Λιγοστεύουν οι... πειρατές του Διαδικτύου

Ολο και λιγότεροι Ευρωπαίοι αγοράζουν ηθελημένα προϊόντα παραποίησης / απομίμησης (τα κοινώς λεγόμενα «μαϊμού»), όλο και λιγότεροι Ευρωπαίοι αποκτούν από πρόθεση πρόσβαση σε παράνομες πηγές ψηφιακού περιεχομένου, όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι εμφανίζονται πρόθυμοι να πληρώσουν για νόμιμο online περιεχόμενο, ιδίως αν αυτό διατίθεται σε λογική τιμή: μια σταδιακή αλλά ενθαρρυντική αλλαγή όσον αφορά την κατανόηση και τη νοοτροπία δείχνει η νέα, επικαιροποιημένη μελέτη που δημοσιοποίησε το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης (EUIPO) σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι πολίτες της ΕΕ τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Ενθαρρυντική, αν και όχι πάντα όσο ο ευρωπαϊκός μέσος όρος, είναι και η αλλαγή στην Ελλάδα - σε σύγκριση πάντα με την προηγούμενη αντίστοιχη μελέτη του EUIPO το 2017, και την πρώτη μελέτη που πραγματοποίησε ποτέ για αυτό το ζήτημα, το 2013.

Ενα 28% των 25.636 ευρωπαίων πολιτών (ανάμεσά τους και 1.003 Ελληνες) που συμμετείχαν στην έρευνα της ευρωπαϊκής υπηρεσίας θεωρεί αποδεκτή την παράνομη λήψη περιεχομένου από το Διαδίκτυο όταν δεν υπάρχει άμεσα διαθέσιμη νόμιμη εναλλακτική λύση, έναντι 32% το 2017 και 23% το 2013. Το συγκεκριμένο ποσοστό ποικίλλει στην ΕΕ από 20% στη Φινλανδία μέχρι 50% στη Βουλγαρία: στην Ελλάδα τοποθετείται στο 34%, έναντι 42% πριν από τρία χρόνια. Την ίδια ώρα, ένα 27% των ευρωπαίων ερωτηθέντων δήλωσε πως θεωρεί αποδεκτή την παράνομη λήψη περιεχομένου από το Διαδίκτυο όταν προορίζεται για προσωπική χρήση, έναντι 37% το 2017 και 43% το 2013. Το συγκεκριμένο ποσοστό εκτείνεται από μόλις 13% στη Δανία μέχρι το 46% στη Λετονία: στην Ελλάδα βρίσκεται στο 22%, έναντι 34% το 2017.

Ζητούν προσφορές από νόμιμες πηγές

Πανευρωπαϊκά, μόνο ένα 8% των ερωτηθέντων αναγνώρισαν ηθελημένη πρόσβαση, μεταφόρτωση ή παρακολούθηση σε συνεχή ροή (streaming) περιεχομένου από παράνομες online πηγές τους τελευταίους 12 μήνες, έναντι 10% το 2017. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 4% στη Ρουμανία μέχρι 18% στο Λουξεμβούργο: στην Ελλάδα τοποθετείται στο 6%, έχοντας καταγράψει μια σημαντική μείωση 6% από το 2017. Την ίδια ώρα, ένα 42% των ευρωπαίων ερωτηθέντων δήλωσαν πως πλήρωσαν για online περιεχόμενο, από νόμιμες πηγές, τους τελευταίους 12 μήνες, έναντι μόλις 25% πριν από τρία χρόνια και 18% το 2013. Στο ποσοστό αυτό έρχεται να προστεθεί μια ολοένα και μεγαλύτερη επίγνωση των διαφόρων τύπων νόμιμων προσφορών: ταινιών (69% από 55% το 2017), μουσικής (68% από 60%), τηλεοπτικών σειρών (66% από 51%), εφημερίδων (64% από 53%)... Στην Ελλάδα, το ποσοστό των ερωτηθέντων που δήλωσαν πως πλήρωσαν τον τελευταίο χρόνο για online περιεχόμενο ανέρχεται στο 31%, έναντι μόλις 12% το 2017.

