Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Είναι ένας όρος με αρκετά χρόνια ζωής, τον έκανε ευρύτερα γνωστό ο Εμανουέλ Μακρόν μετατρέποντάς τον σε αιχμή του δόρατος της ευρωπαϊκής πολιτικής του και απέκτησε ακόμα μεγαλύτερη προβολή λόγω Covid-19: «ευρωπαϊκή κυριαρχία». Ή και «κυρίαρχη Ευρώπη». Τι καταλαβαίνουν όμως οι ευρωπαίοι πολίτες όταν το ακούν και πώς υποδέχονται την προοπτική αυτή, από τη μία χώρα στην άλλη; Δύο ιδρύματα σοσιαλδημοκρατικής έμπνευσης, το γαλλικό Jean Jaurès και το γερμανικό Friedrich Ebert, έδωσαν χθες στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα μίας ιδιαίτερα διαφωτιστικής δημοσκόπησης γύρω από το θέμα, σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες - Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία, Λετονία, Ρουμανία, Σουηδία - που εκπροσωπούν ένα 75% του πληθυσμού της ΕΕ. Δίδαγμα Νο 1: για πολλούς ευρωπαίους πολίτες, ο όρος παραμένει νεφελώδης.
Ενα 29% των συνολικά 8.000 συμμετεχόντων (1.000 από κάθε χώρα) δήλωσε πως δεν κατανοεί απόλυτα τι σημαίνει «εθνική κυριαρχία». Το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 37% όταν πρόκειται για την «ευρωπαϊκή κυριαρχία», ειδικά στη Γαλλία και την Ιταλία, μάλιστα, είναι ακόμα υψηλότερο. Διότι, όπως σημειώνουν οι δημοσκόποι, αντίθετα με ό,τι διαπιστώνεται στις έξι άλλες χώρες, μια πλειονότητα των Γάλλων και των Ιταλών θεωρεί πως «είναι αντιφατικό να χρησιμοποιούνται οι λέξεις 'κυριαρχία' και 'Ευρώπη' μαζί». Το ινστιτούτο Ipsos δοκίμασε, όπως επισημαίνει η «Le Monde», και μία ακόμα προσφιλή στον γάλλο πρόεδρο έννοια, αυτή της «στρατηγικής αυτονομίας»: αποδείχθηκε ακόμα λιγότερο κατανοητή.
Οσο για εκείνους που δηλώνουν πως κατανοούν τους επίμαχους όρους, αποδεικνύεται πως η σημασία που τους δίνουν ποικίλει σημαντικά από τη μία χώρα στην άλλη. Οι δημοσκόποι ρώτησαν τους συμμετέχοντες ποιες «λέξεις, ιδέες, εικόνες» τους φέρνει στον νου ο όρος «κυριαρχία» - χωρίς να διευκρινίσουν αν αναφέρονται στην εθνική ή την ευρωπαϊκή κυριαρχία. Εμπνεόμενοι, σύμφωνα με τον Ζιλ Φίνκελσταϊν, τον γενικό διευθυντή του ιδρύματος Jean Jaurès, «από ένα μοναρχικό φαντασιακό», οι Γάλλοι απάντησαν περισσότερο «ισχύς» και «εθνικισμός» ενώ οι Γερμανοί σκέφτηκαν περισσότερο «ανεξαρτησία» και «αυτοδιάθεση». Δεν είναι τυχαίο που οι πολίτες είναι περισσότερο ευμενείς απέναντι στον όρο αυτό στη Γερμανία, όπως και στη Λετονία και τη Ρουμανία, και λιγότερο στη Γαλλία, όπως και στην Ιταλία και την Ισπανία: «Η Γερμανία είναι ο αντεστραμμένος καθρέφτης της Γαλλίας και η Ιταλία ο παραμορφωτικός καθρέφτης της Γαλλίας», σχολιάζει ο Φίνκελσταϊν.
Το ίδιο ρήγμα εμφανίζεται και όταν οι δημοσκόποι δοκιμάζουν πιο συγκεκριμένα την έννοια της «ευρωπαϊκής κυριαρχίας»: ο μέσος όρος του 52% των συμμετεχόντων που λένε πως «παραπέμπει σε κάτι το θετικό» ανεβαίνει στο 63% στη Γερμανία και πέφτει στο 41% στη Γαλλία και στο 37% στην Ιταλία. Και να σκεφτεί κανείς πως ο Μακρόν είναι, τρόπον τινά, ο «απόστολος» της «κυρίαρχης Ευρώπης», ενώ το στρατόπεδο της Ανγκελα Μέρκελ στη Γερμανία παραμένει σε μεγάλο βαθμό εχθρικό σε αυτή τη θεματική - αν και η ίδια έχει στείλει, τους τελευταίους μήνες, κάποια σημάδια εξέλιξης. Η έρευνα της Ipsos έρχεται σε κάθε περίπτωση να κάνει τις διαφορές αυτές πιο κατανοητές: στη Γερμανία, η έννοια της «κυριαρχίας» παραπέμπει περισσότερο στην «ανεξαρτησία απέναντι στους άλλους» και στην «ελεύθερα διαμορφούμενη συνεργασία με τους εταίρους» ενώ στη Γαλλία, στο «να ζει κανείς με βάση τις αξίες του» και στην «ικανότητα να υπηρετεί αποτελεσματικά τα συμφέροντά του».
Οι δημοσκόποι θέλησαν εν τέλει να μάθουν αν οι Ευρωπαίοι θεωρούν σήμερα την Ευρώπη κυρίαρχη: ένα 51% απάντησαν θετικά. Ενώ όμως μία πλειονότητα των κατοίκων της βόρειας και της ανατολικής Ευρώπης δηλώνουν πεπεισμένοι για αυτό, ένα 64% των Γάλλων και ένα 54% των Ιταλών δηλώνουν πεπεισμένοι για το αντίθετο.
Υπάρχει πάντως κάτι στο οποίο συμφωνεί η πλειονότητα και στις οκτώ ευρωπαϊκές χώρες που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση: ένα 73%, κατά μέσο όρο, επιθυμούν ενίσχυση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Ολοι επικαλούνται την αναγκαιότητα ενός κοινού μετώπου απέναντι στην υγειονομική κρίση, την πρόκληση της κλιματικής αλλαγής και την τρομοκρατική απειλή. Εχουν καταλάβει, καταλήγει η Βιρζινί Μαλένγκρ στη «Le Monde», πως δεδομένης της σημασίας της Κίνας και των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή, μόνο η Ευρώπη μπορεί να τους επιτρέψει να διατηρήσουν ένα γεωπολιτικό βάρος. Ειδικά η Πολωνία και η Λετονία, βλέπουν επίσης στην κυρίαρχη Ευρώπη έναν τρόπο αντίστασης στη «βούληση ισχύος της Ρωσίας». Μπορεί λοιπόν να έχουν τις ιδιαιτερότητές τους και να εκλαμβάνουν με διαφορετικό τρόπο το θέμα, αλλά όλοι οι Ευρωπαίοι θέλουν τελικά περισσότερη κοινή κυριαρχία.
