Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Για την Εσθήρ Κοέν
Εγινε γνωστή στο ευρύ κοινό πριν από λίγα χρόνια όταν άρχισε να κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο. Μιλάω για τη φωτογραφία από την πλατεία Μαβί των Ιωαννίνων, βγαλμένη στις 25 Μαρτίου του 1944. Τα ξημερώματα εκείνης της ημέρας, έλληνες χωροφύλακες περικύκλωσαν, με εντολή της Γκεστάπο, τις εβραϊκές συνοικίες και διέταξαν τους Ρωμανιώτες Εβραίους των Ιωαννίνων (την παλαιότερη εβραϊκή κοινότητα της Ευρώπης και μια από τις παλαιότερες γενικώς) να μαζέψουν τα πράγματά τους σε έναν μπόγο και να συγκεντρωθούν στην πλατεία. Ηξεραν τι τους περίμενε. Η αισιοδοξία και η ελπίδα, τα ύστατα «όπλα» του ανθρώπου, τσάκιζαν πια στη σύγκρουσή τους με την πραγματικότητα. Κάποιοι πρόλαβαν κι έφυγαν στα βουνά. Οι υπόλοιπου, περίπου δύο χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά, ακολούθησαν τη μοίρα τους.
Ανάμεσα στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες από εκείνη την ημέρα και αυτή ενός κοριτσιού. Δεν μοιάζει πάνω από είκοσι ετών, δεν κοιτάζει τον φακό όπως συνήθως συμβαίνει με τα φωτογραφικά στιγμιότυπα που κερδίζουν τις εντυπώσεις. Ωστόσο η έκφρασή της, η στάση του σώματός της, ο τρόπος που σφίγγει τα χέρια της αποτυπώνουν την απέραντη απελπισία, τον φόβο για αυτό που έρχεται και δεν μπορεί να το αντιμετωπίσει. Δεν ήθελε να γίνει ηρωίδα αυτό το κορίτσι με το κομψό, μεσάτο παλτό. Μια απλή ζωή ήθελε. Να βρει έναν κάποιον Γιακόμπ, να τον ερωτευτεί και να την αγαπήσει, να παντρευτούν, να κάνουν παιδιά, να συνεχίσουν το νήμα της ζωής.
Το κορίτσι αυτό θα μπορούσε να είναι η Εσθήρ Κοέν. Εως την περασμένη Τρίτη που ξεψύχησε στο σπίτι της στα Γιάννενα, ήταν η γηραιότερη Ελληνίδα που επέζησε από το Αουσβιτς. Εκείνη την ημέρα του 1944, δεν είχε κλείσει ακόμη τα είκοσι. Φορτώθηκε μαζί με όλη την οικογένειά της στα τρένα, αλλά γύρισε μόνη της. Για να αντιμετωπίσει, μετά την κόλαση των κρεματόριων, την αδιαφορία και τις κλειστές πόρτες των συμπολιτών της, να διαπιστώσει ότι η μικρή οικογενειακή περιουσία - ένα μαγαζάκι του πατέρα της, οι ραπτομηχανές της μάνας - είχαν περάσει σε άλλα χέρια.
Ενα ελληνικό ζήτημα
Η Εσθήρ, μέχρι το τέλος της, στάθηκε φύλακας της Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Και τη διατήρησή της άφησε παρακαταθήκη. «Να μάθουν οι νέοι, να μην ξεχαστεί αυτό το έγκλημα» είχε πει στον πρόεδρο της Γερμανίας όταν τον συνάντησε. Αυτό το έγκλημα που δεν διδαχθήκαμε στα ελληνικά σχολεία - τουλάχιστον όταν ήμουν εγώ μαθήτρια. Θυμάμαι να βλέπω στους τόμους με την Ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τις τρομακτικές φωτογραφίες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που δεν με άφηναν να κοιμηθώ τη νύχτα, αλλά κανείς να μου είχε πει ότι ανάμεσα σε κείνες τις αποστεωμένες μορφές με τα κουρεμένα κεφάλια υπήρχαν και Ελληνες. Ακόμη και όταν άκουγα το «Μαουτχάουζεν» δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι αυτός ο Αντώνης κάποιος Ελληνας πρέπει να ήταν. Μόλις τα τελευταία χρόνια είδαμε τον αφανισμό των Εβραίων της Ελλάδας ως ένα θέμα ελληνικό και όχι μόνο εβραϊκό.
Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος
Στο βιβλίο του Πρίμο Λέβι - που επίσης πέρασε από το Αουσβιτς - «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος», ο Κλάουντιο Μάγκρις γράφει: «Επος είναι αυτό το υπερατομικό πεπρωμένο στο οποίο υποτάσσονται τα αφανή και ξεχωριστά ατομικά πεπρωμένα, αυτή η ακέραιη έννοια της ενότητας της ζωής που καμμιά τραγωδία δεν μπορεί να διαπεράσει». Γι' αυτό το έπος, γι' αυτήν την άθικτη και συμπαγή ενότητα έδωσαν τη ζωή τους η Εσθήρ, το κορίτσι της φωτογραφίας, οι Ρωμανιώτες των Ιωαννίνων, οι Σεφαρδίτες της Θεσσαλονίκης, ακόμη και αν γύρισαν ζωντανοί από τα στρατόπεδα.