Προϊόντα «μαϊμού» και πνευματική ιδιοκτησία

Οι ερευνητές θέλησαν επίσης να μάθουν πόσοι πολίτες αγόρασαν ηθελημένα «μαϊμού» προϊόντα τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Ο πανευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 5%, έναντι 7% πριν από τρία χρόνια, με το ελληνικό ποσοστό να είναι όμως διπλάσιο, στο 10%, έναντι 12% το 2017. Ρώτησαν επίσης τους συμμετέχοντες αν κατανοούν τον όρο «διανοητική ιδιοκτησία»: ένα 80% των Ευρωπαίων (από 78% το 2017 και 76% το 2013), έναντι 86% των Ελλήνων (από 66% το 2017, η δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση πανευρωπαϊκά), απάντησε θετικά. Σύμφωνα με το EUIPO, όσοι έχουν πολύ καλή κατανόηση του όρου έχουν και τις λιγότερες πιθανότητες να αγοράσουν προϊόντα «μαϊμού» ή να αποκτούν ηθελημένα πρόσβαση σε παράνομες πηγές ψηφιακού περιεχομένου. Και όπως επισημαίνει στην «El Pais» ο Κριστιάν Αρκαμπό, διευθύνων σύμβουλος της ευρωπαϊκής υπηρεσίας, «ο αριθμός των Ευρωπαίων που εκτιμούν σήμερα πως από την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας ωφελούνται πρωτίστως οι δημιουργοί καλλιτεχνικού περιεχομένου διπλασιάστηκε τα τελευταία τρία χρόνια» φτάνοντας στο 20%. «Τα στοιχεία αυτά στέλνουν ένα ισχυρό μήνυμα στους νομοθέτες, και δείχνουν τη σημασία της ευαισθητοποίησης του κοινού».

Προστασία καλλιτεχνών και δημιουργών

Η ίδια ιδέα αντανακλάται και σε μία από τις ερωτήσεις της μελέτης: τι θα απέτρεπε τους χρήστες από τη χρήση πειρατικού online περιεχομένου; Από όλες τις απαντήσεις, η μόνη που έχει αυξήσει το ποσοστό της σε σύγκριση με το 2017 είναι η «Καλύτερη κατανόηση της βλάβης που προκαλεί η συμπεριφορά μου στους μουσικούς, τους συγγραφείς, τους καλλιτέχνες, τους δημιουργούς». «Παλαιότερα», εξηγεί ο Χούλιο Λαπόρτα, επικεφαλής επικοινωνίας του EUIPO, υπήρχε περισσότερο η αίσθηση πως εκείνοι που ωφελούνται πρωτίστως από την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας είναι οι διάσημοι καλλιτέχνες του θεάματος, ενώ τώρα ο κόσμος συνειδητοποιεί πως το θέμα αφορά όλους τους δημιουργούς καλλιτεχνικού περιεχομένου». Η «διαθεσιμότητα οικονομικά προσιτού περιεχομένου από νόμιμες πηγές» βρίσκεται, σε κάθε περίπτωση, στην κορυφή της λίστας με τους λόγους που θα απέτρεπαν τους χρήστες από τη χρήση πειρατικού περιεχομένου: έχει βέβαια πέσει από το 70% προ τριετίας στο 58% σήμερα, ο Λαπόρτα ωστόσο θεωρεί πως αυτό οφείλεται απλώς στο ότι το 2017 ήταν περισσότεροι οι καταναλωτές που το έβλεπαν ως μια ανάγκη στην οποία δεν είχαν πρόσβαση: «ήθελαν ένα οικονομικά προσιτό περιεχόμενο, και τώρα το έχουν».

Αξίζει εν τούτοις να σημειωθεί πως ειδικά μεταξύ των νέων Ευρωπαίων ηλικίας 15-24 χρόνων, το ποσοστό εκείνων που αναγνωρίζουν ηθελημένη πρόσβαση σε πειρατικό online περιεχόμενο είναι σχεδόν τριπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου: 23%, έναντι 29% προ τριετίας. Οι ευρωπαίοι ερευνητές, πάντως, προτιμούν να εστιάζουν στη θετική εξέλιξη - και στην ανάγκη πρωτοβουλιών ευαισθητοποίησης, εντός και εκτός σχολείου.