Πώς ο Διαφωτισμός «μεταφράστηκε» στα ελληνικά

Στα τέλη του 17ου αιώνα, παρατηρείται μια στροφή στην ευρωπαϊκή ιστορία. Πρόκειται για «κρίση της ευρωπαϊκής συνείδησης», όρο που επέβαλε ο Γάλλος Πολ Αζάρ (1878-1944) με το ομότιτλο βιβλίο του, που κυκλοφόρησε το 1935 (ελληνική έκδοση Αμολγός, 2019), όπου μελετά τη χρονική περίοδο από το 1680 ως το 1715. Βιβλίο που αποτελεί έκτοτε τη βάση ιστορικών, πολιτικών, κοινωνικών και πολιτιστικών ερευνών και αναλύσεων για την πορεία προς την νεωτερικότητα, η απαρχή της οποίας τοποθετείται περί το 1750. Ποια ήταν εκείνη η «κρίση»; Το επώδυνο πέρασμα από τη στασιμότητα των θεσμών στην αμφισβήτησή τους, από την ορθοδοξία στην ετεροδοξία, από την άρνηση της υπερβατικότητας στην εκλογίκευση της αναπαράστασης του κόσμου, στη φυσική ηθική και στη συλλογική πρόοδο, από την ψυχολογία της ανησυχίας και της αμαρτίας, στην αισθητική των αισθημάτων, στην εμπιστοσύνη στην επιστήμη.