέλεγκτος ρόλος των GAFAM (Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft), και μάλιστα χωρίς φορολογικές επιβαρύνσεις, το επιβεβαιώνει. Το ψηφιακό χάσμα που προκύπτει παράλληλα με την αναδιοργάνωση της κοινωνικής ζωής - από τις ανάγκες της καραντίνας και της πανδημίας - αφήνει πίσω της τα αδύναμα στρώματα (ηλικιωμένοι, άνθρωποι στα όρια του κοινωνικού αποκλεισμού κ.λπ.) σε δυσμενέστερες θέσεις. Αυτός ο «καπιταλισμός της πλατφόρμας» επιχειρεί να διαμορφώσει τους όρους μιας πανίσχυρης ηγεμονίας προς την κοινωνία. Χωρίς ελεγκτικούς μηχανισμούς και διαδικασίες διαβούλευσης.

Η νέα κατάσταση απαιτεί επομένως γενναίες πολιτικές επιλογές. Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να διεκδικήσει μαχητικά μια εναλλακτική πολιτική στην Ευρώπη με δύο βασικούς πυλώνες. Την πραγματική κοινωνική προστασία και την επιλογή των επενδύσεων (υγεία, παιδεία, έρευνα, περιβάλλον). Κεντρικό εργαλείο οφείλει να είναι η νομισματική χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών με ισχυρό ρόλο στην ΕΚΤ ώστε να αποτραπεί η αύξηση του δημοσίου χρέους των κρατών και κάθε σενάριο κερδοσκοπίας από αυτή την αύξηση. Πρέπει, για να το πούμε πιο καθαρά, να θέσει στο τραπέζι του διαλόγου το μεγάλο πρόβλημα της εποχής. Την αλλαγή του οικονομικού παραδείγματος. Για να μην υπάρξει έκρηξη των κοινωνικών ανισοτήτων και πλήρης κοινωνική αποσύνθεση.

Ο Θόδωρος Μαργαρίτης είναι μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου του Κινήματος Αλλαγής και της Γραμματείας της Ανανεωτικής Αριστεράς