Δεν είχαν κλείσει καλά καλά οι κάλπες στα Σκόπια και το tweet του Πάνου Καμμένου έκανε τον γύρο του Κέντρου Τύπου, όπου οι δημοσιογράφοι περίμεναν τα αποτελέσματα: «Ο Καμμένος πρόλαβε το VMRO. Ανήγγειλε πρώτος τον θάνατο της συμφωνίας των Πρεσπών. Και ίσως εκείνος στην Αθήνα να το χάρηκε περισσότερο από ό,τι αυτοί εδώ στα Σκόπια»!

Η χαρά του είναι εξηγήσιμη. Νιώθεται. Αλλά η αναγγελία του θανάτου της συμφωνίας είναι ακριβής;

Το δημοψήφισμα στα Σκόπια δεν ήταν μια αναμέτρηση του Ναι με το Οχι. Η αντιπολίτευση απέφυγε να δώσει αυτή τη μάχη – είτε γιατί πιέστηκε από διεθνείς παράγοντες είτε γιατί υπολόγιζε ότι μια τέτοια μάχη θα την οδηγούσε σε ήττα. Επέλεξε να κάνει το δημοψήφισμα μια αναμέτρηση του Ναι με την αποχή. Και κέρδισε το στοίχημά της. Αλλά τώρα η αναμέτρηση που δεν έγινε, θα γίνει. Ετσι κι αλλιώς, όποιο κι αν ήταν το αποτέλεσμα (πλην της εντελώς απίθανης περίπτωσης μιας συμμετοχής πάνω από 50%), το πιθανότερο ήταν ο Ζόραν Ζάεφ να προσέφευγε σε πρόωρες εκλογές για να περάσει τις αλλαγές στο Σύνταγμα. Αυτό και θα συμβεί, κατά πάσα πιθανότητα. Και οι εκλογές αυτές, αναπόφευκτα, θα είναι μια ευθεία αναμέτρηση του Ναι με το Οχι. Μόνο που η «συμμαχία του Ναι» θα δώσει αυτή τη μάχη από μια πιο αδύναμη θέση, αφού η συμμετοχή ήταν χαμηλότερη απ’ ό,τι περίμενε, και η διαδικασία απέδειξε ότι για την πλειοψηφία των Σλαβομακεδόνων (ακόμη και για πολλούς που ψήφισαν Ναι) η συμφωνία με την Ελλάδα είναι τραυματική. Δυσκολοκατάπιωτη.

Μια φάση του δράματος τελείωσε, η επόμενη αρχίζει. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την τελική έκβαση, ούτε τον χρόνο που θα απαιτηθεί μέχρι να τελειώσει. Ο θάνατος της συμφωνίας των Πρεσπών είναι σήμερα πιο πιθανός απ’ ό,τι χθες, μα δεν είναι καθόλου βέβαιος. Αλλά αυτό δεν χαλά τη χαρά του Καμμένου. Κερδίζει χρόνο μέχρι να χρειαστεί να διαλέξει. Χρόνο στην εξουσία.

Μόνο που υπάρχει και η αντίστροφη ανάγνωση: ό,τι κι αν γίνει στα Σκόπια, στην Αθήνα εταίρος και υπουργός Αμυνας μιας κυβέρνησης που υποτίθεται ότι μάχεται τους, κατά Κοτζιά, «επιθετικούς εθνικισμούς στα Βαλκάνια» θα είναι κάποιος που πανηγύριζε με το VMRO την αποτυχία του δημοψηφίσματος στα Σκόπια.